اتحادیه اروپا کشورهای عضو را مکلف کرد تا واردات گاز از روسیه را به‌صورت معناداری کاهش داده یا متوقف کنند
اروپـا؛ دستبهگریبان چالش انرژی
به گفته یک مقام ارشد اتحادیه اروپا، این توافق‌نامه می‌تواند مبنایی را برای شرکت‌های انرژی اتحادیه اروپا فراهم کند تا از قراردادهای قبلی با تامین‌‌‌‌‌کنندگان گاز روسیه بدون پرداخت غرامت سنگین خارج شوند. درحالی‌که این بلوک ۲۷ عضوی به‌تدریج وابستگی خود به انرژی روسیه را پس از تهاجم فوریه ۲۰۲۲ این کشور به اوکراین کاهش داده‌است، کماکان حدود یک دهم گاز خود از جمله محموله‌های LNG را از روسیه دریافت می‌کند؛ این در حالی است که چندین کشور عضو از جمله اتریش و مجارستان هنوز به‌شدت به منابع روسیه متکی هستند. کمیسیون اروپا به‌دنبال آن است تا کشورهای عضو را وادار کند واردات گاز از مبدا روسیه و بلاروس را به‌طور کامل قطع کنند. در این میان، برخی از کشورهای عضو مانندکشورهای حوزه بالتیک خواستار اقدامات شدیدتر علیه مسکو شده‌اند.
مصوبه جدید چه می‌گوید؟
بر اساس پیش‌‌‌‌‌نویس این قانون، کشورهای عضو اتحادیه اروپا مجاز خواهند بود تا حدی یا در صورت موجه بودن، دسترسی کامل به زیرساخت‌ها را برای اپراتورهای گاز روسیه و بلاروس با هدف حفاظت از منافع امنیتی اساسی خود محدود کنند. شایان ذکر است نسخه نهایی این مصوبه باید به‌طور رسمی توسط پارلمان و کشورهای عضو تایید شود. انتظار می‌رود این قانون در اردیبهشت سال‌آینده اجرایی شود.کمیسیون اروپا به‌جای ممنوعیت کامل واردات گاز روسیه که می‌توانست بازارها را بی‌‌‌‌‌ثبات کرده و کشورهایی که گزینه‌‌‌‌‌های کمی برای تامین گاز مورد‌نیاز خود دارند را با چالش‌های اساسی مواجه کند، تلاش‌کرده است تا پایتخت‌‌‌‌‌های اروپایی را متقاعد کند که منابع سوخت خود را متنوع کنند.
کمیسیون در عین حال، هدفی را در افق سال۲۰۲۷ برای اتحادیه اروپا به‌منظور رهایی از سوخت‌های فسیلی صادراتی روسیه تعیین کرده‌است. بر اساس گزارش یورواستات، روسیه در سه‌ماهه سوم سال۲۰۲۳ حدود ۱۲درصد از کل واردات گاز اتحادیه اروپا را تامین کرده‌است. افزایش حجم واردات LNG روسیه در سال‌گذشته برای اتحادیه اروپا، یک نگرانی خاص بوده‌است، به‌ویژه به این دلیل که خرید حامل‌های سوخت از روسیه، منبع مالی مهمی را برای مسکو در راستای توسعه اهداف جنگی خود علیه اوکراین فراهم می‌کند.
هدف، حذف سوخت روسی در افق ۲۰۲۷
در همین ارتباط، فایننشال‌‌‌‌‌تایمز در ماه اوت نوشت؛ اتحادیه اروپا به‌رغم هدف حذف واردات سوخت از روسیه تا سال۲۰۲۷، حجم بی‌سابقه‌‌‌‌‌ای از گاز مایع‌‌‌‌‌شده (فوق سرد) را از روسیه وارد خواهد کرد. کادری سیمسون‌کمیسر؛ انرژی اتحادیه اروپا، با موضع‌‌‌‌‌گیری در این زمینه گفت که او بارها از کشورهای عضو خواسته تا واردات LNG روسیه را متوقف کنند و خوشحال است که شبکه‌‌‌‌‌های گازرسانی دولت‌های اتحادیه اروپا هم‌‌‌‌‌اکنون می‌توانند به‌طور موثر خریداری و بهره‌‌‌‌‌برداری از گاز روسیه را محدود یا به‌طور کامل متوقف کنند. بلژیک و اسپانیا که دارای پایانه‌‌‌‌‌های بزرگی برای گازرسانی هستند، امسال پس از چین به بزرگ‌ترین واردکنندگان LNG روسیه تبدیل شده‌اند. هلند نیز انعقاد قراردادهای جدید را برای انتقال LNG روسیه که شامل انتقال گاز بین کشتی‌های یخ‌‌‌‌‌شکن روسی به قطب‌شمال و تانکرهایی است که سوخت را به مقصد کشورهای معتدل‌‌‌‌‌تر، به‌ویژه در آسیا حمل می‌کنند، ممنوع کرده‌است. با فرارسیدن زمستان و تشدید بحران گاز ناشی از اختلال در انتقال گاز روسیه، کشورهای عضو اتحادیه اروپا به ناچار در تکاپوی یافتن مسیرهای جایگزین برای تامین این کالای استراتژیک هستند. اروپا بار دیگر مجبور به استفاده از زغال‌سنگ و انرژی هسته‌‌‌‌‌ای شده که حذف یا کاهش هر دو در جهت اهداف آب‌و‌هوایی مطرح شده‌بود.
مسیر حذف تدریجی گاز روسیه
روسیه معمولا حدود ۴۰درصد گاز طبیعی اروپا را به‌طور عمده از طریق خط لوله تامین می‌کرد. تحویل این محصول به اروپا در سال۲۰۲۲ حدود ۱۵۵میلیارد مترمکعب بوده‌است.گاز روسیه از طریق اوکراین عمدتا به اتریش، ایتالیا، اسلواکی و دیگر کشورهای واقع در اروپای‌شرقی می‌رسید.کشورهای اروپایی به‌دنبال یافتن مسیری جایگزین برای تامین گاز مورد‌نیاز خود هستند. سال‌گذشته بود که مسکو به‌دنبال مخالفت با درخواست خود برای تسویه وجه گاز صادراتی به پول رایج این کشور، جریان گاز اروپا را قطع کرد. واقعیت این است که برخی از این کشورها همچون آلمان همچنان به گاز روسیه نیاز دارند و تلاش می‌کنند در آستانه زمستان ذخایر گازی خود را تکمیل کنند.نباید از نظر دور داشت که بازار جهانی گاز حتی قبل از بحران اوکراین هم دچار محدودیت‌هایی بوده‌است.
نروژ، جایگزینی مطمئن؟
نروژ، دومین تامین‌کننده بزرگ گاز اروپا پس از روسیه، تولید خود را افزایش داده‌است تا به اتحادیه اروپا در رسیدن به هدف پایان‌دادن به اتکا به سوخت‌های فسیلی از مبدا روسیه تا سال۲۰۲۷ کمک کند.در همین راستا، نروژ و اتحادیه اروپا اعلام کردند که همکاری خود را برای تامین گاز کوتاه‌مدت و بلندمدت بیشتر از این کشور اروپای‌غربی افزایش خواهند داد. اتحادیه اروپا تقریبا یک‌پنجم گاز مورد‌نیاز خود را از نروژ تامین می‌کند. شرکت برق انگلیسی «سنتریکا» قراردادی با شرکت انرژی دولتی نروژ موسوم به «اکوینر» برای عرضه اضافی گاز در دو زمستان آینده امضا کرده‌است. لازم به توضیح است که انگلستان به گاز روسیه متکی نبوده و حتی می‌تواند از طریق خطوط لوله به اروپا صادرات گاز نیز داشته‌باشد.
با این همه اما بلژیک، اسپانیا و فرانسه اجازه داده‌اند واردات و صادرات مجدد LNG روسیه ادامه یابد و استدلال می‌کنند که خروج از قراردادهای موجود برای شرکت‌های آنها دشوار و مشکل‌‌‌‌‌آفرین خواهد بود. لازم به ذکر است سایر کشورهای عضو اتحادیه از جمله آلمان نیز از LNG واردشده از طریق سایر کشورهای واقع دراروپای غربی استفاده می‌کنند.
در این ارتباط، تین‌‌‌‌‌ون‌‌‌‌‌در‌‌‌‌‌استراتن؛ وزیر انرژی بلژیک، گفت: «ما می‌دانیم که بلژیک، با پایانه‌‌‌‌‌های انرژی موجود خود، کماکان در حال کمک به روسیه از طریق تسهیل خرید گاز از این کشور است. ما به گاز وارداتی روسیه صرفا برای خودمان نیاز نداریم، اما واقعیت غم‌‌‌‌‌انگیز این است که کشورهای همسایه ما هنوز به گاز روسی نیاز دارند.» وی افزود که با درنظرگرفتن هدف حذف واردات گاز روسی تا سال۲۰۲۷، باید یک «رویکرد واحد اروپایی» برای اعمال ممنوعیت بر آخرین بقایای گاز صادراتی روسیه وجود داشته‌باشد. لازم به ذکر است، چندین کشور اروپایی این امکان را دارند تا با روی‌‌‌‌‌آوردن به تولید برق با تقویت تولید برق هسته‌‌‌‌‌ای، انرژی‌های تجدیدپذیر، نیروگاه‌های آبی یا زغال‌سنگ، هرگونه خلأ در تامین انرژی همسایگان خود را تکمیل کنند. دسترسی به انرژی هسته‌‌‌‌‌ای در بلژیک، انگلیس، فرانسه و آلمان کاهش می‌یابد و نیروگاه‌هایی که با افزایش سن و فرسودگی، از رده خارج یا متوقف می‌شوند، با قطعی مواجه خواهند شد.
اروپا در تلاش است تا مصرف زغال‌سنگ را برای رسیدن به اهداف آب‌و‌هوایی کاهش دهد، اما فشار ناشی از بحران گاز برخی از نیروگاه‌ها در این منطقه را از اواسط سال۲۰۲۱ دوباره فعال کرده‌است. اتحادیه اروپا پیشنهاد کرده است که اعضا اقدامات اتخاذ‌شده در طول بحران گاز سال‌گذشته را برای تثبیت قیمت‌ها از طریق کاهش ۱۵درصدی تقاضای گاز و ادامه اعمال سقف قیمتی، برای یک سال‌دیگر تمدید کنند. این تمدید قرار است در ۱۹ دسامبر توسط وزرای انرژی اتحادیه اروپا به توافق برسد، اما توافق اخیر به این معنی خواهد بود که در سطح اتحادیه اروپا، نیاز کمتری به استفاده از اقدامات اضطراری وجود خواهد داشت.
