توقف تامین گاز کشورهای اروپایی از سوی روس‌ها؛
اروپا در اندیشه ذخیره گاز
با گذشت قریب به سه سال‌از آغاز جنگ در اوکراین، اعضای اتحادیه اروپا با دقت خاصی قیمت جهانی سوخت، مخازن ذخیره‌سازی زیرزمینی و پیش‌بینی آب و هوا را دنبال می‌کنند. اروپا در فکر آن است که آیا می‌تواند بدون گاز طبیعی خریداری‌شده از روسیه، زمستان را با کم‌ترین چالش انرژی پشت‌سر بگذارد یا خیر.
تبعات سیاست اوکراین
تصمیم اوکراین برای پایان‌دادن به قرارداد ترانزیتی با مسکو که در اول ژانویه منقضی شد، کشورهایی مانند اتریش و اسلواکی را که پس از توقف نسبی عرضه گاز روسی در سال۲۰۲۲، به خرید گاز این کشور ادامه دادند، با چالش جدی روبه‌رو کرده‌است. اتحادیه اروپا در حال‌حاضر از بخش قابل‌توجهی از ذخایر زمستانی خود استفاده‌کرده آن‌هم در شرایطی که جریانات هوای سرد قطب‌شمال در راه این منطقه است. در اولین روز معاملاتی سال۲۰۲۵، قیمت‌های معیار انرژی، به بالاترین سطح خود از اکتبر۲۰۲۳ رسیدند. اولریش وبر؛ تحلیلگر گروه بورس لندن، در یادداشتی نوشت: «ظاهرا بازار جهانی انرژی هنوز به‌طور کامل و واقعی قیمت‌گذاری نشده‌است، چراکه اروپا هنوز به‌نوعی چشم‌‌‌‌‌انتظار برقراری جریان گاز وارداتی از سوی روسیه است.» دولت‌های اروپایی خوشبین هستند که اعضای اتحادیه، در زمستان امسال گاز کافی در اختیار داشته باشند. کمیسیون اروپا به‌تازگی اعلام کرده؛ «هیچ نگرانی در مورد تامین سوخت و عرضه مکفی وجود ندارد.» سوال اینجاست که آیا اروپا می‌تواند در تابستان۲۰۲۵ سطح ذخایر خود را به‌طور محسوسی افزایش بدهد؟ نباید از نظر دور داشت که یک دوره سرما می‌تواند هر دولتی را وادار کند به سراغ ذخایر خود برود، همان‌‌‌‌‌گونه که اروپا در طول یک دوره یخبندان سه روزه در ژانویه گذشته، به سراغ ذخایر گازی خود رفت.
مقاومت ذخایر انرژی در‌برابر قیمت
سطح بالای ذخیره‌سازی حامل‌های انرژی در طول زمستان، به‌عنوان مانعی در‌برابر افزایش غیرمعقول قیمت‌ها عمل می‌کند. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد؛ امسال، سطح ذخایر گاز اتحادیه اروپا در روز سال‌نو، به کم‌ترین میزان خود در سه سال‌گذشته رسید، چراکه این بلوک در طول ماه‌های نوامبر و دسامبر بسیار سریع‌تر از بازه زمانی مشابه در سال‌های ۲۰۲۲ یا ۲۰۲۳، گاز مصرف کرد. با این همه، طبق روال شرایط بحران، با مدیریت منابع و نظارت بر مصارف انرژی، همچنین از طریق تامین گاز از منابع جایگزین، این اتحادیه موفق خواهدشد به‌زودی ذخایر مربوطه را حتی پیش از پایان موسم برودت هوا، به سطح مطلوب بازگرداند. در همین راستا، دولت اتریش اخیرا اعلام کرد؛ «تکلیف خود را انجام داده» و آماده است در صورت لزوم حتی از آلمان یا ایتالیا، گاز وارد کند. پیش‌بینی‌های شرکت ریستاد انرژی نروژ نیز می‌گوید؛ درخواست اتریش می‌تواند به این معنا باشد که ایتالیا باید به فکر تامین گاز از شمال آفریقا و از مبدأ تونس باشد، در صورتی‌که اتریش و مولداوی نتوانند نقش ترانزیت گاز را ایفا کنند، مجارستان نیز با چالش‌هایی روبه‌رو خواهدشد. این کشور در این شرایط ممکن است از طریق مسیر ترانزیت انرژی ترکیه، نیم‌‌‌‌‌نگاهی به منابع انرژی روسیه داشته‌باشد. در این میان، شاهد واکنش‌های اسلواکی نیز بودیم که اوکراین را به «برداشتن گامی یک‌‌‌‌‌جانبه که به اسلواکی نیز آسیب می‌رساند»، به‌دلیل مواجهه با قیمت‌های بالاتر حامل‌های انرژی، متهم کرد، با این‌حال معاون نخست‌‌‌‌‌وزیر، دنیساساکووا گفت؛ کشورش «برای روبه‌رو‌شدن با سناریوی جدید قیمتی نیز آماده بوده و در حال‌حاضر هیچ تهدیدی برای کمبود گاز در اسلواکی وجود ندارد.» لازم به ذکر است چندی است کارخانه‌‌‌‌‌های صنعتی در منطقه ترانس‌نیستریا در مولداوی، به دلیل کاهش سطح ذخایر انرژی تعطیل‌شده‌‌‌‌‌اند.
مسیرهای تامین
حوزه انرژی اروپا بدون‌شک کمتر از زمان آغاز حمله مسکو به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، در معرض تهدید قرار دارد. در طول سال‌های گذشته، روسیه به‌طور منظم بیش از ۴۰درصد گاز وارداتی اتحادیه اروپا و حتی گاهی بیش از نیمی از آن را تامین می‌کرد. این امر، کلید نوعی از کنترل استراتژیک بر اروپا را به روسیه بخشیده بود. از آنجاکه جنگ، مسیرهای عرضه را قطع کرد و موازنه انتقال پول به روسیه از منظر سیاسی چالش‌برانگیز شد، اتحادیه اروپا‌درصدد جایگزینی منابع انرژی خود درآمد. نروژ و الجزایر صادرات گاز از طریق خطوط لوله را به سمت اروپا افزایش دادند درحالی‌که محموله‌‌‌‌‌های گاز طبیعی مایع ارسال شده از سوی ایالات‌‌‌‌‌متحده نیز افزایش‌یافت. در همین راستا، شرکت اماراتی Adnoc قراردادی ۱۵ساله را برای فروش گاز به آلمان امضا کرد.
واردات انرژی از خاورمیانه و آفریقا
بر اساس داده‌های جمع‌‌‌‌‌آوری شده توسط اندیشکده اقتصادی بروگل، با بسته‌شدن مسیر اوکراین، واردات از خاورمیانه و شمال آفریقا، از جمله خطوط لوله الجزایر و لیبی و محموله‌‌‌‌‌های LNG قطر، در آستانه پیشی‌گرفتن از روسیه به‌عنوان منبع اصلی تامین‌‌‌‌‌کننده انرژی اتحادیه اروپا است. نروژ اکنون با تامین بیش از یک‌سوم گاز وارداتی این بلوک، رتبه نخست را در اختیار دارد، با این‌حال روسیه هرگز از بازار محو نشد. تامین‌‌‌‌‌کنندگان انرژی در اتریش، اسلواکی و مجارستان همچنان با شرکت گازپروم متعلق به کرملین قرارداد داشته و مسیر ترانزیت اوکراین تا چندی پیش همچنان باز بود. به‌عنوان مثال، اتریش که تا سال۲۰۴۰ قرارداد داشت، ۹۸درصد گاز خود را تا دسامبر ۲۰۲۳ از روسیه دریافت کرده‌است. اتحادیه اروپا مستقیما حدود ۳۳میلیارد مترمکعب گاز از روسیه در سال۲۰۲۴ وارد کرد که بسیار کمتر از ۱۵۰میلیارد مترمکعب در سال‌قبل از جنگ اخیر بود، اما بالاتر از ۲۷میلیارد مترمکعب در سال۲۰۲۳ بود. قرار است بهره‌‌‌‌‌برداری از مسیرهای ترانزیت گاز روسی تحت‌تحریم‌های اتحادیه اروپا از ماه مارس ممنوع اعلام شود. تعداد و گستره میدان‌های گازی واقع در مرزهای اتحادیه اروپا در دریای شمال، دریای‌‌‌‌‌سیاه و حوضه کارپات، ضعیف‌‌‌‌‌تر از آن بوده که فشاری مضاعف را تحمل کنند. بر اساس گزارش بانک جهانی که هشدار داده‌است؛ اگر پیش‌بینی‌های کنونی آب‌و‌هوایی اروپا که سردترین زمستان خود از سال۲۰۲۰ را تجربه خواهد کرد، صحت داشته‌باشد، انتظار می‌رود در سال۲۰۲۵ و حتی ۲۰۲۶ چالش تامین گاز طبیعی و تکمیل ذخایر انرژی، ادامه داشته‌باشد.
