دنیای اقتصاد - سال‌هاست پروژه‌های وزارت ارتباطات با نام «ملی» یا «بومی» گره خورده است. پروژه‌هایی که اکثرشان در مرحله‌ای از کار ثابت مانده و معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظار آنها است. یکی از این پروژه‌های ملی راه‌اندازی جست‌وجوگر ملی است. پروژه‌ای که زمزمه‌ راه‌اندازی آن مرداد ماه سال ۸۹ باز می‌گردد. رضا تقی پور، وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات، در آغاز به کار دولت دهم اعلام کرد که ایران برای جوابگویی به نیازهای داخلی و نیز تحقق اهداف برنامه پنجم توسعه در نظر دارد موتور جست‌وجوگر ملی راه اندازی کند تا کاربران ایرانی برای جست‌وجو در اینترنت به جای استفاده از موتورهای جست‌وجوی «یاهو» و «گوگل» از موتور جست‌وجوی بومی استفاده کنند. در آن زمان یکی از مسوولان سازمان فناوری اطلاعات ایران در تشریح آغاز به کار این پروژه با بیان اینکه موتورهای جست‌وجوی بین‌المللی گوگل و یاهو در استفاده از نیاز داخلی و خارجی کاربران کاربرد دارد، اما موتور جست‌وجوگر ملی صرفا در مورد کاربران ایرانی داخل کشور و فقط برای ارائه خدمات دستگاه‌های دولتی و اجرایی به کار خواهد رفت اعلام کرد که عنوان موتور جست‌وجوی «یا حق» برای این پروژه پیشنهاد شده است. پروژه‌ای که تا کنون تنها نام آن مشخص شده و در حالی که سال ۹۱ زمان راه‌اندازی آن عنوان شده بود، هنوز و با گذشت تقریبا سه ماه از سال ۹۲، به بهره برداری نرسیده است. هنوز در جست‌وجوی شرکت توا نمند از زمان مطرح شدن راه‌اندازی جست‌وجوگر ملی، اظهارات مختلفی در خصوص وضعیت این پروژه شنیده شده است، اما شاید آخرین اخبار‌های منتشر شده مربوط به انتشار فراخوان سازمان فناوری اطلاعات برای شناسایی شرکت‌های توانمند داخلی برای راه‌اندازی این موتور جست‌وجو باشد. فراخوانی که هنوز نتیجه آن اعلام نشده است. پروژه جست‌وجوگر ملی قرار است روی شبکه اینترانت کشوری پیاده‌سازی شود و صرفا مورد استفاده کاربران ایرانی داخل کشور و تنها برای ارائه خدمات دستگاه‌های دولتی و اجرایی باشد. در واقع موتور جست‌وجوگر ملی، به عنوان اولین اولویت برای ارائه خدمات دستگاه‌های دولتی و غیردولتی با هدف تسهیل در ارائه اطلاعات سریع به مردم پیاده‌سازی خواهد شد، همچنین اطلاعات تمامی سرورهای داخل کشور نیز از طریق این موتور، قابل جست‌وجو و دریافت خواهد بود. گرچه در این پروژه به خط و زبان فارسی در محیط اینترنت اشاره شده است، اما مشخص نیست که جست‌وجوگر ملی چگونه قرار است در محیط اینترنت، زبان رسمی کشور را حفظ کند و با غول‌های جست‌وجوگر دنیا رقابت داشته باشد. یکی دیگر از مزایای موتور جست‌وجوگر ملی، دریافت اطلاعات به صورت طبقه‌بندی است. هادی ملک‌پرست، مدیر کل تحقیق و توسعه سازمان فناوری اطلاعات ایران در این خصوص می‌‌گوید: در جست‌وجوگرهای کنونی کاربران می‌توانند موضوع مورد نظر خود را کلاسه‌بندی و در یک محدوده خاصی جست‌وجو کنند. اما این که موتور جست‌وجوگر ملی چگونه فعالیت خواهد کرد. جزو خروجی‌های فاز پژوهشی است در واقع پس از پایان مرحله پژوهش، اعلام می‌شود اگر این موتور جست‌وجو می‌خواهد قابلیت‌های خاصی داشته باشد نیازمند چه نوع معماری‌ است. به هرحال نکته‌ای که مدیران سازمان فناوری اطلاعات ایران به آن اشاره دارند آن است که فعالیت این موتور در گستره داخلی است. به عبارتی این موتورجست‌وجوگر، اطلاعات مورد نیاز کاربر را در محتوای داخل کشور جست‌وجو می‌کند، از این رو مساله‌ای که در مورد این موتور مد نظر قرار گرفته، عدم وابستگی به جست‌وجوگرهای خارجی است. به هرحال مسوولان سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات از پروژه جست‌وجوگر ملی خود دفاع می‌کنند. اما به باور برخی از کارشناسان این پروژه، قابل دفاع نیست و نتیجه‌ای جز اتلاف وقت و هزینه نخواهد داشت. این در حالی است که به گفته مسوولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ایران اولین کشوری نیست که به دنبال یک موتور جست‌وجوی بومی است؛ چرا که در کشورهای دیگر مانند چین، ژاپن، استرالیا، کره جنوبی و... نیز این موتور راه‌اندازی شده است. اما باید این سوال را از وزیر پرسید که در اکثر کشورها، متولی این جست‌وجوگر بخش دولتی است یا خصوصی؟ جست‌وجوگرهای رنگارنگ سال گذشته بود که سیاست‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای اجرای پروژه جست‌وجوگر ملی به نوعی تغییر کرد و مقرر شد برای ایجاد فضای رقابت فعالان داخلی در این عرصه، چندین موتور جست‌وجوی بومی راه اندازی و معرفی شود. براین اساس سازمان فناوری اطلاعات ایران بحث حمایت از موتورهای جست‌وجوی بومی و رتبه‌بندی آنها را در دستور کار قرار داد. هم اکنون و با گذشت بیش از۳ سال از اولین زمزمه‌ها برای راه اندازی موتور جست‌وجوگری که توانایی رقابت با موتورهای جست‌وجویی همچون یاهو و گوگل را داشته باشد تنها یک موتور جست‌وجوی بومی به نام «پارسی جو» مورد تایید وزارتخانه هم هست که فعالیت خود را شروع و در مدت تقریبا یک ساله از آغاز فعالیتش توانسته به گفته مدیران پروژه روزانه ۸۰ هزار مراجعه‌کننده داشته باشد.معصومه عظیم‌زاده، مدیر پروژه موتور جست‌وجوی فارسی «پارسی جو»، در گفت و گو با خبر گزاری مهر اعلام کرده است که این موتور جست‌وجوی بومی، روزانه پاسخگوی حدود ۸۰ هزار پرس و جو از سوی کاربران فارسی زبان است و در صورت تخصیص منابع زیرساختی لازم قابلیت افزایش پوشش ۵۰۰ میلیون صفحه فارسی و پاسخگویی به حدود یک میلیون بازدید روزانه را خواهد داشت. به گفته وی موتور جست‌وجوی فارسی علاوه بر ارائه خدمات جست‌وجوی متنی قابلیت ارائه انواع جست‌وجوهای چندرسانه‌ای (صوتی، تصویری و ویدئو) و جست‌وجوی نقشه و همچنین ارائه خدمات جست‌وجوی تخصصی نظیر جست‌وجوی علمی، اخبار، وبلاگ را برای کاربران فارسی زبان داراست. عظیم‌زاده تصریح کرده است که با توجه به اهمیت مقوله ارزیابی در جهت هدایت صحیح محصولات نرم‌افزاری در پروژه «راهبری و پایش بر پروژه‌های توسعه موتورهای جست‌وجوی فارسی» بستر ارزیابی موتور جست‌وجوی فارسی برای اولین بار در کشور توسعه داده شد و در طراحی این بستر سعی شد آزمون مهم‌ترین نیازهای کارکردی و غیرکارکردی مورد انتظار موتور جست‌وجو و همچنین ارزیابی مولفه های آن لحاظ شود که این بررسی ها حاکی از برتری موتور جست‌وجوی پارسی جو نسبت به سایر موتورهای جست‌وجوی فارسی موجود است. در کنار موتورجست‌وجوگر «پارسی‌جو»، در اردیبهشت سال ۹۱، موتور جست‌وجوی بومی دیگری به نام پارسی یاب نیز پا به عرصه گذاشت. موتور جست‌وجوگری که در حال حاضر نسخه آزمایشی آن با ده هزار سند اینترنتی به بهره‌برداری رسیده است. به گفته رضا ابراهیمی ایده اولیه برای طراحی این موتور جست‌وجو با توجه به امکانات محدود دانشجویی، تجمیع اطلاعات رسانه‌های داخلی کشور در بستر اینترانت ملی بود، اما با گسترش طرح، بستری برای راه‌اندازی یک موتور جست‌وجوی جامع فراهم شد. رضا برخی از امکانات و نقاط قوت فعلی موتور جست‌وجو پارسی‌یاب شامل مدیریت پردازش موازی بیش از ۱۰ خزنده به طور همزمان، قابلیت پردازش دسته‌ای اسناد به طور آنلاین و آفلاین، سرعت قابل توجه در درخت پردازش، معناگرایی با تکیه بر زبان فارسی، ساختار نمایه گذار (ایندکسر) معناگرا، ادغام سرویس رتبه‌بندی با سرویس نمایه گذار (ایندکسر) و پشتیبانی از زبان‌های فارسی، انگلیسی، عربی و ترکی می‌شود. کاربران ایرانی و گوگل سال گذشته و براساس گزارشی که از سوی مجمع فعالان فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال انقلاب اسلامی منتشر شد، کل سود موتور جست‌وجوی گوگل در سال ۲۰۱۱ حدود ۳۶ میلیارد دلار بوده که سود این موتور جست‌وجو از کاربران ایرانی در سال۹۰، ۴۴۳ میلیارد تومان (البته با قیمت دلار ۱۶۰۰ تومانی) تخمین زده شده است. براین اساس هر ایرانی روزانه به طور میانگین ۵ بار در گوگل جست‌وجو می‌کند و میانگین سالانه تعداد دفعات جست‌وجو در گوگل توسط کاربران ایرانی یک‌هزار و ۸۲۵ بار اعلام شده است. در این بررسی ها مشخص شده که ۴۰ درصد کلیک کاربران ایرانی روی لینک های تبلیغاتی ظاهر شده در نتایج جست‌وجو است و ۳/۷ بار تعداد دفعاتی است که کاربران ایرانی در سال روی لینک های تبلیغاتی کلیک می‌کنند. براین اساس میانگین درآمد گوگل به ازای هر کلیک بر لینک‌های تبلیغاتی ۰۴/۱ دلار و میانگین درآمد سالانه گوگل از هر کاربر ۳/۷ دلار است و در مجموع این موتور جست‌وجو از کاربران ایرانی طی یک سال۲۷۷ میلیون دلار درآمد کسب کرده است. حالا مشخص نیست با این آمار و ارقام و استفاده کاربران ایرانی از موتورجست‌وجوگری همچون گوگل چگونه قرار است وزارت ارتباطات، کاربران ایرانی را به سمت پروژه‌ای بکشاند که باید رقابت سنگینی را از نظر مزایا و کارآیی با جست‌وجوگرهای بین‌المللی پشت سر بگذارد.