رشد پایه پولی بدون اثر تورمی

بانک‌‌‌مرکزی در پاسخ به اظهارات عبدالناصر همتی، رئیس‌‌‌کل پیشین بانک‌‌‌مرکزی نکاتی را در رابطه با رشد پایه‌‌‌پولی منتشر کرده است. عبدالناصر همتی، پیش از این در اظهاراتی تاکید کرده بود که با توجه به رشد ۴۱درصدی پایه‌‌‌پولی در انتهای مردادماه، طی یک‌سال گذشته ماهانه ۲۳هزار میلیارد تومان پول چاپ شده است. او این آمار را پس از اعلام کسری بودجه ۳۰درصدی در ۷ماهه ابتدایی سال جاری توسط داوود منظور اعلام کرده بود.

این صحبت‌ها واکنش منظور را نیز به دنبال داشت. او در پاسخ به همتی در صفحه شخصی خود نوشت عدم‌‌‌ تحقق کامل منابع عمومی در بودجه‌های سنواتی امری کاملا عادی است که البته این موضوع در سال جاری با مکانیزم تخصیص مدیریت شده است. با این حال منظور، تاکید کرده بود بر اساس آمار سال‌های قبل، سلطه مالی دولت بر بانک‌‌‌ مرکزی در دوران تصدی همتی بر این نهاد بسیار پررنگ بوده است.

پول جدیدی به اقتصاد تزریق نشده است

حال بانک‌‌‌مرکزی در پاسخ خود به همتی تاکید کرده است که افزایش پایه‌‌‌پولی طی مدت مذکور تورم‌‌‌زا نبوده، بلکه به دنبال اجرای سیاست کنترل رشد ترازنامه اتفاق افتاده است. به گفته بانک‌‌‌مرکزی این نهاد از اواسط سال ۱۴۰۱، در جهت دستیابی به هدف رشد نقدینگی تعیین شده با پیگیری جدی سیاست کنترل مقداری رشد ترازنامه بانک‌‌‌ها و موسسات اعتباری و جریمه بانک‌‌‌های متخلف از طریق افزایش نسبت سپرده قانونی و همچنین افزایش ۰.۵ واحد درصدی نسبت سپرده قانونی بانک‌‌‌های تجاری اقدامات موثری را در جهت کنترل و کاهش قدرت خلق پول بانک‌‌‌ها و در نهایت کاهش رشد نقدینگی انجام داد. 

اما در همین زمان به واسطه ناترازی برخی از بانک‌‌‌ها و موسسات اعتباری و نیاز آنها به ذخایر برای تادیه سپرده قانونی نزد بانک‌‌‌مرکزی بدهی بانک‌‌‌ها به بانک‌‌‌مرکزی و متعاقبا رشد پایه‌‌‌پولی افزایش یافت. در واقع با افزایش نسبت سپرده قانونی و کاهش ضریب فزاینده نقدینگی در عمل ضمن کاهش قدرت خلق پول بانک‌‌‌ها، دو سمت ترازنامه بانک مرکزی منبسط شده است. در واقع این انبساط از محل افزایش بدهی بانک‌‌‌ها به بانک‌‌‌مرکزی و در سوی دیگر از طریق افزایش سپرده قانونی بانک‌‌‌ها نزد بانک مرکزی اتفاق افتاده است. به گفته بانک‌‌‌مرکزی این اتفاق به این معناست که در عمل پول جدیدی به اقتصاد تزریق نشده و بر خلاف حالتی است که بانک‌ مرکزی با تزریق ذخایر به بانک‌‌‌ها، در نهایت رشد نقدینگی را منبسط می‌‌‌کند.

تاکید بر اهمیت کاهش رشد نقدینگی

در بخش دیگری از این پاسخ، بانک‌‌‌مرکزی تاکید کرده است که بارها دلایل افزایش پایه‌‌‌پولی در ماه‌های اخیر اعلام شده و نباید ضمن بی‌‌‌توجهی به توضیحات بانک‌‌‌مرکزی، تفسیر اشتباه از روند و دلایل افزایش پولی ادامه یابد. بانک‌‌‌مرکزی در این پاسخ بار دیگر بر اهمیت کاهش نقدینگی به عنوان مهم‌ترین متغیر کنترل‌‌‌کننده پایدار تورم تاکید کرده است. این نهاد تاکید بر افزایش‌‌‌های حجمی پایه پولی را رویکردی غیرکارشناسی و منعکس‌کننده حب و بغض‌‌‌های سیاسی خوانده است. براساس آخرین گزارش بانک‌‌‌مرکزی نرخ رشد نقدینگی از ۴۲.۸ درصد در مهرماه ۱۴۰۰ به ۲۶.۹ درصد در شهریور ماه ۱۴۰۲ کاهش یافته است.

ضرورت توجه سیاستگذار به رشد پایه‌‌‌پولی

این اظهارات در حالی از سوی بانک‌‌‌مرکزی مطرح می‌شود که کارشناسان بارها بر اهمیت توجه به رشد پایه‌‌‌پولی توسط سیاستگذار پولی تاکید کرده‌‌‌اند. به گفته این گروه از کارشناسان سیاست کنترل رشد ترازنامه ممکن است بتواند در مدت کوتاهی رشد نقدینگی را کنترل کند، اما در نهایت مغلوب آن خواهد شد. ضمن اینکه ممکن است اثرات رکودی نیز داشته باشد. بررسی آخرین آمار منتشر شده از سوی بانک‌‌‌مرکزی در رابطه با تغییرات متغیرهای پولی نیز این موضوع را تایید می‌‌‌کنند. رشد نقدینگی در حالی در شهریورماه به ۲۶.۹درصد رسیده که نسبت به ماه گذشته یعنی مردادماه هیچ تغییری را ثبت نکرده است. از سوی دیگر تورم نقطه به نقطه نیز طی ۴ ماه گذشته در کانال ۳۹درصدی توقف کرده است. در چنین شرایطی رشد پایه‌‌‌پولی می‌تواند به صعود دوباره تورم دامن زده و برنامه سیاستگذار برای مهار آن را با مشکلاتی مواجه سازد.