شارژ رفاه با دورکاری

علیرضا کتانی : یک پژوهش انجام‌شده توسط صندوق بین‌المللی پول نشان داده است که کاهش ساعات رفت‌وآمد برای کار یکی از والدین می‌تواند اثری مثبت معادل 1.5 تا 4.5درصد میزان مصارف خانوار برای آن خانواده داشته باشد. این پژوهش در زمانی که مباحثه در رابطه با ویکند دو روزه در کشور بالا گرفته است، می‌تواند دلالت‌های مثبتی را در حمایت از این طرح داشته باشد.پژوهش صندوق بین‌المللی پول اثر مثبت رفاهی انواع دورکاری را که می‌تواند رفت‌وآمد افراد را کاهش دهد، ارزیابی کرده است.

اثر کرونا بر کاهش زمان رفت‌وآمدها

همه‌گیری کووید-19 به روش‌های بی‌سابقه‌ای دنیای کار را تغییر داده است؛ به‌طوری‌‌که کار از راه دور یا دورکاری به‌عنوان یک نوع مهم کار در بازارهای کاری دنیا مورد توجه قرار گرفته است. با گسترش دورکاری، شیوه کار، مکان انجام کار و ساختار آن تغییر داده شده و هنجارهای سنتی در مورد زمان کار، رفت‌وآمد و تعادل بین کار و زندگی به چالش کشیده شده است. توانایی دورکاری به‌طور قابل توجهی زمان رفت‌وآمد را کاهش می‌دهد یا حتی به‌طور کامل آن را حذف می‌کند، یک جزء تقریبا بزرگ از روز کاری که می‌تواند به فعالیت‌های دیگر اختصاص یابد. این تغییر در الگوهای کار و رفت‌وآمد به تنهایی بر کارگران تاثیر نمی‌گذارد؛ اما می‌تواند تصمیمات کل خانواده را تغییر دهد.

دورکاری یکی از والدین می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر تخصیص زمان دیگری تاثیر بگذارد؛ میزان اثرگذاری این زمان ذخیره‌شده بستگی به این دارد که زمان پس‌انداز شده، چگونه صرف می‌‌شود. با وجود مطالعات بسیاری که در مورد تغییرات در الگوهای کاری و تخصیص زمان به دلیل همه‌گیری انجام شده است، پویایی‌های مرتبط بین همسران و پیامدهای رفاهی گسترده‌تر این پویایی‌ها نسبتا ناشناخته باقی مانده است. هدف پژوهش انجام‌شده توسط صندوق بین‌المللی پول این بوده است که با تحلیل چگونگی تغییر تخصیص زمان در دوران پس از همه‌گیری، با در نظر گرفتن تغییرات بر اساس جنسیت و شغل افراد، به این حوزه مطالعاتی توسعه‌نیافته کمک کند.

در این پژوهش از داده‌های نظرسنجی استفاده از زمان آمریکا (ATUS) استفاده شده است، یک نظرسنجی جامع که توسط اداره آمار کار ایالات‌متحده انجام شده است و نحوه تخصیص زمان افراد در ایالات‌متحده را در فعالیت‌های مختلف ارزیابی می‌کند. داده‌های ATUS نشان می‌دهد قبل از همه‌گیری تفاوت‌های قابل‌توجهی در تخصیص زمان بین مردان و زنان وجود دارد. به‌طور کلی مردان ساعت‌های بیشتری کار می‌کنند و بیشتر از زنان در رفت‌وآمد هستند. پس از همه‌گیری، کاهش قابل توجهی در زمان رفت‌وآمد کارگران در مشاغل دورکار شناسایی شده است که به 1.7 ساعت در هفته برای مردان و 1.2 ساعت در هفته برای زنان می‌رسد. علاوه بر این، بررسی‌های این پژوهش حاکی از کاهش بیش از یک‌ساعت در هفته در ساعات کاری مردان است، با این حال تغییر قابل توجهی در ساعات کاری زنان مشاهده نمی‌شود.

نتایج پژوهش چه می‌گوید؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد دستاوردهای رفاهی قابل توجهی با کاهش زمان رفت‌وآمد به‌دست می‌آید و این دستاوردها برای خانواده‌هایی که کاهش بیشتری را تجربه می‌کنند، بیشتر است. هنگامی که حداقل یکی از همسران در یک شغل از راه دور کار می‌کند، سود کل رفاه از 1.5 تا 4.5درصد در معادل مصرف متغیر است. این سود مخصوصا برای زوج‌هایی که هر دو طرف در مشاغل دورکار، کار می‌کنند مشهود است؛ زیرا زن و شوهر هر دو از این تغییر سود می‌برند. دومین سود بزرگ را زوج‌هایی در یافت می‌کنند که شوهر در شغلی از راه دور کار می‌کند و کمترین سود زمانی مشاهده می‌شود که زن در یک شغل دورکار مشغول شده است.

دلالت‌های این پژوهش برای ایران چه می‌تواند باشد؟

دورکاری به‌عنوان یک گزینه کاری در بسیاری از محیط‌های کاری ایران نیز در دوران همه‌گیری به‌صورت گسترده اجرایی شد. کسب‌وکارهای فراوانی به صورت دورکار به پیشبرد اهداف خود پرداختند؛ با این حال، با پایان همه‌گیری و بازگشایی پس از آن، اغلب کسب‌وکارها به شیوه حضوری کار کردن بازگشتند. بررسی‌های این پژوهش نشان می‌دهد دورکاری در بسیاری از کسب‌و‌کارها می‌تواند مازاد رفاهی را برای کارکنان شرکت‌ها ایجاد کند که بدون هزینه مشخص مالی برای کارفرماست. البته این مساله در این پژوهش مورد بررسی قرار نگرفته که دورکاری چه اثری بر بهره‌وری کسب‌وکارها می‌گذارد، با این حال اثر رفاهی این شیوه کار و جذابیت آن برای نیروی کار اثبات شده است. به‌خصوص در شرایطی که رفت‌وآمد در شهرهای بزرگ هزینه‌های زیادی را چه به لحاظ زمانی و چه به لحاظ مالی بر افراد تحمیل می‌کند.

دلالت مهم دیگر این پژوهش را می‌توان اهمیت کاهش رفت‌وآمدها و فراغت کارکنان از کار، با کاهش ساعت کاری دانست. مدت‌هاست در کشور ما، صحبت‌ها در رابطه با ویکند یا آخر هفته دوروزه بالا گرفته است. به نظر می‌رسد دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته، حتی اگر منجر به کاهش ساعات کاری نیروی کار نیز شود، اثر رفاهی مثبتی را برای جامعه خواهد داشت. پژوهش‌هایی که در رابطه با اثر ویکند دوروزه بر میزان بهره‌وری کسب‌وکارها انجام شده است، تاکید دارند که این شیوه از توزیع روزهای تعطیل اثر منفی بر بهره‌وری کسب‌وکارها ندارد و چه بسا با تقویت وضعیت روحی نیروی کار، منجر به رشد بهره‌وری کسب‌وکارها نیز بشود.