مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرد
سه پل اتصال ایران و کره
یک نظرسنجی و گزارش معتبر از 26 تاجر، بازاریاب و مقامات پالایشگاه در کرهجنوبی نشان میدهد 46درصد از آنها انتظار دارند تا معاملات نفت‌خام ایران تا پایان 3 ماه سوم سال جاری از سرگرفته شود. این نشان میدهد که باوجود متلاطم بودن روابط اقتصادی ایران و کرهجنوبی در طول تاریخ، در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها مایل به بازگشت به روابط اقتصادی قبل از تحریم‌‌ها هستند. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی فرصت‌‌های بالقوه اقتصادی پیش روی ایران و کرهجنوبی پرداخته است. بر اساس این گزارش، «تقاضا برای خرید نفت ایران»، «بازار بزرگ ایران برای صادرات مجدد» و «سرمایهگذاری شرکت‌های بزرگ در بازار ایران» فرصت‌‌های بالقوه ایران و کرهجنوبی درصورت رفع تحریمهای بانکی هستند.
تجارت متلاطم
روابط اقتصادی ایران و کرهجنوبی در سال‌های اخیر فراز و نشیب‌‌های زیادی داشته است. نگاهی به روابط اقتصادی این دو کشور نشان میدهد در دوره‌‌ای ایران بزرگ‌ترین شریک تجاری کرهجنوبی در خاورمیانه بوده و در سال2010 این دو کشور سیستم تسویه‌حساب مبتنی بر ارز کرهجنوبی را ایجاد کردند تا از خطر تحریم معاملات توسط آمریکا جلوگیری کنند. این سیستم به ایران اجازه می‌‌داد تا نفت‌خام خود را به کرهجنوبی صادر کند و از درآمد حاصل برای هزینه واردات کرهجنوبی استفاده کند. از سال 2015 تا 2018، کرهجنوبی سومین شریک بزرگ واردات ایران بود. اما در سال2019 این حساب تسویه به‌دلیل تحریمهای آمریکا مسدود شد و صادرات کرهجنوبی به ایران را با چالش مواجه کرد. به همین علت 7میلیارد دلار پول نفت ایران در بانک‌‌های کرهجنوبی بلوکه شد. دولت ایران بارها خواستار پرداخت این وجوه شد؛ اما پاسخ کرهجنوبی آن بود که این کار نقض تحریمهای آمریکا است و بدون لغو تحریم‌‌ها قادر به این کار نیست. همین امر منجر بر هم خوردن روابط اقتصادی ایران و کرهجنوبی شد. ازآنجاکه روابط اقتصادی ایران و کرهجنوبی و مسدود شدن سرمایه ایران در کره روابط تنگاتنگی با تحریمهای آمریکا علیه ایران دارد، گفته می‌‌شود که ساده‌ترین راه برای دستیابی به راه‌حل سریع لغو تحریم‌‌هاست.
تقاضا برای بازگشت نفت ایران
این پژوهش بیان میکند که یکی از منافع اصلی کرهجنوبی در غرب آسیا و ایران منابع انرژی است. کرهجنوبی، پنجمین واردکننده بزرگ نفت جهان و یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران تا قبل از خروج آمریکا از برجام بوده است. اگرچه تحریم‌‌ها منجر به کاهش واردات در سال‌های اخیر شده، اما به‌دلیل جنگ روسیه و اوکراین و بالا رفتن قیمت نفت، پالایشگاه‌ها و شرکت‌های پتروشیمی کرهجنوبی خواهان عرضه نفت ایران به بازارهای بینالمللی هستند. با توجه به همخوانی نفت ایران با پالایشگاه‌های این کشور و تحریم ورود نفت روسیه توسط کرهجنوبی تمایل برای جایگزینی نفت روسیه در کرهجنوبی افزایش یافته است.
یک نظرسنجی و گزارش معتبر از 26 تاجر، بازاریابان و مقامات پالایشگاه در کرهجنوبی نشان میدهد 46درصد از آنها انتظار دارند معاملات نفت‌خام ایران تا پایان 3ماه سوم سال از سرگرفته شود. درحالی‌که 23درصد از پاسخ‌‌دهندگان انتظار بازگشت کامل عرضه نفت ایران را تا پایان 2022 دارند. کرهجنوبی قبل از تحریمهای 2018 به‌طور میانگین بیش از 11میلیون بشکه در ماه نفت‌خام و میعانات گازی از ایران وارد میکرد که ایران را به یکی از سه تامین‌کننده اصلی نفت کره تبدیل کرده بود و این کشور همچنین بزرگ‌ترین خریدار میعانات گازی پارس جنوبی ایران در آسیا بود.
اهمیت صادرات برای کرهجنوبی
کره جنوبی یکی از اقتصادهای دنیاست که صادرات در اقتصاد آن از اهمیت بالایی برخوردار است. این کشور با فروش صنایع بزرگ و رشد صنایع جدید در سال2021 حدود 644میلیارد دلار صادرات داشته است. بنابراین علاوه بر اهمیت نفت دومین عامل فرصت‌سازکه می‌‌تواند به نزدیکی روابط دوجانبه کمک کند، صادرات مجدد است. بر اساس این پژوهش از نظر سیاستگذاران کره جنوبی، ایران بازار بزرگی است که همزمان از منابع غنی برخوردار است و نیروی انسانی جوان، با انگیزه و با تحصیلات عالی دارد. ایران در منطقه‌‌ای قرار دارد که بیش از 300میلیون نفر در آن زندگی می‌‌کنند.
کره‌‌ای‌‌ها بر این باورند که ایران یک مرکز منطقه‌‌ای برای صادرات مجدد به کشورهای همسایه غرب آسیا و کشورهای مستقل مشترک‌‌المنافع است که در حال حاضر به‌دلیل تحریمهای آمریکا علیه ایران، تنها نقش محدودی را ایفا میکند. باید اشاره کرد که با اوج‌گیری تنش بین دو کشور تلاش برای پیدا کردن بازارهای جایگزین برای شرکت‌های بزرگ کره‌‌ای در بازارهای منطقه و کشورهای اطراف ایران آغاز شده است. این راهبرد مراکز اقتصادی بزرگ کرهجنوبی نظیر سامسونگ، هیوندا و دیگر ارگان‌های مهم اقتصادی این کشور در دو سال اخیر در قبال کشورمان در حال اجراست. اگر شرکت‌های کره‌‌ای حاضر به سرمایهگذاری در زیرساخت‌‌ها باشند، می‌‌توانند برای ایران یک فرصت باشد در غیر این صورت در بلندمدت ورود مجدد این شرکت‌ها باعث نابودی تولید داخلی خواهد شد.
بازگشت شرکت‌های بزرگ؟
به دنبال تحریمهای آمریکا شرکت‌های بزرگ کره‌‌ای در سال1398 از ایران خارج شدند. دو سال پس از خروج این شرکت‌ها از ایران، بازگشت آنها به بازار ایران از طریق مراجع قضایی ممنوع شد. اما با این وجود حمایت شرکت‌های بزرگ کره‌‌ای از رئیس‌جمهور جدید و اهمیت صادرات محصولات برای این شرکت‌ها موجب مطرح شدن بحث‌هایی در این مورد شده که در بخشی از پژوهش مرکزپژوهش‌های مجلس به آن اشاره شده است. بر همین اساس سومین فرصت بالقوه فراروی روابط دو کشور، آن است که با انتخاب رئیس‌جمهور جدید و روابط تاریخی این حزب با ایران و با وجود حمایت شرکت‌های بزرگ کره‌‌ای از رئیس‌جمهور جدید در انتخابات، می‌‌توان انتظار داشت که رئیس‌جمهور جدید کره برای ورود مجدد شرکت‌های کره‌‌ای به ایران تلاش‌‌هایی را آغاز کند؛ اما باید در نظر داشت که تنش‌‌های دوجانبه که ناشی از دارایی‌‌های بلوکه شده ایران است، اکنون به سایر حوزه‌ها سرایت کرده است. از نظر برخی از کارشناسان، تسویه بدهی کره توسط رئیس‌جمهور جدید می‌‌تواند آزمونی برای ارزیابی عزم کرهجنوبی برای حل مشکلات دو کشور و عادی‌سازی روابط باشد. با این حال باید در نظر داشت که لازمه هرگونه روابط اقتصادی میان دو کشور مباحث بانکی و نقل و انتقالات است. باتوجه به آنکه کرهجنوبی تحت‌تاثیر اقتصاد آمریکا بوده و در واقع تراکنش اصلی در نزد فدرال رزرو آمریکا صورت می‌‌گیرد، امکان ایجاد رابطه اقتصادی میان دو کشور حداقل تا زمان نامعلومی با چالش‌‌هایی روبه‌رو خواهد بود.
تغییر رویکرد دوجانبه
بر اساس گزارش دفتر مطالعات سیاسی، به‌صورت کلی در حال حاضر شاهد تغییر اساسی رویکرد کشور نسبت به روابط با کرهجنوبی هستیم. روابط سیاسی و تجاری دو کشور تاکنون متاثر از متغیر تحریم بوده است.
در واقع به موازات پیشرفت گفت‌وگوها بین جمهوری اسلامی ایران و غرب، سئول سعی در تقویت مناسبات خود با تهران داشته و در شرایط تشدید تحریم‌‌ها هم به بهانه تبعات تحریم‌‌ها برای اقتصاد صادرات‌محور خود از ایران فاصله گرفته است. نوع صادرات کرهجنوبی به ایران بیشتر شامل کالاهای مصرفی بوده و هیچ‌‌گاه در عمل نخواسته است که روابطی از جنس سرمایهگذاری زیربنایی و بلندمدت با کشورمان داشته باشد. در چنین شرایطی تغییر رویکرد در روابط با کره در عمل بهترین فرصت برای خودکفایی در بخش‌هایی مانند لوازم خانگی با حمایت از تولید داخلی است. از طرفی کرهجنوبی در واکنش به شرایط کنونی، تلاش میکند پایگاه تجاری خود را از طریق صادرات کالاهای بشردوستانه هرچند به صورت محدود و حساب‌شده حفظ کند و همچنین تلاش میکند برای ورود مجدد به بازار ایران نظارت مستمر بر تغییرات روند صنعتی ایران داشته باشد و روند بازار ایران را رصد کند.
