انتخاب ستار هاشمی چقدر در رفع چالش‌های حوزه و به ویژه فیلترینگ موثر است؟
آینده اینترنت با وزیر پیشنهادی
وزیر پیشنهادی ارتباطات؛ تعیین‌کننده، اما ناکافی
ستار هاشمی در حالی به عنوان وزیر ارتباطات دولت چهاردهم به مجلس معرفی شده که شرایط توسعه اکوسیستم اقتصاد دیجیتال با وجود تداوم فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی سخت‌تر شده است.
با این حال اغلب بازیگران حوزه، هاشمی را بهترین گزینه موجود برای این وزارتخانه میدانند و کارشناسان نیز معتقدند که نقش او در رفع فیلترینگ اگرچه تعیین‌کننده است، اما کافی نیست. به عقیده آنها این موضوع یک کار تیمی است و رئیس‌جمهور و کل کابینه دولت باید بر رفع فیلترینگ مصمم باشند. همچنین توجه به تولید گوشی‌های بومی، اینترنت نسل پنجم، توجه به هوش مصنوعی و به‌کارگیری فناوری از دغدغه‌های کلیدی ستار هاشمی است که باید دید در صورت موافقت مجلس با حضور او در وزارت ارتباطات همچنان بر این مواضع می‌ماند یا خیر.
مدافع تولید گوشی بومی
رئیس‌جمهور هفته جاری فهرست وزرای پیشنهادی را به مجلس ارائه کرد که با واکنش‌های منفی و مثبت مواجه شد. معرفی ستار هاشمی به عنوان وزیر پیشنهادی ارتباطات و فناوری اطلاعات اما فعالان را غافلگیر نکرد، چون او را محتمل‌ترین و جدی‌ترین گزینه می‌دانستند. او هم از نظر تحصیلات آکادمیک و هم سوابق کاری با حوزه فناوری و اطلاعات اشتراک دارد. ستار هاشمی متولد ۱۳۵۵ در شهر یاسوج، عضو هیات علمی دانشگاه شیراز است. او مدرک کارشناسی سخت‌افزار خود را در دانشگاه اصفهان و کارشناسی ارشد و دکترای هوش مصنوعی را به‌طور مشترک از دانشگاه علم و صنعت و موناش استرالیا گرفته است. ریاست هیات‌مدیره شرکت ایرانسل از ۱۴۰۲ تاکنون، معاون فناوری وزیر ارتباطات، معاون فناوری شرکت ارتباطات زیرساخت کشور، معاون فناوری سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و مدیرکلی ارتباطات و فناوری اطلاعات استان فارس از سمت‌های مدیریتی او در یک دهه گذشته بوده است. مروری بر اظهارات هاشمی نشان می‌دهد که توجه به تولید گوشی‌های بومی، اینترنت نسل پنجم، توجه به هوش مصنوعی و به‌کارگیری فناوری از پررنگ‌ترین نقاط کارنامه اوست. تولید داخلی تلفن همراه و حمایت‌های سیاستگذار از این موضوع در سال‌های اخیر به چالش جدی بازار موبایل در ایران تبدیل شده است. با این حال ستار هاشمی در زمان حضورش در وزارت ارتباطات همواره بر این موضوع توجه کرده است. او درباره ورود وزارت ارتباطات به تولید گوشی داخلی در سال ۱۳۹۹ گفته بود: «با توجه به اینکه وابستگی جدی به گوشی همراه هوشمند در داخل کشور وجود دارد، در این حوزه برای کمک به مردم ورود پیدا کردیم. کسب و کارهای نوظهور در این حوزه برای تداوم، نیاز جدی به این کالای اساسی دارد؛ چرا که رشد و توسعه زیرساخت شبکه از اهمیت بسزایی برخوردار است. قانون‌گذار مسوولیت تولید گوشی همراه را برعهده وزارت صمت گذاشته است، اما نمی‌توان انتظار داشت که این وزارتخانه به تنهایی به همه موضوعات مهم و اساسی در کشور رسیدگی کند.»
بومی‌سازی اینترنت ۵G و شبکه ملی اطلاعات نیز از دیگر دغدغه‌های هاشمی است و در این باره گفته است: «نظر به اینکه معماری فناوری نسل پنجم شبکه همراه Flat بوده و خدمات به‌صورت سرویس‌گرا ارائه می‌شوند، بنابراین با توجه به محوریت توسعه «فکر افزاری» این فناوری در بومی‌سازی شبکه ملی اطلاعات، چشم‌انداز خوبی را برای بومی‌سازی زیست‌بوم آن و استفاده از محصولات داخلی پیش‌بینی می‌کنیم.» فارغ از این موارد ستار هاشمی به جوان‌ترین استاد تمام هوش مصنوعی ایران معروف است و تعداد پژوهش‌ها، تدریس در این حوزه و سمت‌های مدیریتی، تخصص او در این حوزه را تایید می‌کند. او پس از معرفی در پست وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در واکنش به اینکه نامش در میان وزرای پیشنهادی بود، در حساب کاربری خود در ایکس(توییتر سابق) نوشت: «از اعتماد منتخب ملت به این فرزند کوچک مردم برای معرفی به عنوان وزیر ارتباطات قدردانم و امیدوارم اعتماد خانه ملت را نیز به دست آورم. از سختی‌های مسیر کاملا آگاهم، اما مصمم هستم تا مشکلات مردم را مرتفع و رویه‌های نادرست را اصلاح کنم. گوش شنوای متخصصان و همه شهروندان هستم و خواهم بود.»
در حالی که وزیر پیشنهادی دولت چهاردهم در توییتر سابق اظهارنظر کرده، اما مدت‌هاست ایرانی‌ها از دسترسی به این شبکه اجتماعی بدون فیلترشکن محرومند، در عین حال، همچنان دولتمردان ترجیح می‌دهند تا از پیام‌رسانی که خودشان فیلتر کرده‌اند، استفاده کنند. تناقضی که همواره مورد انتقاد مردم و فعالان بوده است. حتی عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات دولت سیزدهم هم در شبکه اجتماعی ویراستی هاشمی را دعوت به عضویت در این شبکه کرده و نوشته است: «طبق روال گذشته مبنی بر دعوت از مسوولان، از دکتر هاشمی دعوت می‌کنم که به ویراستی بپیوندند و از طریق این سکوی ایرانی نیز که محصول متخصصان داخلی است با هموطنان در ارتباط باشند.»
لزوم هم‌صدایی کابینه در رفع فیلترینگ
با این اوصاف باید منتظر ماند و دید که در صورت موافقت مجلس با سکانداری ستار هاشمی در وزارت ارتباطات، اقدامی در جهت رفع فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی از اینستاگرام گرفته تا تلگرام صورت خواهد گرفت، یا مانند دولت سیزدهم پیام‌رسان‌های داخلی و بومی در اولویت قرار می‌گیرد.
همچنین در این روزها که موج جدیدی از درخواست‌ها برای رفع فوری فیلترینگ به راه افتاده است، حامد بیدی، کنشگر اینترنت معتقد است که وزیر ارتباطات به تنهایی نقش تعیین‌کننده‌ای در رفع فیلترینگ ندارد، بلکه شخص رئیس‌جمهور و کابینه دولت است که باید عزم و اراده جدی در این زمینه داشته باشد. او با بیان این مطلب به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «اگر رفع فیلترینگ را به نقش وزیر ارتباطات تقلیل بدهیم، هیچ‌گاه محدودیت‌ها رفع نخواهد شد؛ زیرا این مهم به یکصدایی در کابینه دولت نیاز دارد.» این کارشناس در ادامه صحبت‌های خود به شکست و اشتباه محرز سیاست فیلترینگ اشاره و در این خصوص بیان می‌کند: «اساسا فیلترینگ کامل از نظر فنی غیرممکن است و از آنجا که شکست و اشتباه بودن این سیاست برای تصمیم‌گیرندگان آن نیز محرز شده است، به نظر می‌رسد مسوولان در یک رودربایستی قرار دارند و تاکنون کسی در مقابل این اشتباه نایستاده است.» در این میان، همچنان مهم‌ترین بیانه‌های سیاسی دولتمردان در شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده منتشر شده است که این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که اگر این پلتفرم‌ها مناسب نیستند، دلیل انتخاب آنها به عنوان بستری برای بیان اظهارات چیست؟
از سوی دیگر، پیگیری‌های «دنیای اقتصاد» از برخی فعالان و مدیران اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور نشان می‌دهد که به‌طور کلی آنها ارزیابی مثبتی از معرفی ستار هاشمی به عنوان وزیر ارتباطات دارند. مازیار نوربخش، رئیس کمیسیون تحول و نوآوری اتاق بازرگانی تهران و یکی از اعضای کارگروه انتخاب وزیر ارتباطات، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» ملاک‌های انتخاب وزیر ارتباطات از گزینه‌های موجود را آشنایی به اقتصاد دیجیتال و آی‌تی و سمت‌های اجرایی مرتبط با این حوزه‌ها اعلام و بیان می‌کند که ستار هاشمی نزدیک‌ترین گزینه‌ای بود که این ملاک‌ها را داشت. او در ادامه این را مطرح می‌کند که ستار هاشمی پتانسیل سکانداری وزارت ارتباطات را دارد، اما باید منتظر ماند و دید که در عمل چگونه رفتار می‌کند. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که بررسی اعضای کابینه در کمیسیون‌های مجلس شروع شده و به گفته احمد راستینه، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس، ستار هاشمی، وزیر پیشنهادی ارتباطات و فناوری اطلاعات، در نخستین جلسه کمیسیون فرهنگی مجلس حضور پیدا کرده است. طبق گفته راستینه، ایجاد یک سیستم‌عامل در موتور جست‌وجوگر ملی برای پیشبرد برنامه‌های شبکه ملی اطلاعات و ضرورت حرکت به سمت ایجاد اینترنت پاک کودکان، توسعه اقتصاد دیجیتال و تعیین تکلیف خرید و فروش فیلترشکن‌ها از جمله موضوعاتی است که در این جلسه مطرح شده و گفته می‌شود که وزیر پیشنهادی پزشکیان برنامه خود درباره آنها را مطرح کرده است، اما جزئیاتی از اظهارنظر ستار هاشمی درباره این موضوعات منتشر نشده است. حال با این اوصاف باید دید ستار هاشمی طی روزهای آینده می‌تواند رای اعتماد را از نمایندگان مجلس دریافت کند و در این صورت چه رویکردی در خصوص مشکلات و چالش‌های حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات و به خصوص اختلالات شدید اینترنت و فیلترینگ که بیشترین نارضایتی کاربران را به همراه داشته، خواهد داشت.
