آمار چک‌های مبادله‌ای اردیبهشت ۱۴۰۲ منتشر شد
رشد مبادلات چکی در اردیبهشت
در اردیبهشت‌ماه سال1402 نسبت به ماه قبل از نظر تعداد، 1/ 19درصد و از نظر مبلغ، 6/ 46درصد افزایش نشان می‌دهد. آمارها نشان می‌دهد که از کل تعداد چک‌های مبادله‌شده در اردیبهشت1402، بیش‌از 7میلیون فقره وصول شده و تنها 600هزار فقره چک برگشت خورده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد چک‌های وصول‌شده در فروردین‌ماه سال جاری نسبت به آخرین ماه زمستان1401، به نسبت کاهش داشته است. البته کاهش مقدار چک‌های وصولی در اولین ماه سال طبیعی است؛ چراکه تعطیلات آغاز سال فعالیت‌های اقتصادی را کاهش می‌دهد. این روند کاهشی در ماه دوم سال1402 متوقف و افزایشی شد. مقایسه آمار چک‌های وصولی در اردیبهشت امسال و سال گذشته نشان می‌دهد که در اردیبهشت1402، تعداد چک‌های وصولی رشد بیش‌از 25درصدی داشته است. این موضوع می‌تواند دلالت بر رونق نسبی تقاضا در اقتصاد و افزایش استفاده از چک‌ها به صورت نقطهبهنقطه، پس‌از تغییرات شیوه صدور چک‌ها داشته باشد.
ثبات نسبی قیمت ارز در بازار در اردیبهشت‌ماه، خود سیگنالی برای افزایش تقاضا در اقتصاد و به دنبال آن افزایش استفاده از چک است. مبلغ کل چک‌های وصول‌شده در اردیبهشت1402 به 430هزار میلیارد تومان رسید. این درحالی است که در اردیبهشت سال قبل، این میزان حدود 240هزار میلیارد تومان بوده است. البته باید اثر تورم بر مبالغ چک‌ها را نیز درنظر گرفت. جزئیات دیگر این گزارش نشان می‌دهد که در اردیبهشت‌ماه امسال، 7/ 56درصد از تعداد چک‌های مبادله‌ای کل کشور در سه استان تهران با 3/ 32درصد، اصفهان با 6/ 10درصد و خراسان رضوی و آذربایجان شرقی هرکدام با 9/ 6درصد مبادله شده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها داشته‌اند. همچنین بانک مرکزی اعلام کرد که چک‌های جدید بنفش‌رنگ که الزام ثبت و تایید در سامانه صیاد را دارند، مورد اقبال عمومی بوده و براساس آمار اردیبهشت‌ماه سال جاری، 5/ 87درصد چک‌های وصول‌شده از چک‌های جدید بوده است.
چک؛ ابزار بااهمیت
چک به‌عنوان یکی از ابزارهای شناخته‌شده و معتبر در نظام پرداخت، نقش قابل‌توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان ایفا می‌کند. طی دو دهه اخیر به‌دلیل گسترش ابزار تجهیزات پرداخت الکترونیکی و توسعه سامانه‌های پرداخت جدید، تراکنش‌های بانکی به سمت استفاده از سامانه‌ها و ابزارهای الکترونیکی رفته است و به مرور زمان این ابزارهای جدید جایگزین ابزارهای سنتی مانند اسکناس و چک شدند.
باوجوداین نقش کلیدی و اهمیت کارکرد و امتیاز چک، علی‌الخصوص جایگاه اعتباری آن در مبادلات، باعث شده است این ابزار همچنان از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور به شمار برود. این نقش کلیدی باعث شده است آمار مربوط به این ابزار پرداخت از مدت‌ها قبل منتشر شود. از سال95 و با راهاندازی سامانه چکاوک از سوی بانک مرکزی، آمار چک‌های مبادله‌ای از طریق سایت بانک مرکزی منتشر می‌شود. این سامانه برای تسهیل انتقال اطلاعات چک و تسویه بین‌بانکی راهاندازی شد و کاهش مدت‌زمان تسویه بین‌بانکی، اعمال نظارت متمرکز توسط بانک مرکزی بر جریان گردش وجوه و اعمال کنترل‌های قانونی و مقرراتی از نتایج عملیاتی شدن این سامانه است. بررسی آمارها نشان می‌دهد که در اردیبهشت1402، تعداد و مبلغ چک‌های وصولی نسبت به فروردین افزایشی بوده است.
بر این اساس، در اردیبهشت‌ماه سال1402 حدود ۷میلیون و 700هزار فقره چک به ارزش بیش‌از 481هزار میلیارد تومان مبادله شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد، 1/ 19درصد و از نظر مبلغ، 6/ 46درصد افزایش نشان می‌دهد. نکته مهم مقایسه آمار نقطهبهنقطه صدور چک در فروردین امسال و سال گذشته است. بر این اساس در اردیبهشت1402 نسبت به مدت مشابه سال قبل، تعداد چک‌های وصولی رشد بیش‌از 25درصدی داشته که رقم قابل توجهی است. ازنظر مبلغ چک‌های وصول‌شده نیز، رشد نقطه‌ای 79درصدی در اردیبهشت سال جاری مشاهده می‌شود.
آمار چک‌ها در اردیبهشت
بانک مرکزی به‌صورت ماهانه با انتشار آمار چک‌های مبادله‌شده در سطح کشور، وضعیت کلی استفاده از این ابزار مالی را ارائه می‌کند. نهاد سیاستگذاری پولی ایران با انتشار تازه‌ترین آمار چک در اردیبهشت1402، این اطلاعات را به‌روز کرد. این گزارش تازه جزئیاتی مانند تعداد و مبلغ چک‌های مبادله‌شده و همچنین تعداد و مبلغ چک‌های وصول‌شده و برگشتی را به تفکیک استان‌های کشور ارائه می‌کند. بر اساس آخرین گزارش منتشر‌شده از سوی بانک مرکزی، آمارهای مربوط به مبادلات چکی در اردیبهشت سال جاری نشان می‌دهد که حدود 7میلیون و 700هزار فقره چک مبادله شد که نسبت به ماه مشابه سال قبل، بیش از 25درصد افزایش را نشان می‌دهد. از این میزان چک مبادله‌شده، 7میلیون و 80هزار فقره وصول شده و مابقی برگشت خورده‌اند.
ارزش چک‌های وصول‌شده در این ماه 430هزار میلیارد تومان بوده است و چک‌های برگشتی نیز ارزشی معادل 51هزار میلیارد تومان داشته‌اند. در این ماه در استان تهران، حدود 3/ 2میلیون فقره چک به ارزش بیش‌از 207هزار میلیارد تومان وصول شد که از نظر تعداد 7/ 92درصد و از نظر ارزش 5/ 90درصد از کل چک‌های مبادله‌ای وصول شده است. در این ماه در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله‌ای در استان، به ترتیب به استان‌های گیلان با 3/ 94درصد، مازندران با 9/ 92درصد و البرز و قم هرکدام با 7/ 92درصد اختصاص یافته است و استان‌های کهگیلویه و بویراحمد با 9/ 88درصد، خراسان شمالی و لرستان هرکدام با 3/ 89درصد و کردستان با 6/ 89درصد، پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله‌شده در بین استان‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. بر اساس اعلام بانک مرکزی چک‌های جدید بنفش‌رنگ که الزام ثبت و تایید در سامانه صیاد دارند مورد اقبال عمومی بوده و براساس آمار اردیبهشت‌ماه سال جاری، 5/ 85درصد چک‌های وصول‌شده از چک‌های جدید بوده است.
با تداوم روند جایگزین شدن چک‌های قدیمی با جدید، براساس اعلام قبلی، چک‌های قدیمی (چک‌های بدون نیاز به ثبت و تایید در سامانه صیاد) تا پایان شهریور ماه سال جاری با چک‌های جدید جایگزین می‌شوند و پس از این تاریخ، چک‌های قدیمی فقط در بانک‌های صادرکننده دسته چک، قابلیت نقدشدن را خواهد داشت. مشتریان شبکه بانکی نیز می‌توانند طی ماه‌های آتی به شعب بانک‌های خود مراجعه و دسته چک قدیمی خود را با دسته چک جدید تعویض کنند. همچنین چک الکترونیک به‌عنوان محصولی جدید در آبان‌ماه سال گذشته، توسط سه بانک رونمایی شد و در حال حاضر هفت بانک این خدمت را به مشتریان خود ارائه می‌دهند. سایر بانک‌ها نیز در مراحل آزمون فنی محصول خود هستند و با ادامه این روند، چک‌های الکترونیک به مرور جایگزین چک کاغذی می‌شوند.
