بازار جهانی حافظه در آتش
جنگ فناوری آمریکا و چین
ایالات متحده طی سالهای اخیر مجموعهای از محدودیتها و تحریمهای تکنولوژیک را علیه چین اعمال کرده است. اهداف این سیاستها شامل جلوگیری از دسترسی چین به تجهیزات ساخت تراشههای پیشرفته، کنترل توسعه هوش مصنوعی و صنایع نظامی و وابسته کردن زنجیره تامین جهانی به شرکتهای آمریکایی و متحدان آنها بوده است.
نتایج این محدودیتها:
● کاهش ظرفیت تولید کارخانههای حافظه در چین
●محدود شدن دسترسی چین به تجهیزات مدرن برای تولید DRAM و HBM
●افزایش تقاضا در شرایط کاهش عرضه، که مستقیما باعث رشد قیمت جهانی RAM شده است.
محدودیتهای صادرات حافظههای پیشرفته
ایالات متحده صادرات تراشهها و حافظههای سطح بالا، به ویژه HBM، را محدود کرده است. این نوع حافظه برای پردازشهای سنگین هوش مصنوعی و سوپرکامپیوترها حیاتی است. این اقدام پیامدهایی دارد که در افزایش قیمت جهانی «RAM» تاثیر قابلتوجهی داشته است، از جمله اینکه شرکتهای چینی اقدام به ذخیرهسازی انبوه (Stockpiling) کردهاند. همچنین شرکتهای آمریکایی و اروپایی سفارشهای پیشدستانه بزرگتری ثبت کردهاند. در نتیجه این اقدامات تولید RAM معمولی کاهش پیدا کرده و عرضه جهانی آن کمتر شده است. این اقدامات منجر به افزایش جهشی قیمتها شده است.
رقابت جهانی برای هوش مصنوعی
کشورها میدانند آینده صنایع به AI وابسته است. آمریکا، چین، کرهجنوبی و اتحادیه اروپا سرمایهگذاریهای گستردهای انجام دادهاند. نتیجه اینکه ۱) آمریکا سرمایهگذاری گستردهای برای بازگرداندن تولید تراشه به داخل انجام داده است، ۲) چین با ایجاد صندوقهای دولتی، کارخانههای جدید حافظه احداث میکند و ۳) کرهجنوبی، ژاپن و اتحادیه اروپا برنامههای حمایتی مشابهی اجرا کردهاند.
این اقدامات تاثیرات قابلتوجهی بر بازار دارد که از جمله میتوان به خرید هیجانی و پیشدستانه، افزایش بیثباتی بازار و ناپایداری قیمتها و سفارشهای بیش از ظرفیت تولید واقعی اشاره کرد. در حال حاضر حدود ۹۵ درصد تولید RAM جهان در اختیار سه شرکت اصلی است، یعنی سامسونگ، اسکیهاینیکس (SK Hynix)، هر دو از کره و مایکرون (آمریکا و تایوان). هرگونه اختلال در این شرکتها فورا قیمت جهانی را تحت تاثیر قرار میدهد.
امنیت ملی و اولویتدهی به صنایع نظامی
حافظههای پیشرفته به تجهیزات دفاعی و زیرساختهای حیاتی اختصاص یافتهاند. دولتها صادرات را محدود کرده و ذخایر استراتژیک ایجاد کردهاند، بنابراین عرضه بازار عمومی کاهش یافته است.
صنایع تحت فشار کارت گرافیک
NVIDIA و AMD و شرکای تولیدکننده کارتهای گرافیک با محدودیت حافظه مواجه شدهاند. افزایش تقاضا برای AI و مراکز داده، دسترسی به GPUها را دشوار و قیمتها را بالا برده است.
لوازم خانگی
صنعت لوازم خانگی، به ویژه محصولات هوشمند، تنها به صورت غیرمستقیم تحت تاثیر قرار گرفته است. وابستگی به DRAM و NAND محدود بوده و بحران تولید ایجاد نکرده است، اما افزایش هزینه قطعات و فشار بر زنجیره تامین مشهود است.
صنعت خودرو
خودروسازان، با گسترش سیستمهای کمکراننده، پردازش تصویر و قابلیتهای مبتنی بر AI، وابستگی بیشتری به DRAM پیدا کردهاند. کمبود حافظه تاثیر اقتصادی و عملیاتی دارد، اما بحران تولید ایجاد نکرده است.
پزشکی و تصویربرداری
سیستمهای MRI، CT-Scan، PET و سامانههای تحلیل تصاویر پزشکی مبتنی بر AI به پردازش بلادرنگ دادههای حجیم وابستهاند. کمبود حافظه موجب افزایش هزینه تجهیزات و محدودیت در دسترسی به زیرساختهای محاسباتی شده، اما مانعی برای ارائه خدمات درمانی نیست.
فیلم، انیمیشن و VFX
صنعت تولید محتوای دیجیتال برای رندرینگ صحنههای پیچیده و انیمیشنهای سهبعدی به VRAM بالا نیاز دارد. محدودیت حافظه منجر به افزایش هزینه رندرینگ، کاهش تعداد صحنههای با کیفیت و استفاده بیشتر از خدمات ابری شده است.
نتیجهگیری
کمبود جهانی RAM و حافظههای پرسرعت نه تنها یک بحران سختافزاری در سطح بازار کامپیوتر ایجاد کرده، بلکه اثرات گستردهای بر صنایع مختلف از جمله کارتهای گرافیک، خودروسازی، پزشکی، لوازم خانگی و تولید محتوا گذاشته است. این بحران ترکیبی از محدودیتهای سیاسی، تمرکز تولید و رقابت جهانی برای فناوری هوش مصنوعی است. RAM امروز به کالایی استراتژیک تبدیل شده و مدیریت هوشمند زنجیره تامین و سیاستهای حمایتی دولتها نقش حیاتی در کاهش نوسان بازار و جلوگیری از افزایش بیش از حد قیمتها خواهد داشت.
* کارشناس اقتصاد دیجیتال
