«دنیای اقتصاد» در گزارشی اثرات رخدادهای غیرمنتظره بر بازار نفت را بررسی کرد
دوران افول صنعت نفت نیجریه
اعضای گروه ضربت در حال مبارزه با ذخیره‌سازی نفت خام در کمپ باکانا 2 واقع در ایالت ریورز، نیجریه / ژانویه 2022- رویترز
معرفی اجمالی کشور نیجریه
کشور نیجریه در غرب قاره آفریقا قرار دارد و «آبوجا» پایتخت آن است. مساحت این کشور بالغ بر ۹۲۳هزار کیلومتر مربع است. نیجریه از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان با اکثریت سیاه‌پوست است که به دلیل تنوع فراوان قومی و نژادی طی چند سال گذشته شاهد درگیری‌های زیادی بوده است. در سال ۱۹۹۹ برای نخستین‌بار انتخابات آزاد در این کشور برگزار شد. از نظر منابع استراتژیک سوخت‌های فسیلی، نیجریه یک کشور بسیار مهم در آفریقا محسوب می‌شود. متعاقب تهاجم نظامی روسیه به اوکراین و وضع تحریم‌های سخت‌گیرانه غرب علیه روسیه، اروپا به دنبال منابع جایگزین و پایدار نفت و گاز برای گذار از بحران پیش روست.
در شرایط کنونی، می‌توان از نیجریه به عنوان یکی از این منابع جایگزین نفت و گاز روسیه نام برد. نیجریه دومین دارنده ذخایر بزرگ نفت در آفریقا، هشتمین دارنده ذخایر نفت در میان اعضای اوپک و دهمین دارنده ذخایر بزرگ نفت در جهان محسوب می‌شود. از نظر ذخایر گاز نیز نیجریه هشتمین کشور جهان به شمار رفته و از جمله ۵ کشور نخست تولید‌کننده گاز طبیعی مایع‌شده در جهان است. در صورتی که میعانات گازی را در سبد تولید انرژی نیجریه در نظر بگیریم، مجموع تولید نفت و گاز این کشور آفریقایی به بالای ۵/ ۲میلیون بشکه در روز خواهد رسید. اقتصاد نیجریه به‌شدت به درآمدهای نفتی وابسته است و این درآمدها حدود ۷۵درصد منابع ارز خارجی و ۶۵درصد مجموع درآمدهای دولت این کشور را شامل می‌شود.
اقتصاد نفت نیجریه، از حاشیه تا متن
در طول سالیان گذشته، افزایش تولید نفت نتوانسته است به تولید اشتغال مولد و رفاه زندگی شهروندان این کشور در حوزه‌های مختلف منجر شود. به عقیده کارشناسان، بهرغم آنکه تولید و اکتشاف نفت در نیجریه به حدود ۶۰ سال پیش بر‌می‌گردد و در سنوات گذشته شاهد افزایش قابل‌توجه سرمایه‌گذاری در صنعت نفت این کشور بوده‌ایم، کماکان از منظر توسعه اقتصادی، پیشرفت چشمگیری حاصل نشده است. واقعیت امر این است که توسعه رفاه و اقتصاد در نیجریه به هیچ عنوان با رشد تولید نفت این کشور آفریقایی متناسب نبوده و بهرغم افزایش قابل‌توجه تولید نفت پس از امضای توافق صلح در این کشور، ملت نیجریه در محرومیت جدی روزگار می‌گذرانند. درست به دلیل همین سوء‌مدیریت‌ها بود که در سنوات گذشته حداقل سه پروژه بزرگ اکتشاف فراساحلی نیجریه در آب‌های عمیق این کشورکه قرار بود توسط سه شرکت نفتی بزرگ اگزون موبیل آمریکا، رویال داچ شل هلندی-انگلیسی و توتال فرانسه اجرا شوند، به زمانی نامعلوم موکول شد. پروژه‌هایی که هریک به تنهایی قادر بودند اقتصاد رنجور این کشور را تا حد زیادی التیام ببخشند.
حکایت طلای سیاه در نیجریه
نیجریه حدود دومیلیون بشکه در روز تولید نفت دارد که بخش عمده آن نفت‌خام سبک و شیرین است. نفت‌خام این کشور که میزان سولفورآن پایین است در تولید دیزل، سوخت جت و بنزین که همگی از فراورده‌های نفتی سودآور برای پالایشگران جهان به شمار می‌روند، کارایی بسیار بالایی دارد. تا چند سال پیش، آمریکا که هنوز هم از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت‌خام جهان به شمار می‌آید، روزانه بیش از یک‌میلیون بشکه نفت‌خام سبک (شیرین) نیجریه را خریداری می‌کرد که در آن مقطع زمانی، معادل نیمی از مجموع صادرات نفت نیجریه به شمار می‌آمد. به‌تدریج و هم‌زمان با تولید نفت شیل در ایالات متحده، نیجریه جدی‌ترین خریدار نفت خود را از دست داد. نفت شیل آمریکا از لحاظ کیفیت تشابه بسیاری با نفت خام این کشور دارد و به موازات کشف ذخایر بیشتری از نفت شیل در ایالات متحده، واردات نفت خام این کشور از نیجریه نیز روند نزولی در پیش گرفت.
به گزارش نیویورک تایمز، انقلاب نفت شیل نه‌تنها تاثیری شگرف در نظام واردات نفت آمریکا داشته است، بلکه مسیر واردات نفت در اروپا و حتی آسیا را نیز دگرگون کرده است. در مسیر این تحولات ساختاری، می‌توان نیجریه را بزرگ‌ترین قربانی انقلاب نفت شیل دانست. شایان ذکر است، به موازات کاهش تقاضای واردات نفت خام سبک ایالات متحده، تقاضای این کشور برای نفت خام سنگین در سال‌های اخیر روند صعودی داشته است. طیف وسیعی از پالایشگران آمریکایی نفت خام سنگین را با نفت شیل مخلوط کرده که درنتیجه آن، سفارش خرید برای نفت خام سنگین کانادا، ونزوئلا و عربستان، روند صعودی داشته است. به‌گزارش اویل پرایس، موسسه آماری گلوبال دیتا در جدیدترین گزارش خود اعلام کرد نیجریه در نظر دارد حدود یکصد پروژه نفت و گاز را تا سال ۲۰۲۵ اجرایی کند. در واقع این رقم معادل حدود ۲۵درصد از مجموع پروژه‌های مرتبط با صنعت نفت و گاز کل قاره آفریقا در پنج سال آینده است.
با استناد به برآورد گلوبال دیتا، پروژه‌های پتروشیمی این کشور با مجموع ۲۸ مورد، بالاترین سرمایه‌گذاری را تا سال ۲۰۲۵ به خود اختصاص می‌دهند. همچنین بخش بالادستی نفت و گاز با ۲۵، بخش پالایشگاهی با ۲۴ و بخش میان‌دستی با ۲۳ پروژه به ترتیب در رده‌های بعدی قرار دارند.
سارقان در کمین نفت نیجریه
آنچه مزید بر علت تلاطم‌های صنعت نفت نیجریه است این است که سالانه میلیون‌ها بشکه نفت تولیدی این کشور به دلیل سرقت نفت و خرابکاری از دست می‌رود. مسلم است که وضعیت امنیتی ضعیف، ضررهای مالی گسترده‌ای به این کشور تحمیل می‌کند. براساس گزارش ایسنا، کشور نیجریه تنها در سه‌ماهه نخست سال جاری، معادل یک میلیارد دلار درآمد نفتی خود را به دلیل سرقت‌های یادشده از دست داده است. به گفته مدیر کمیسیون رگولاتوری نفت بالادستی نیجریه، از مجموع ۱۴۱میلیون بشکه نفت تولیدشده در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۲، تنها حدود ۱۳۲میلیون بشکه در پایانه‌های صادرات دریافت شده است که نشان می‌دهد بیش از ۹میلیون بشکه نفت به سرقت رفته که به یک میلیارد دلار درآمد دولتی در مدت سه‌ماهه بالغ می‌شود. اگر با این روند مقابله نشود، موجودیت بخش نفت و گاز و حتی اقتصاد کلان این کشور به خطر خواهد افتاد.
طبق آمار رسمی سرقت نفت در نیجریه در طول این مدت، تا مرز ۱۱۰هزار بشکه در روز رسیده است. داده‌های منتشرشده از سوی اوپک نشان می‌دهد تولید نفت این کشور آفریقایی حتی درهنگام تجربه تهاجم گسترده شبه‌نظامیان در دلتای نیجر، به کمتر از ۲میلیون بشکه در روز نرسیده بود. حال آنکه در شرایط فعلی، اوضاع تولید نفت در این کشور به‌مراتب وخیم‌تر شده است. دولت نیجریه که در تلاش بی‌وقفه برای تثبیت پول ملی و مهار تلاطم ارز و تورم لجام‌گسیخته و همچنین بهبود شاخص رشد اقتصادی کشور پس از اختلال ناشی از همه‌گیری کروناست، به سرویس امنیتی خود دستور داده با جدیت شبکه‌های زیرزمینی دخیل در سرقت نفت دلتای نیجر را سرکوب کند. ضمن آنکه دولت این کشور در حال رایزنی با همسایگان خود به منظور جلوگیری از خروج نفت خام دزدیده‌شده از طریق مسیرهای دریایی مشترک است.
