آیا دیپلماسی اقتصادی می‌تواند ایران را از انزوا خارج کند؟
سوغات وزیر از ریاض
دیدار وزیر اقتصاد ایران با وزیر سرمایه‌گذاری عربستان
گزارش حضور وزیر در عربستان
سفر وزیر امور اقتصادی و دارایی کشورمان به ریاض و شرکت در بیست‌وهشتمین اجلاس جهانی سرمایه‌گذاری، از ابعاد مختلفی حائز اهمیت بود؛ فرصت حضور در اجلاس جهانی سرمایه‌گذاری، دیدار و رایزنی با رئیس بانک توسعه اسلامی، رئیس صندوق اوپک، رئیس مجمع جهانی آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری و وزیر سرمایه‌گذاری عربستان باب تازه‌ای در فصل سرمایه‌گذاری خارجی کشور خواهد گشود. عبدالناصر همتی هفته گذشته با دعوت رسمی وزیر سرمایه‌گذاری عربستان برای مشارکت در بیست‌وهشتمین اجلاس کنفرانس جهانی سرمایه‌گذاری در روزهای ۵ الی ۷ آذرماه ۱۴۰۳ به ریاض سفر کرد. این رویداد در واقع نشست سالانه انجمن جهانی آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری در سراسر جهان است که یک‌مرتبه در سال برای تبادل آخرین تحولات و نوآوری‌ها در زمینه تشویق و جذب سرمایه‌گذاری خارجی و انتخاب کمیته راهبری برگزار می‌شود.
آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری (Investment Promotion Agencies – IPAs) با هدف افزایش نقش سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه جهانی و افزایش رقابت در جذب سرمایه‌های خارجی در قالب ساختارهای غالبا دولتی و برای ایجاد زمینه مناسب برای ترویج و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای مختلف ایجاد شده‌اند. وایپا یا انجمن جهانی آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری (World Association of Investment Promotion Agencies – WAIPA) در سال۱۹۹۵ با ابتکار آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد) و ۵۰آژانس تشویق سرمایه‌گذاری از کشورهای مختلف شکل گرفت که هم اکنون ۱۳۶عضو دارد. جمهوری اسلامی ایران از سال۱۳۸۱ با تصویب قانون عضویت دولت در برخی از سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی به وایپا پیوست و از آن زمان تاکنون سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران به‌عنوان آژانس ملی تشویق سرمایه‌گذاری ایران یکی از اعضای این انجمن شناخته می‌شود.
پیوندهای اقتصادی ایران و عربستان
سفر وزیر امور اقتصادی و دارایی کشورمان به عربستان از چند جهت حائز اهمیت است؛ اول اینکه کشور عربستان به‌عنوان یکی از کشورهای منطقه که درحال تقویت مناسبات اقتصادی و سیاسی خود با ایران است، یکی از کشورهای هدف حوزه دیپلماسی اقتصادی دولت چهاردهم محسوب می‌شود. در این ارتباط، دعوت وزیر سرمایه‌گذاری عربستان از همتای ایرانی خود، فرصت مناسبی برای برداشتن گام مهم در عرصه مناسبات اقتصادی دوجانبه میان ایران و عربستان ایجاد کرد. به همین دلیل، دیدار وزرای دو کشور را می‌توان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های این سفر محسوب کرد. از طرفی اجلاس سالانه انجمن جهانی آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری که با حضور ۱۸وزیر از کشورهای مختلف و همچنین روسای موسسات مالی و اعتباری و سازمان‌های توسعه‌ای بین‌المللی برگزار می‌شود فرصت مناسبی برای رایزنی‌های دوجانبه و چندجانبه فراهم کرده بود.
همچنین دیدارهای برنامه‌ریزی‌شده وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس‌کل سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران با رئیس بانک توسعه اسلامی و رئیس صندوق اوپک از جمله دیدارهای مهم برنامه‌ریزی شده در این سفر بود.نکته دیگر، دیدار ریاست وزیر امور اقتصادی و دارایی با رئیس مجمع جهانی آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری بود که می‌توان این دیدار را از مهم‌ترین بخش‌های سفر هیات ایرانی به ریاض قلمداد کرد و با توجه به نقش فنی و کارشناسی وایپا در انتقال تجربیات بین‌المللی و کمک به ایجاد بستر مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در کشورها، می‌تواند منجر به همکاری‌های ارزشمندی میان وایپا و سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران شود.
آمادگی ایران برای میزبانی
در این همایش، اعلام آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای میزبانی سی‌امین کنفرانس جهانی سرمایه‌گذاری در سال۲۰۲۶ میلادی موضوع مهمی بود که توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی اعلام شد. مجمع جهانی آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری، با اهدافی نظیر تشویق و توسعه تفاهم و همکاری بین آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری، به‌اشتراک‌گذاری تجربیات کشوری و منطقه‌ای در جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تسهیل دسترسی آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری به کمک‌های فنی و آموزشی، تسهیل دسترسی آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری به منابع بودجه‌ای و کمک‌های توسعه‌ای، ارائه مشاوره تخصصی به دولت‌ها در تدوین برنامه‌ها و راهبردهای جذب و تقویت سرمایه‌گذاری خارجی ایجادشده که از این منظر می‌تواند در حوزه‌های متعددی به همکاری با سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران بپردازد.
در نشست وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس‌کل سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران با رئیس مجمع جهانی آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری (وایپا)، توسعه تعاملات دوجانبه در معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و ارتقای جلب و جذب سرمایه‌گذاری در ایران و همچنین برگزاری کارگاه‌های تخصصی و فنی در حوزه‌های تامین مالی خارجی، بازاریابی بین‌المللی، شیوه‌های نوین تامین مالی برای بخش خصوصی و دولتی در ایران توسط وایپا مورد توافق قرار گرفت. در این سفر، مذاکرات متعددی در زمینه ارتقای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران و همچنین تسهیل تعاملات اقتصادی فعالان ایرانی در کشورهای هدف صورت پذیرفت که به حصول تفاهمات ارزشمندی نیز منتج شد.عبدالناصر همتی اخیرا در یک یادداشت، بر سبد خالی ایران از سرمایه‌گذاری دنیا تاکید کرده بود.
به گفته او، شرکت در «اجلاس جهانی سرمایه‌گذاری» در ریاض و گفت‌وگو با وزرای شرکت‌کننده در این رخداد اقتصادی، فرصتی برای شناخت بیشتر از موقعیت و روند سرمایه‌گذاری در جهان بود. تغییر پارادایم و اثر آن بر رابطه بین سیاست صنعتی و استراتژی ترویج سرمایه‌گذاری، نه تنها مسیر آینده اقتصاد جهانی را تعیین می‌کند، بلکه سرنوشت همکاری‌های بین‌المللی و کیفیت زندگی مردم در سراسر جهان را نیز شکل خواهد داد. بر اساس گزارش کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل (آنکتاد) حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ۲۰۲۳ میلادی معادل ۱.۳تریلیون دلار بوده که سهم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران، در سال یادشده، کمتر از یک در هزارم این مبلغ جهانی بوده است!
بازگشت به زنجیره ارزش جهانی
نقش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در زنجیره‌های ارزش جهانی بسیار حائز اهمیت است. سیاستگذاری در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، باید استراتژی‌های تجاری شرکت‌های چندملیتی، مسیرهای بین‌المللی‌سازی برای شرکت‌های داخلی و اینکه چگونه سیاست‌ها می‌توانند محیطی مطلوب برای هر دو نوع شرکت ایجاد کنند، مد نظر قرار دهد.همتی در این یادداشت تاکید می‌کند: «با وجود ظرفیت بسیار بالای ایران از نظر ذخایر انرژی و معدنی و سرمایه انسانی آموزش‌دیده، ماهر و خلاق بدون حل موضوع تحریم‌ها و خروج از لیست سیاه FATF و لذا داشتن مبادلات بانکی و مالی روان در سطح منطقه و جهان، سرعت جذب سرمایه و بهره‌مندی از زنجیره ارزش جهانی، با وجود اهمیت آن، بسیار محدود خواهد بود.» وزیر اقتصاد تاکید کرد: «با وجود همه محدودیت‌های ناشی از تحریم، راهبرد وزارت اقتصاد و سازمان سرمایه‌گذاری ایران، برنامه‌ریزی و تلاش مضاعف برای جلب و جذب سرمایه‌گذاری بیشتر است. در این مسیر بر اساس مذاکرات خوبی که با رئیس اجرایی «مجمع جهانی آژانس‌های تشویق سرمایه‌گذاری» (وایپا) در ریاض داشتیم، ارتباطات فعال با آژانس در خصوص معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و ارتقای دانش و تجربه بخش خصوصی و دولتی ایران درباره جذب سرمایه خواهیم داشت.»
