معرفی ابزار بانکی جذب نقدینگی

خبر مهم بانک مرکزی

علی صالح‌‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی از تصویب ضوابط انتشار اوراق گواهی سپرده عام توسط بانک‌‌ها در شورای عالی بورس خبر داد. صالح‌‌آبادی در نشست دوره‌‌ای که با مدیران عامل شبکه بانکی کشور داشت، این موضوع را بیان کرد که ضوابط مربوط به عرضه اولیه و معاملات ثانویه گواهی سپرده عام با هماهنگی بانک مرکزی به تصویب شورای عالی بورس رسیده است. به گفته صالح‌‌آبادی، این ابزار، امکان مناسبی برای تجهیز منابع در اختیار بانک‌‌ها می‌‌گذارد و امکان انتشار و معامله آن در بازار سرمایه وجود خواهد داشت. انتشار این خبر توسط رئیس بانک مرکزی می‌‌تواند نشانه ادامه روند کمبود منابع بانک‌‌ها باشد. در واقع به نظر می‌‌رسد که سیاستگذار پولی بانک مرکزی می‌‌خواهد با انتشار این اوراق گواهی سپرده، دست بانک‌‌ها برای تامین منابع را بازتر کند؛ چراکه سقف نرخ سودی که از طرف بانک مرکزی برای سپرده‌های بانکی اعلام شده نتوانسته جذابیتی برای سپرده‌‌گذاران ایجاد کند و به همین دلیل جذب منابع برای بانک‌‌ها دشوارتر شده است.

از طرفی به‌دلیل وجود تورم بالا در اقتصاد کشور، سپرده‌‌گذاران ترجیح می‌‌دهند که در بازارهایی با نرخ بازدهی بالاتر سرمایه‌‌گذاری کنند. ازآنجاکه این اوراق گواهی سپرده سود ثابت و تضمینی دارند، ریسک‌هایی که در سایر بازارها وجود دارد برای این اوراق مطرح نیست و از این نظر سپرده‌‌گذاری در این بازار برای افرادی که اهل ریسک نیستند، منطقی‌‌تر به نظر می‌‌رسد؛ مخصوصا اینکه نرخ سود این اوراق از نرخ سود سپرده‌های عادی بانک‌‌ها بالاتر است. بنابراین می‌‌تواند جذابیت بیشتری برای سپرده‌‌گذاران ایجاد کند و ازطرفی بانک‌‌ها نیز می‌‌توانند منابع بیشتری جذب کنند.

ابزار پولی انعطاف‌‌پذیر

گواهی سپرده نوعی ورقه بهادار است که به شخص دارنده آن این امکان را می‌‌دهد تا سود سپرده خود را دریافت کند. گواهی سپرده دارای نرخ سود ثابت و سررسید مشخص بوده و با عناوین مختلف منتشر می‌‌شود. گواهی‌‌های سپرده معمولا توسط بانک‎‌‌ها منتشر و توزیع می‌‌شود و بانک‌‌ها اصل سپرده‌‌ و سود‌‌های پرداختی را تضمین می‌‌کنند. مدت زمان این گواهی‌های سپرده معمولا از یک تا پنج سال هستند و سود پرداختی به دارندگان سپرده‌ها به‌صورت دوره‌های ماهانه یا سه ماه یک‌بار از طریق کوپن‌‌های گواهی‌های سپرده پرداخت می‌‌شود. گواهی‌های سپرده یکی از جدیدترین و درعین حال مهم‌ترین ابزارهای بازار پول به‌شمار می‌‌روند. استفاده از این گواهی‌ها از اوایل دهه۱۹۶۰ میلادی رواج یافت و به‌دلیل انعطاف‌‌پذیری، تنوع و بازار ثانویه سازمان‌یافته، به سرعت گسترش پیدا کرد؛ به‌طوری‌که امروزه این اوراق گواهی سپرده از مهم‌ترین منابع تامین مالی بانک‌‌ها و همچنین از اجزای مهم پرتفوی سرمایه‌‌گذاران به شمار می‌‌روند.

در یک تقسیم‌‌بندی کلی گواهی‌های سپرده به دو نوع قابل انتقال و غیر قابل انتقال تقسیم می‌‌شوند. دارندگان گواهی سپرده قابل معامله یا قابل انتقال می‌‌توانند آن را قبل از تاریخ سررسید در بازار ثانویه بفروشند و از این نظر این گواهی‌ها از قدرت نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند؛ چراکه دارندگان اوراق درصورت نیاز به پول نقد می‌‌توانند آن را در بازار ثانویه بفروشند. در مقابل اوراق گواهی غیرقابل انتقال یا غیرقابل مبادله، قابلیت فروش مجدد ندارند و دارندگان آن درصورت نیاز به وجه نقد تنها با مراجعه به موسسه سپرده‌پذیر و پرداخت جریمه درنظر گرفته‌شده، می‌‌تواند سپرده خود را از موسسه خارج کند. خرید اوراق گواهی سپرده برای همه مشتریان حقیقی و حقوقی امکان‌‌پذیر است.

اوراق؛ وسیله اعمال سیاست

در هر اقتصاد برای گسترش بازارهای مالی و رشد تولید و بالابردن رفاه عمومی، استفاده از اوراق یکی از ابزارهای مناسب برای اجرای سیاست‌‌های پولی و مالی است. بنابراین فروش اوراق مشارکت دولت و فروش گواهی‌های عام و خاص توسط بانک‌‌ها برای جمع‌‌آوری وجوه سرگردان و آزاد نزد مردم و شرکت‌ها و حتی موسسات مالی انجام می‌‌شود. دولت و بانک‌‌ها با جمع‌‌آوری وجوه به تجهیز منابع برای تامین مالی طرح‌های زیربنایی و پروژه‌ها و طرح‌های اقتصادی می‌‌پردازند و همین کار باعث بازگشت و تزریق مجدد پول به جامعه در قالب تسهیلات و اعتبارات می‌‌شود. ازطرفی فروش اوراق مشارکت متعلق به بانک مرکزی توسط بانک‌‌ها به مردم و شرکت‌ها و حتی بانک‌‌ها باعث انتقال منابع به بانک مرکزی شده و باعث کاهش قدرت خرید مردم می‌‌شود. این‌گونه بانک مرکزی می‌‌تواند به اعمال سیاست‌‌های پولی و مالی و هدایت و کنترل نقدینگی در سطح جامعه اقدام کند.

همچنین می‌‌تواند به سادگی جریان‌‌های پولی جامعه را هدایت و موج‌‌های حاصله را مهار کند. اگر دولت اوراقی صادر کند و ازطریق بانک‌‌ها به مردم بفروشد، تاثیری در دارایی‌‌های بانک مرکزی و پایه پولی و در نتیجه عرضه پول نخواهد داشت؛ ولی در صورت خرید اوراق مشارکت از مردم و بانک‌‌ها توسط بانک مرکزی و به عبارتی جمع‌آوری اوراق صادرشده، از یک طرف به دارایی‌‌های خود و منابع پایه پولی و ازطرف دیگر به مصارف پایه پولی می‌‌افزاید و با تحویل پول در مقابل، هم پایه پولی و هم عرضه پولی را افزایش می‌‌دهد. در مقابل هنگامی‌‌که بانک مرکزی در بازار اوراق مشارکت می‌‌فروشد مقدار پایه پولی کاهش و حجم نقدینگی به میزان بیشتری کاهش می‌‌یابد؛ چون با فروش اوراق توسط بانک مرکزی از دارایی‌‌های بانک مرکزی کاسته می‌‌شود که به‌‌معنی کاهش پایه پولی است و در واقع چون پول توسط بانک مرکزی جمع‌‌آوری یا از جریان خارج می‌‌شود، پس حجم پول در جامعه هم کاسته می‌شود و به همین ترتیب حجم نقدینگی کاهش می‌‌یابد.

تفاوت سپرده بانکی با اوراق گواهی سپرده

خرید این اوراق مانند سرمایه‌‌گذاری است. به همین دلیل می‌‌توان آنها را در دسته حساب‌‌های پس‌‌انداز قرار داد. نرخ سود اوراق گواهی سپرده از سپرده‌های بانکی بیشتر است. بنابراین بازدهی در بازار اوراق گواهی بیشتر خواهد بود. همچنین نرخ شکست اوراق گواهی سپرده بالاتر از سپرده‌های بانکی است. به این معنی که اگر سپرده‌‌گذار بخواهد زودتر از موعد مقرر سررسید پول خود را برداشت کند، درصد سود سپرده کمتر خواهد شد. این کاهش سود در سپرده‌های بانکی کمتر است. یکی دیگر از ویژگی‌‌های این اوراق گواهی سپرده این است که از آن می‌‌توان به‌عنوان وثیقه برای گرفتن وام استفاده کرد. ازآنجاکه این اوراق قابلیت نقدشوندگی بالایی دارند، بانک‌‌ها از این اوراق استقبال می‌‌کنند؛ چراکه نقدشوندگی بالا این اوراق را از ضامن‌‌های اشخاص معتبرتر می‌‌کند.