روایت متفاوت از «رشد» تابستان

برآوردهای بانک مرکزی حاکی از آن است که اقتصاد ایران در نیمه اول سال۱۴۰۱ معادل ۳درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است. از سوی دیگر رشد اقتصادی فصل تابستان در حالی به ۶/ ۳درصد رسیده است که این رقم در بهار ۳/ ۲درصد ثبت شده بود. این در حالی است که تصویر مرکز آمار از رشد اقتصادی، از کاهش رشد اقتصادی تابستان به رشد بهار حکایت داشت که به وضوح با آمارهای بانک مرکزی در تعارض است.

از سوی دیگر گزارش بانک مرکزی از رشد ۹/ ۳درصدی تشکیل سرمایه ثابت خالص در نیمه اول سال جاری حکایت دارد. بر اساس گزارش بانک مرکزی در این مدت گروه نفت با رشد ۶/ ۶درصدی بالاترین سطح رشد را تجربه کرد. گروه‌های «صنایع و معادن» با ۸/ ۳درصد، «خدمات» با ۶/ ۲درصد و «کشاورزی» با ۱/ ۱درصد به ترتیب بیشترین رشد اقتصادی را در مدت مذکور تجربه کردند. جزئیات بیشتر آمارهای منتشرشده از عملکرد قابل‌توجه گروه نفت و گروه صنایع و معادن در تابستان حکایت دارد. این جزئیات نشان می‌دهد عمده تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در این مدت مربوط به بخش ماشین‌آلات است و در این مدت بخش ساختمان با کاهش ۵/ ۱درصدی مواجه بوده است. درنهایت نیمه نخست سال۱۴۰۱ با افزایش ۴/ ۷درصدی در بخش صادرات و ۱/ ۱۴درصدی در بخش واردات مواجه شده است.

شتاب‌گیری رشد در تابستان

بانک مرکزی در گزارشی جزئیات رشد اقتصادی در نیمه نخست سال۱۴۰۱ را منتشر کرد. این آمارها نشان می‌دهد در دو فصل بهار و تابستان، رشد اقتصادی کشور به ۳درصد رسیده است. جزئیات این رشد نشان می‌دهد که گروه‌های نفت، صنایع و معادن، خدمات و در نهایت کشاورزی به ترتیب شاهد بالاترین رشد اقتصادی در این مدت بوده‌اند. بر این اساس گروه نفت ۶/ ۶درصد، گروه صنایع و معادن ۸/ ۳درصد، خدمات با ۶/ ۲درصد و گروه کشاورزی ۱/ ۱درصد را به ثبت رساند. فارغ از آمارهای شش‌ماهه، وضعیت رشد تابستان حاکی از آن است که سرعت رشد فصل دوم نسبت به فصل نخست سال۱۴۰۱ افزایش یافته است.

بر این اساس درحالی‌که براساس آمارهای بانک مرکزی، رشد اقتصادی فصل بهار ۳/ ۲درصد ثبت شده بود این عدد در تابستان به ۶/ ۳درصد رسیده است. این وضعیت از افزایش رشد اقتصادی حکایت دارد که به وضوح با روند اعلام‌شده از سوی مرکز آمار ایران در تعارض است. درحالی‌که طبق اعلام مرکز آمار رشد اقتصادی تابستان سال جاری نسبت به فصل بهار کاهشی شده بود، آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد اقتصادی در تابستان نسبت به بهار۱۴۰۱ افزایش یافته است. از دیگر اختلافات میان گزارش مرکز آمار و بانک مرکزی مساله رشد بخش کشاورزی است. درحالی‌که بانک مرکزی رشد بخش کشاورزی را مثبت اعلام کرده است، مرکز آمار ایران این عدد را منفی منتشر کرده بود.

جزئیات رشد نیمسال مخارج

محاسبه تولید ناخالص داخلی با دو شیوه ارزش افزوده بخش‌های اقتصادی و محاسبه مخارج انجام می‌شود. بر این اساس معیارهای این بخش به پنج گروه «مصرف خصوصی»، «مصرف دولتی»، «تشکیل سرمایه ثابت خالص»، «صادرات کالا و خدمات» و « واردات کالا و خدمات» تقسیم‌بندی می‌شود. آمارهای منتشرشده حاکی از آن است که رشد مصرف خصوصی با اندکی کاهش نسبت به فصل بهار، در تابستان به ۷/ ۵درصد رسید تا رشد این بخش در ۶ماه نخست به ۶درصد برسد. از سوی دیگر مصرف دولتی روند متفاوتی را پشت سر گذاشت و به ثبت اعداد نزولی ادامه داد. بر این اساس رشد مصرف دولتی در فصل تابستان منفی‌تر شد و به ۹درصد رسید تا در مجموع رشد شش‌ماهه این متغیر به منفی ۸/ ۷درصد برسد.

مخارج بخش سوم که همان بخش «تشکیل سرمایه ثابت خالص» است، در تحلیل‌های اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است و توانایی‌های تولید و رشد اقتصادی در سال‌های آتی را تعیین می‌کند. رشد این بخش در تابستان نسبت به بهار معکوس شد و درحالی‌که در فصل نحست سال در محدوده منفی قرار داشت، در تابستان به سطح مثبت ۳/ ۷درصد رسید. این وضعیت باعث شد تا در مجموع در ۶ماه نخست امسال، ‌این بخش ۹/ ۳درصد رشد کند. جزئیات این گروه با اهمیت نشان می‌دهد درحالی‌که در فصل بهار بخش ساختمان شاهد رشد منفی ۳/ ۸درصدی بوده، در تابستان این عدد به مثبت ۹/ ۳ درصد رسیده است.

اما این تغییر مثبت باعث نشد تا نرخ رشد تشکیل سرمایه ثابت در بخش ساختمان در ۶ماه نخست سال مثبت شود و عدد منفی ۹/ ۱درصد را به ثبت رساند. باوجوداین رشد بخش ماشین‌آلات چشمگیر بود و با ثبت رشد ۶/ ۱۳درصدی در تابستان، عملکرد مثبت ۱۵درصدی را در نیمه ابتدایی سال۱۴۰۱ ثبت کرد. در نهایت صادرات کالا و خدمات در ۶ماه نخست سال جاری ۴/ ۷درصد و واردات کالا و خدمات در همین مدت ۱/ ۱۴درصد افزایش را تجربه کردند.

رشد شاخص تولید در ۶ماه نخست

درحالی‌که عملکرد بخش صنایع و معادن و بخش ماشین‌آلات در تشکیل سرمایه ثابت در ۶ماه نخست سال۱۴۰۱ مثبت ثبت شده است، بانک مرکزی در گزارشی دیگر اعلام کرد که رشد شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور در ۶‌ماه نخست سال۱۴۰۱ به ۶/ ۶درصد رسیده است. جزئیات این گزارش نشان می‌دهد طبق تعریف به کارگاه‌هایی که کارکنان آنها بیش از ۱۰۰نفر است اطلاق می‌شود. شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی که در فصل بهار سال۱۴۰۱ افزایش ۳درصدی نسبت به فصل بهار سال قبل را به ثبت رسانده بود، در فصل تابستان سال جاری نیز با افزایش قابل ملاحظه ۲/ ۱۰درصدی نسبت به فصل مشابه سال قبل همراه شد.

بر این اساس شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی در ۶ماه نخست سال۱۴۰۱ رشد ۶/ ۶درصدی را نسبت به نیمه نخست سال۱۴۰۰ تجربه کرد. با توجه به اینکه قریب به ۷۰درصد از ارزش‌افزوده بخش صنعت به عملکرد تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی اختصاص دارد، رشد محقق‌شده شاخص تولید این کارگاه‌ها در دوره مورد زمانی یادشده نقش مهمی در رشد ۸/ ۵درصدی ارزش‌افزوده بخش صنعت و به نوبه خود بر عملکرد ۳درصدی رشد اقتصادی در ۶‌ماه اول سال۱۴۰۱ داشته است.

آمارها حاکی از آن است که در نیمه نخست سال۱۴۰۱، از ۲۴ گروه صنعتی عمده کشور که سهمی ۵/ ۸۶درصدی از کل تولیدات صنعتی را بر عهده دارند، سه گروه «صنایع تولید فلزات اساسی», «صـنایع ‌تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم‌تریلر» و «صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی» بیشترین سهم را در رشد محقق‌شده بخش صنعت داشته‌اند. این گروه‌ها در نیمه نخست سال جاری، رشدی معادل ۴/ ۱۳درصد، ۸/ ۲۰درصد و ۹/ ۳درصدی را نسبت به مدت مشابه سال گذشته در حجم تولیدات خود تجربه کردند.