در همایش «اقتصاد هوشمند» مطرح شد
جایگزین نفت در بودجه ۹۹
پژوهشکده امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی با همکاری مرکز فناوری اطلاعات و توسعه اقتصاد هوشمند مرکز فاوای این وزارتخانه، همایش اقتصاد هوشمند را در ۶ محور و با سخنرانی وزیر اقتصاد در تاریخ ۳۰ اردیبهشت‌ماه برگزار کرد. این همایش با سخنرانی فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی درخصوص گفتمان اقتصاد هوشمند، مفهوم و پیامدهای اقتصاد دیجیتال، معماری سازمانی و تحول دیجیتال و مروری بر سند نقشه راه اقتصاد هوشمند افتتاح شد، سپس کارشناسان و متخصصان اقتصادی طی پنل‌های جداگانه‌ای به تبیین مفاهیم اقتصاد هوشمند پرداختند. شش محور اصلی این همایش «اصول و چالش‌های حکمرانی اقتصاد پلتفرمی»، «اقتصاد مبتنی بر بلاک‌چین»، «سیاستگذاری و تنظیم‌گری هوشمند»، «صنعت و تجارت هوشمند»، «تامین مالی هوشمند» و «رمز پول بانک مرکزی» بودند.
لزوم مدیریت فعال در حوزه رمزارزها
وزیر اقتصاد در حاشیه همایش اقتصاد هوشمند و در جمع خبرنگاران به آمارهای منتشرشده از فعالیت ایرانی‌ها در بازار ارزهای دیجیتال تاکید و اظهار کرد: آمارهای ارائه‌شده قابل تایید نیستند و نمی‌توان صحت بسیاری از این آمارهایی که اعلام می‌شود را تایید کرد زیرا با واقعیت فاصله زیادی دارد. دژپسند با تاکید بر موضع دولت در برابر رمزارزها گفت: در این حوزه نباید مدیریت انفعالی داشته باشیم بلکه مدیریت در این حوزه باید فعال باشد، باید بتوانیم با تلاش‌های صورت‌گرفته مزایای رمزارزها را به حداکثر و معایب آن را به حداقل برسانیم.
وزیر امور اقتصادی و دارایی افزود: اکنون دولت در بخش ماینینگ مصوبه‌ای را ارائه داده است که این مصوبات باید اصلاح و دقیق‌تر شوند.
سال ٩٩ بحرانی‌ترین سال از نظر تامین مالی
دژپسند درباره گفته‌هایی در زمینه استقراض از بانک مرکزی گفت: سال ٩٩ از نظر تامین مالی بحرانی‌ترین و موفق‌ترین سال را پشت‌سر گذاشتیم و با وجود بودجه ۵٧١ هزار میلیارد تومانی فقط ١٢ هزار و ۶٠٠ میلیارد تومان از بودجه را از طریق فروش نفت تامین کردیم. وزیر امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه بودجه سال ٩٩ را توانستیم بدون یک ریال استقراض از بانک مرکزی تامین کنیم، گفت: به جای اینکه از بانک مرکزی قرض بگیریم اقدام به فروش اوراق کردیم و از مردم برای تامین مالی استقراض کردیم.
دژپسند با بیان اینکه در بخش مالیات در سال گذشته تحقق ١٠٧ درصدی داشتیم، گفت: در بخش مالیات سیاست بر این بود که فشاری بر مودیان خوش‌حساب وارد نشود. وزیر امور اقتصادی و دارایی با اشاره به میزان انتشار اوراق در سال گذشته اظهار کرد: سال گذشته در یک مرحله ١٩٣ هزار میلیارد تومان اوراق فروختیم که در پایان سال آن را به ٢١٣ هزار میلیارد تومان رساندیم. دژپسند همچنین به دیگر راه‌های تامین مالی اشاره کرد و افزود: از طریق خصوصی‌سازی هم برای تامین مالی اقدام کردیم، به‌طوری‌که درآمدها از محل خصوصی‌سازی در سال گذشته ۶ برابر سال ٩٨ بود. دژپسند با بیان اینکه با اقداماتی که در دستور کار قرار دادیم دیگر هیچ نیازی به استقراض از بانک مرکزی نداشتیم، گفت: با وجود اینکه استقراضی از بانک مرکزی صورت نگرفته است، بدهی دولت به بانک مرکزی افزایش یافت که این اتفاق هم در چارچوب چرخه چهارجانبه و تهاتر بدهی دولت به شرکت‌ها بود. وزیر اقتصاد استقراض از بانک مرکزی را پدیده شومی دانست و گفت: استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول منشأ بسیاری از گرفتاری‌ها است.
تامین مالی دولت به روش انتشار اوراق بدهی
روز بعد در تاریخ ۳۱/ ۲/ ۱۴۰۰ مرکز روابط‌عمومی و اطلاع رسانی وزارت امور اقتصادی و دارایی در یک اطلاعیه، توضیحاتی را پیرامون مصاحبه وزیر اقتصاد درخصوص استقراض از مردم ( تامین مالی دولت به روش انتشار اوراق بدهی) منتشر کرد:
«وزارت امور اقتصادی و دارایی در پی سوالات ایجاد شده میان مخاطبان پیرامون بخشی از مصاحبه مورخ ۳۰/ ۲/ ۱۴۰۰ وزیر اقتصاد با رسانه‌ها درخصوص استقراض از مردم (تامین مالی دولت به روش انتشار اوراق بدهی)، توضیحاتی را با هدف تنویر افکار عمومی و در قالب نکات زیر ارائه می‌دهد:
۱) بازار سرمایه در طبقه‌بندی‌های مرسوم شامل بازار بدهی و بازار سهام است و منظور از عبارت استقراض از مردم، تامین مالی از طریق بازار بدهی بوده نه بازار سهام.
۲) وزارت اقتصاد در سال گذشته در اجرای قوانین بالادستی با عرضه اوراق توانست بالغ بر ۲۰۲ هزار میلیارد تومان، اوراق منتشر کند. ۱۳۰ هزار میلیارد تومان از آن اوراق نقدی بود که در نهایت شفافیت از سوی بانک‌ها و نهادهای مالی بازار سرمایه خریداری شد.
۳) بر خلاف گمانه‌زنی‌های مطرح، انتشار اوراق در سال گذشته با توجه به حجم منابع جمع شده از بازار (اعم از بازار پول و سرمایه) به‌واسطه انتشار اوراق نقدی (۱۳۰هزار میلیارد تومان) و حجم منابع تزریق شده به بازار به‌واسطه بازپرداخت اصل و فرع اوراق سررسید شده (۶۱ هزار میلیارد تومان) و فرآیند تدریجی انتشار طی سال، فاقد اثرگذاری جدی بر بازار سرمایه است. در حقیقت از ۱۳۰ هزار میلیارد تومان اوراق منتشره نقدی، نیمی از آن (بالغ بر ۶۵ هزار میلیارد تومان) در بازار بین بانکی جذب شده و نیمی دیگر در بازار سرمایه فروخته و منابع مالی جذب شده است. این در حالی است که تقریبا به میزان ۶۱ هزار میلیارد تومان نیز طی سال ۱۳۹۹ منابع مالی برای اوراق سررسید شده پرداخت شده است.همچنین تقاضای خرید اوراق بدهی، از نظر نرخ ریسک و بازدهی مورد قبول متقاضیان خرید، در فضای کاملا مجزا و متفاوت از تقاضای خرید سهام قرار دارد و عدم عرضه اوراق بدهی لزوما به معنی هدایت منابع به سمت بازار سرمایه نخواهد بود.
۴) حسب مطالعات تطبیقی بهره‌گیری دولت‌ها از انتشار اوراق برای تامین مالی امری مرسوم و روبه رشد است و دولت ایران در زمینه انتشار اوراق برای جبران ناترازی بودجه، از تجربه دولت‌های مختلف با درجات توسعه یافتگی گوناگون بهره برده است. در صورت فقدان بازار بدهی و عدم انتشار اوراق دولتی در مسیر جبران ناترازی، حسب اعلان رسمی مقام پولی، ۳۲ درصد بر پایه پولی و ۲۶ درصد بر نقدینگی موجود کشور افزوده می‌شد که تبعات تورمی آن بسیار گسترده و مخرب ارزیابی شده بود.»
اقتصاد هوشمند نیازمند تغییر سیاستگذاری
وزیر امور اقتصادی و دارایی در افتتاحیه همایش اقتصاد هوشمند طی سخنانی با اشاره به آثار ناشی از تحولات فناوری در اقتصاد گفت: باید با استقبال از این تحولات به‌دنبال بهره‌برداری از آنها باشیم چراکه مقاومت در مقابل موج تحولات و تغییرات و توسعه فناوری، رویکرد نادرستی است و فهم و مدیریت این امواج، سبب پایداری و ماندگاری می‌شود و اقتصاد هوشمند این فرصت را برای ما فراهم می‌آورد. فرهاد دژپسند گفت: اقتصاد هوشمند الزام رشد و توسعه است و تحقق این امر، نیازمند تغییر پارادایم در سیاستگذاران اقتصادی و نظام حکمرانی کشور است.
دژپسند با برشمردن برخی از شاخص‌های کلیدی اقتصاد تصریح کرد: در شرایط موجود، تناسبی میان جایگاه ایران از نظر بهره‌مندی از منابع سرشار نفت، گاز و مواد معدنی، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان، نسبت دانشجو به جمعیت، سرمایه انسانی و نیروی آماده به‌کار و... با وضعیت شاخص‌هایی چون رفاه و درآمد سرانه در کشور نیست. وزیر اقتصاد در ادامه با بیان اینکه «استفاده بهینه» از منابع، یک مفهوم ایستا نبوده و کاملا پویا است، اظهار کرد: دو متغیر «انسان» و «ابزار» از دیروز تا امروز الگوهای متفاوتی را برای استفاده بهینه از منابع، پیش روی ما قرار داده است. وزیر اقتصاد در ادامه گفت: در «استفاده بهینه» با بهسازی و نوسازی ابزارها، توانمندی‌های انسان در بهره‌مندی از منابع طبیعی، منابع مالی و ... ارتقا می‌یابد. او افزود: در اقتصاد هوشمند ما فقط به آنچه داریم اکتفا نمی‌کنیم؛ بلکه در مقام خلق قابلیت و ظرفیت هستیم و تلاش می‌کنیم تا قابلیت‌های بی‌شمارِ انسانی، بیشتر بروز یابد. او با اشاره به اثرگذاری ابزارهای هوش مصنوعی در اقتصاد افزود: وقتی ما توانستیم هوش مصنوعی را به عرصه بیاوریم، باورهای ما در مورد نحوه استفاده از نفت نیز مجددا تغییر یافت. وزیر اقتصاد در ادامه سخنانش به دگرگونی در رابطه مردم و دولت‌ها تحت تاثیر رشد فناوری‌ها اشاره کرد و گفت: مدرن شدن ابزارها و فناوری رابطه بین مردم و دولت و اساسا شیوه حکمرانی را تغییر داده و در این مسیر، هوش انسانی از هوش مصنوعی کمک گرفته است.
او گفت: توسعه فناوری با رشدی فزاینده در حال وقوع است و این امکان را فراهم آورده است تا ظرفیت‌های جدیدی برای توسعه ابزارهای نوین رخ دهد؛ به‌عنوان نمونه، مالیات ستانی، تجارت خارجی، حمل‌و‌نقل و... در نتیجه پدید آمدن ابزارهای جدید با سهولت و شفافیت بیشتر صورت می‌پذیرد.
وزیر امور اقتصادی و دارایی در بخشی از سخنان خود با اشاره به افزایش تجارت الکترونیک در دوره کرونا گفت: سهم تجارت الکترونیک در این دوره ۲/ ۲ برابر شده است.
استفاده از فرصت‌های اقتصاد هوشمند
علی عبداللهی، رئیس مرکز فناوری اطلاعات و توسعه اقتصاد هوشمند وزارت امور اقتصادی و دارایی در حاشیه این نشست در جمع خبرنگاران از اهداف برگزاری این همایش گفت: همانطور می‌دانیم فناوری‌های نو مانند هوش مصنوعی، تحلیل داده‌های بزرگ، بلاک‌چین، رمزارزها، اینترنت اشیا و... در حال فراگیر شدن است. نکته‌ای که وجود دارد این است که لازم است از فرصت‌های پیش آمده توسط این فناوری‌ها حداکثر استفاده را ببریم. او در ادامه گفت: اگر در زمان مناسب از این فناوری‌ها استفاده نشود بعد از مدتی باید به‌دنبال رفع تهدید‌های این فناوری‌ها باشیم. عبداللهی در ادامه سخنان خود چند مورد از کاربردهای اقتصاد هوشمند را بیان کرد: می‌توانیم از هوش مصنوعی و تحلیل داده‌های بزرگ در جلوگیری از فرار مالیاتی استفاده کنیم؛ همچنین از اینترنت اشیا می‌توان در هوشمندسازی گمرک و تجارت بهره‌مند شد. او همچنین در ادامه سخنان خود به بودجه‌ریزی هوشمند و خزانه‌داری مدرن اشاره کرد و گفت: این مباحث باعث شده است که اقتصاد هوشمند یکی از محورهای اصلی در دستور کار وزارت اقتصاد باشد. رئیس مرکز فناوری اطلاعات و توسعه اقتصاد هوشمند وزارت اقتصاد، مزیت اجرای همایش اقتصاد هوشمند را گفت‌و‌گو و تبادل نظر در مورد اقتصاد هوشمند بیان کرد. عبداللهی در ادامه با بیان اینکه این همایش با هدف استفاده بهینه از امکانات و فرصت‌ها است، گفت: در این همایش چارچوب‌های مختلف برای استفاده از فناوری‌های نو (فناوری‌های هوشمندساز) و بهره بردن از آنها به‌صورت عملیاتی در سطح جامعه بررسی شد.
