«دنیای‌اقتصاد» به بررسی تحولات و نوسانات بازار جهانی نفت پرداخت
نفت؛ غیرقابل پیشبینیتر از همیشه
گزارش ماه اکتبر اوپک نشان می‌دهد ۱۳عضو این سازمان بر اساس گزارش منابع ثانویه در ماه سپتامبر ۲۷میلیون و ۷۵۵هزار بشکه نفتخام تولید کردند که ۲۷۳هزار بشکه بیشتر از ۲۷میلیون و ۴۸۲هزار بشکه ماه اوت است. بر اساس گزارش ماه اکتبر اوپک، پس از عربستان‌سعودی با تولید روزانه ۹میلیون و ۶هزار بشکه و عراق با تولید روزانه ۴میلیون و ۳۰۷هزار بشکه، ایران با تولید روزانه ۳میلیون و ۵۸ هزاربشکه جایگاه سومین تولیدکننده این سازمان را حفظ کرد. بر اساس گزارش منابع ثانویه، ایران در ماه سپتامبر ۳میلیون و ۵۸هزاربشکه نفتخام تولید کرده که ۱۵هزار بشکه بیشتر از ماه اوت ۲۰۲۳ بوده‌است. بر اساس این گزارش، تولید هشت عضو این سازمان در دوره مورد بررسی با افزایش همراه بوده که بیشترین افزایش تولید با ۱۴۱هزار بشکه مربوط به نیجریه است. گفتنی است ایران، ونزوئلا و لیبی از توافق کاهش عرضه ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیراوپک (اوپکپلاس) معاف هستند.
به نوشته «شانا»، قیمت نفتخام سنگین ایران بر اساس تازه‌‌‌‌‌‌ترین گزارش ماهانه اوپک، در ماه سپتامبر نسبت به ماه اوت سال۲۰۲۳ میلادی ۷دلار و ۵سنت معادل ۸درصد افزایش یافته‌است. قیمت نفتخام سنگین ایران در ماه سپتامبر ۲۰۲۳، ۹۴دلار و ۶۳سنت ثبت شد، درحالی‌که این رقم در ماه اوت ۲۰۲۳، ۸۷دلار و ۵۸سنت برای هر بشکه بود. لازم به ذکر است میانگین قیمت نفتخام سنگین ایران در سال۲۰۲۲ میلادی ۸۵ دلار و ۵۹سنت بوده‌است.
تقاضای جهانی و سبد نفتی اوپک
قیمت سبد نفتی اوپک هم در ماه سپتامبر ۲۰۲۳ به ۹۴ دلار و ۶۰سنت برای هر بشکه رسید‌که ۷دلار و ۲۷سنت (۸.۳درصد) بیشتر از ماه اوت ۲۰۲۳ است. بر اساس تازه‌‌‌‌‌‌ترین گزارش ماهانه دبیرخانه اوپک که در ماه‌جاری منتشر شد، تقاضای جهانی نفتخام برای سال۲۰۲۳ میلادی بدون تغییر نسبت به برآورد پیشین (گزارش ماه سپتامبر) با ۲میلیون و ۴۴۰هزار بشکه افزایش روزانه همراه خواهد بود. مجموع تقاضای نفت جهان برای سال۲۰۲۳ میلادی ۱۰۲میلیون و ۶۰هزار بشکه پیش‌بینی شده‌است. اوپک در گزارش ماهانه خود همچنین پیش‌بینی کرد تقاضای جهانی نفت در سال۲۰۲۴ تا ۲میلیون و ۲۵۰هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت و به مجموع ۱۰۴میلیون و ۳۱۰هزار بشکه در روز خواهد رسید. به‌دنبال آغاز جنگ در فلسطین‌اشغالی، بهای نفتخام برنت در لحظه تنظیم این گزارش با ادامه روند صعودی، به فراتر از ۹۱دلار در هر بشکه رسید، امری که چهره جدیدی از آینده حداقل میان‌مدت بازار جهانی سوخت‌های فسیلی را ترسیم کرده‌است.
احتمال کسری عرضه در ماه‌های پایانی سال
رویترز در همین رابطه نوشت؛ آژانس بین‌المللی انرژی به‌‌‌‌‌‌تازگی اعلام کرد که تداوم کاهش عرضه داوطلبانه از سوی عربستان‌سعودی و روسیه تا پایان سال۲۰۲۳ بازار را با کسری قابل‌توجهی در سه‌ماهه چهارم روبه‌رو خواهد کرد.اعضای ائتلاف سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانشان (اوپکپلاس) برای تقویت بازار نفت از سال۲۰۲۲ عرضه خود را کاهش داده‌اند. پس از آنکه عربستان‌سعودی و روسیه کاهش داوطلبانه عرضه در مجموع روزانه یک‌میلیون و ۳۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌‌ای را تا پایان سال۲۰۲۳ تمدید کردند، قیمت نفت‌برنت بازهم از مرز ۹۰ دلار برای هر بشکه فراتر رفت.به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، کاهش عرضه روزانه بیش از ۲میلیون و ۵۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌‌ای اعضای اوپکپلاس از ابتدای سال۲۰۲۳ تاکنون، با افزایش عرضه از سوی تولیدکنندگان خارج از این ائتلاف، از جمله ایالات‌متحده، برزیل و ایران جبران شده‌است.
این سازمان در گزارش ماهانه نفت خود اعلام کرد: کاهش تولید اوپکپلاس از ماه سپتامبر به بعد، سبب کمبود قابل‌‌‌‌‌‌توجه عرضه در سه ماه چهارم خواهد شد. با این وجود این نهاد انرژی با اشاره به اینکه عدم کاهش تولید از ابتدای سال‌آینده تعادل بازار را به سمت مازاد عرضه تغییر خواهد داد، تاکید کرد ذخیره‌‌‌‌‌‌ها در سطح نامطلوبی پایین خواهد بود و این موضوع خطر افزایش دوباره نوسان در یک محیط اقتصادی شکننده را افزایش می‌دهد.
دورنمای بازار نفت
با توجه به شرایط جدید ژئوپلیتیکی حاکم بر دنیا، می‌توان دو سناریو را برای بازار نفتخام مورد بررسی قرار داد؛ اول تحقق نفت ۱۰۰دلاری به ازای هر بشکه و دوم افزایش قیمت نفتخام تا بالاتر از رکورد ۱۰۷ دلار در هر بشکه. تا این لحظه که قیمت هر بشکه نفتخام برنت به بیش از ۹۱ دلار در هر بشکه رسیده است، می‌توان ادعا کرد که نوسانات بیشتری در انتظار بازار جهانی نفت خواهد بود. تردیدی وجود ندارد که تحرکات نظامی در نوار غزه به‌علاوه اثر کاهش عرضه روسیه و عربستان، محرک اصلی رشد بهای نفتخام بوده‌است ولی در عین‌حال امکان ادامه سیر صعودی قیمت‌ها آن‌هم در شرایطی که شاهد رشد تولید نفت ایران و ونزوئلا هستیم باید مورد بررسی بیشتری قرارگیرد.
در همین ارتباط، معاون نخست‌وزیر روسیه اعلام کرد کاهش مشترک عرضه توسط عربستان‌سعودی و روسیه، به توازن بازار جهانی نفت کمک‌کرده است و روسیه همچنان به‌طور کامل به تعهدات خود عمل خواهد کرد. وی افزود روسیه در نوامبر، با تحلیل بازار، درباره کاهش یا افزایش محدودیت عرضه داوطلبانه خود تصمیم خواهد گرفت و به کاهش صادرات داوطلبانه تا پایان دسامبر ادامه می‌دهد. وی تاکید کرد، کاهش داوطلبانه عرضه روسیه در راستای تقویت تلاش‌های اوپکپلاس برای ثبات و برقراری توازن در بازارهای نفت است.کرملین در آوریل تصمیم گرفت تولید نفت خود را به میزان ۵۰۰هزار بشکه در روز تا پایان سال۲۰۲۴ کاهش دهد و در ماه اوت، اعلام کرد صادرات نفت خود را به میزان ۳۰۰هزار بشکه در روز تا پایان سال۲۰۲۳ کاهش می‌دهد.نیکلای شولگینوف، وزیر انرژی روسیه ماه گذشته گفت تولید نفت روسیه امسال ۱.۵درصد نسبت به سال۲۰۲۲ کاهش پیدا کرده و به ۵۲۷میلیون تن خواهد رسید. شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی عربستان‌سعودی که ریاست کمیته نظارتی مشترک وزرای اوپکپلاس را برعهده دارد، ماه میلادی گذشته اظهار کرده‌بود کاهش تولید این گروه، برای تثبیت بازار ضروری است و قیمت خاصی هدف گرفته نشده‌است.
نقش موثر اژدهای زرد
آژانس بین‌المللی انرژی اخیرا اعلام کرد؛ رکود اقتصادی چین تاکنون تاثیر قابل‌توجهی بر تقاضای نفت بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان نداشته‌است. بر اساس گزارش این نهاد، چین نقشی بسیار مهم در بازار انرژی دارد.هرگونه کاهش ناگهانی در فعالیت صنعتی و تقاضای نفت چین می‌تواند به کل جهان سرایت کرده و فضای چالش‌‌‌‌‌‌برانگیزتری را برای بازارهای نوظهور در آسیا، آفریقا و آمریکای‌لاتین ایجاد کند.نکته جالب آنکه آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک با انتشار گزارش ماهانه خود ضمن اعلام خوش‌بینی نسبت به تقاضای چین در ادامه سال۲۰۲۳، برآوردهای خود را درباره تقاضای جهان در سال‌جاری و سال‌آینده میلادی تغییر زیادی ندادند.
افق ۲۰۲۷ بازار جهانی نفت
تحلیلگران و ناظران فعال بازار انرژی باور دارند قیمت جهانی نفت در سال‌آینده میلادی، به ۹۱ دلار در هر بشکه خواهد رسید و سپس تا سال۲۰۲۷ تا مرز ۶۰ دلار به ازای هر بشکه نیز پایین خواهد آمد. به اعتقاد این گروه، کند‌شدن منحنی رشد تقاضای نفت می‌تواند به‌صورت بالقوه قیمت این کالای استراتژیک را تا سال۲۰۲۷ میلادی تا ۶۰دلار در هر بشکه نیز پایین بیاورد. علاوه‌بر این، تحلیلگران وال‌استریت پیش‌بینی کرده‌اند قیمت نفت در افق ۲۰۲۵ تا مرز ۱۵۰ دلار در هر بشکه نیز رشد کند. تحت شرایط کنونی، ائتلاف اوپکپلاس موفق شده با کاهش تولید و عرضه نفتخام، قیمت را در سال‌جاری میلادی افزایش دهد اما به باور کارشناسان، راهبرد یادشده در بلندمدت جوابگوی نیاز بازار نبوده و توفیق چندانی نخواهد داشت.پیش‌بینی می‌شود قیمت جهانی نفت پس از سال۲۰۲۶ متاثر از سرعت انتقال به سمت انرژی‌های تجدید‌‌‌‌‌‌پذیر و میزان رغبت سرمایه‌گذاران به توسعه منابع جدید سوخت‌های فسیلی، خواهدبود.
