رشد نقدینگی و پایه پولی در دی‌ماه کاهشی شد
افت شتاب موتور تورم
بانک مرکزی در گزارشی، اطلاعات مربوط به تحولات اقتصاد کلان دی‌ماه را منتشر کرد. این گزارش که به بررسی تغییرات و روند شاخص‌های اقتصاد کلان می‌پردازد و با هدف شفاف‌سازی فضای اقتصادی کشور برای برنامه‌ریزان و فعالان اقتصادی کشور منتشر می‌شود. گزارش دی‌ماه حاکی از آن است که حجم نقدینگی در اولین ماه زمستان سال جاری از 4500هزار میلیارد تومان عبور کرد و نسبت به آغاز سال جاری 5/ 29درصد افزایش یافت. از سوی دیگر رشد پایه پولی اندکی نسبت ماه قبل کاهش را تجربه کرد و با افزایش 5/ 35درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به سطح 568هزار میلیارد تومان رسید.
آمارها نشان می‌دهد روند کاهشی سرعت رشد نقدینگی که از انتهای تابستان آغاز شده است در دی ماه ادامه یافته و این شاخص به زیر سطح 40درصد وارد شده است. همچنین رشد ماهانه نقدینگی در اولین ماه زمستان به سطح 7/ 1درصدی رسید که از ابتدای سال98 بی‌سابقه است. کاهش انتظارات تورمی و تصمیم سیاستگذار اقتصادی به کنترل ترازنامه شبکه بانکی کشور دو دلیل عمده این کاهش به شمار می‌رود؛ موضوعی که خود را در کاهش نرخ تورم ماه‌های اخیر منعکس کرده است. انتظار می‌رود که در صورت تداوم این وضعیت شاهد کاهش بیشتر نرخ تورم در ماه‌های آتی باشیم. همچنین این گزارش رقم ارز ترجیحی اختصاص‌یافته به کالاهای منتخب را در 10ماه ابتدایی امسال 4/ 13میلیارد دلار اعلام کرده است.
تصویر اقتصاد در دی
بانک مرکزی طی سیاستی که از مرداد ماه سال گذشه در دستور کار خود قرار داده است، هر ماه گزارش تحولات اقتصاد کلان و آمارهای پولی را منتشر می‌کند. این گزارش از آن جهت که چشم‌انداز متغیرهای پولی را بررسی می‌کند و می‌تواند در فعالیت بنگاه‌ها و تصمیمات کنشگران بازار مبنا قرار بگیرد، حائز اهمیت است. مهم‌ترین نکته گزارش دی‌ماه بانک مرکزی، ادامه یافتن روند کاهشی سرعت رشد نقدینگی در آغاز زمستان است. روندی که در چندماه اخیر خود را در کاهش نرخ تورم متوسط دوازده‌ماهه، نقطه به نقطه و ماهانه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی منعکس کرده است.
آمار پولی در آغاز زمستان
گزارش منتشرشده از سوی روابط عمومی بانک مرکزی نشان می‌دهد نقدینگی که با ثبت رشد نقطه به نقطه 8/ 39درصد، در دی‌ماه، از سطح 4500هزار میلیارد تومان عبور کرده است. این اولین‌بار در 5ماه گذشته است که سطح رشد نقطه به نقطه نقدینگی پایین‌تر از 40درصد ثبت می‌شود. علاوه براین رشد 6ماهه نقدینگی 8/ 17درصد و رشد ماهانه آن 7/ 1درصد به ثبت رسیده است. باید توجه داشت رشد ماهانه 7/ 1درصدی نقدینگی در دی‌ماه، با چشم‌پوشی از فروردین‌ماه سال جاری، پایین‌ترین رشد ثبت‌شده از ابتدای سال 98 به حساب می‌آید. گزارش بانک مرکزی حاکی از آن است که سطح نقدینگی از ابتدای سال جاری تا انتهای دی‌ماه 5/ 29درصد رشد را تجربه کرده است. بانک مرکزی در اطلاعیه خود متذکر شده است که که 4/ 2واحد درصد از رشد نقدینگی در 10ماه منتهی به دی‌ماه 1400 مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مهر اقتصاد به اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی های بانک سپه، به واسطه ادغام بانک‌های متعلق به نیروهای مسلح در بانک سپه است و اثری بر متغیرهای واقعی اقتصاد ندارد. علاوه بر این 6/ 2واحد درصد از رشد نقطه به نقطه نقدینگی مربوط به افزایش پوشش آماری مذکور بوده است. به عبارت دیگر در صورت عدم لحاظ پوشش آماری مربوط به ادغام برخی بانک‌ها در بانک سپه، رشد نقدینگی در پایان دی‌ماه 1400 نسبت به پایان سال1399 معادل 1/ 27درصد و در 12ماه منتهی به دی‌ماه 1400 معادل 2/ 37درصد ثبت می‌شد.
وضعیت پایه پولی در دی‌ماه
بخش دیگری از گزارش منتشرشده از سوی بانک مرکزی به تشریح وضعیت مربوط به پایه پولی پرداخته است. بر این اساس در دی‌ماه سطح پایه پولی به حدود 568هزار میلیارد تومان رسیده است. این سطح نقدینگی حاکی از آن است که در 12ماه منتهی به دی‌ماه پایه پولی شاهد رشد 5/ 35درصدی بوده است. این درحالی است که رشد نقطه به نقطه این شاخص در مردادماه 1/ 42درصد به ثبت رسیده بود. همچنین پایه پولی در اولین ماه زمستان رشدی 8/ 23درصد نسبت به ابتدای امسال داشته است.
علت افت شاخص‌های پولی
پایه پولی و نقدینگی دو شاخص عمده اقتصادی هستند که در شکل‌دهی به انتظارات کارشناسان و فعالان اقتصادی نقش بسزایی دارد؛ چراکه تغییرات آنها با تورم ماه‌های آتی رابطه تنگاتنگی دارد. برهمین اساس کاهش سرعت رشد نقدینگی و پایه پولی در ماه‌های اخیر نشان از کاهش انتظارات تورمی در میان فعالیت اقتصادی دارد؛ موضوعی که خود را در آمارهای مربوط به تورم دی‌ماه منعکس کرده است. از سوی دیگر تصمیم سیاستگذار برای کنترل رشد ترازنامه بانک‌ها برای کنترل رشد نقدینگی، در این کاهش سرعت رشد آمارهای پولی موثر است. از طرف دیگر باید توجه داشت کاهش انتظارات تورمی تا حدی مربوط به خبرهای مثبت مربوط به مذاکرات و احتمال افزایش درآمدهای نفتی است. باید توجه داشت که چنین وضعیتی می‌تواند عنوان یک فرصت برای اصلاحات مهم‌تر تلقی شود.
تورم دی ماه
پیش از این «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی آمارهای تورم اعلام‌شده از سوی مرکز آمار را تشریح کرد. براساس گزارش بانک مرکزی، در دی‌ماه 1400 روند چندماه اخیر ادامه یافته است و نرخ تورم متوسط دوازده‌ماهه، نقطه به نقطه و ماهانه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی با کاهش همراه بودند. در این ماه کلیه زیرگروه‌های اصلی شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی به استثنای زیرگروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» با کاهش در تورم ماهانه نسبت به ماه گذشته همراه بودند. با وجود کاهش قابل‌توجه تورم ماهانه ارزش اجاری مسکن طی سه ماه اخیر، زیرگروه «مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت‌ها» به واسطه ضریب اهمیت بالای آن در شاخص بهای مصرف‌کننده، همچنان سهم عمده را در تورم ماهانه دی‌ماه به خود اختصاص داد. در زیرگروه اختصاصی کالا، عمده کاهش تورم ماهانه را کالاهای بادوام که نوسانات قیمت آنها همبستگی بالایی با نوسانات بازار ارز دارد، تجربه کردند.
اقدامات بانک مرکزی در دی‌ماه
بانک مرکزی در انتهای این گزارش بخشی از اقدامات خود در دی‌ماه را اعلام کرده است. بر این اساس برای مدیریت نقدینگی بازار بین‌بانکی، بانک مرکزی چهار مرتبه به انجام عملیات بازار باز مبادرت ورزیده است که با اتخاذ موضع انبساطی در مجموع بیش از 295هزار میلیارد تومان در قالب توافق بازخرید با سررسیدهای هفت روزه به به بازار بین بانکی تزریق کرده که مانده این توافق‌های بازخرید در پایان دی‌ماه معادل 78هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین در دی‌ماه، بانک‌ها به اعتبارگیری قاعده‌مند با نرخ بهره 22درصد اقدام کردند که طی 16روز بیش از 7هزار میلیارد تومان اعتبار به آنها پرداخت شد.
در بخش دیگری دیگری از این گزارش به حجم ارزهای ترجیحی پرداخت‌شده از سوی بانک مرکزی نیز اشاره شده است؛ مساله‌ای که با وجود مطرح شدن حذف آن در بودجه سال آینده، همچنان بلاتکلیف مانده و تصمیم نهایی درباره آن گرفته نشده است. براساس آمار اعلام‌شده در گزارش بانک مرکزی، در 10ماه ابتدایی سال جاری حدود 4/ 13میلیارد دلار ارز با نرخ ترجی به واردات برخی کالاها اختصاص یافته است. این کالاها شامل کالاهای اساسی، دارو، تجهیزات پزشکی و نیز واکسن کرونا می‌شود.
