دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در اوکراین فعال شد
پاتک تکنولوژی به قطع اینترنت اوکراین
بلافاصله بعد از آنکه در صبح روز بیست‌وچهارم فوریه نفیر انفجارها در شهر خارکف - دومین شهر بزرگ اوکراین- شنیده شد، ارتباطات اینترنتی در این شهر و حومه آن دچار اختلال شد؛ تا جایی که دسترسی یک‌چهارم کاربران این شهر به اینترنت، به‌طور کلی قطع شد. بعد از آن بود که خیلی زود اینترنت در شهرهای کی‌یف، لوهانسک و ماریوپول هم دچار اختلالات گسترده شد.
به این ترتیب با هر حمله تازه نیروهای ارتش روسیه به خاک اوکراین و پیشروی آنها به خصوص در شهرهای جنوبی و شرقی این کشور، دسترسی به ارتباطات اینترنتی محدود و محدودتر شد. در همین حال، اخبار و شایعاتی درباره تلاش هکرهای روسی و حامیان دولت روسیه برای ایجاد اختلالات گسترده در ارتباطات اینترنتی اوکراین شنیده می‌شود؛ اتفاقی که نشان از حمله به زیرساخت‌های ارتباطی این کشور و مستمسک قرار دادن اینترنت به عنوان یک ابزار جنگی دارد. همین شرایط باعث شد وزیر تحول دیجیتال اوکراین با انتشار توییتی خطاب به ایلان ماسک خواستار فراهم کردن امکان دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک شد؛ درخواستی که خیلی زود با پاسخ مثبت مواجه شد.
اختلالات گسترده
حتی بعضی رسانه‌های محلی و کاربران شبکه‌های اجتماعی در اوکراین خبر داده‌اند که با تشدید حملات نظامی روسیه، بخش زیادی از مردم اوکراین به اینترنت دسترسی ندارند و این احتمالا به خاطر حمله هکرهای تحت حمایت روسیه به زیرساخت‌های اینترنتی بوده است. این موضوع حالا آن‌قدر نگران‌کننده شده است که گروه‌های جامعه مدنی احتمال حمله مستقیم روسیه به زیرساخت‌های اینترنتی اوکراین را بسیار زیاد دانسته‌اند. خبرگزاری اینترفکس روسیه روز شنبه گزارش کرد که نیروهای روسی کنترل شهر ملیتوپول را در اختیار گرفتند و همزمان شهرهای دیگری از جمله کی‌یف پایتخت اوکراین زیر حمله موشک‌های کروز قرار گرفتند. این در حالی بود که در نخستین ساعت‌های روز جمعه سازمان رصد اینترنتی نت‌بلاکس (NetBlocks) گزارش داد که دسترسی به خدمات شرکت «گیگاترنس» (GigaTrans) - که بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده خدمات اینترنت در اوکراین است- به کمتر از ۲۰ درصد سطوح عادی خودش کاهش پیدا کرد. در همین راستا «آلپ توکر» مدیر نت‌بلاکس به رویترز گفت: «در حال حاضر ما شاهد این هستیم که میزان دسترسی به اینترنت در سراسر اوکراین به ۸۷ درصد سطح عادی رسیده است؛ آماری که نشان از اختلال جدی و گسترده در اینترنت اوکراین دارد. در حالی که هیچ قطعی سرتاسری وجود ندارد، اما از آنجا که اختلالات اینترنتی به طرز معناداری همزمان با پیشروی نیروهای ارتش روسیه رو به افزایش است، انتظار می‌رود مناطق و شهرهای بیشتری دچار این اختلالات بشوند. در این شرایط که مردم اوکراین بیش از هر زمان دیگری برای اطلاع از شرایط افراد خانواده و دوستان‌شان به ارتباطات نیاز دارند، چنین اتفاقی باعث افزایش نگرانی‌های آنها شده است.»
شرکت دیده‌بان اینترنت «مونش آی‌پی آبزرویتوری» (Monash IP Observatory) در استرالیا هم اعلام کرده است که تا حالا منطقه اوبولونسکی در شمال شهر کی‌یف و مناطق مرکزی شهر خارکف در شرق اوکراین، نشانه‌های واضحی از قطع اینترنت را داشته‌اند. در همین حال مقامات اوکراین اطلاعات بیشتری درباره عملیات جاسوسی سایبری منتسب به گروه‌های هکری بلاروسی را منتشر کرده و گفته‌اند که آنها حساب‌های ایمیل شخصی متعلق به نیروهای ارتش مستقر در کی‌یف را هدف قرار می‌دهند. گروه واکنش سریع کامپیوتری اوکراین در یک پست در فیس‌بوک اعلام کرد که از ابتدای حملات روسیه به اوکراین، هکرها نه تنها شهروندان اوکراینی، بلکه شهروندان لهستانی، روسی و بلاروسی و حتی چندین سازمان رسانه‌ای بلاروس را هدف قرار داده‌اند. تیم تحقیقاتی «آیودا» (IODA) در موسسه تکنولوژی جرجیا در حال پیگیری این اختلالات هستند و این کار را به دو روش انجام می‌دهند: با روشی شبیه پینگ کردن و مشاهده شبکه‌ها روی سیستم روتینگ جهانی بی‌جی‌پی (Border Gateway Protocol). آنها متوجه شدند که پاسخگویی تریولان (Triolan) - یکی از ارائه‌دهندگان اصلی خدمات اینترنت در شهر خارکف- در همان ساعات اولیه حمله ارتش روسیه دچار افت شدید شده است.
یافتن دلایل چنین اختلالاتی می‌تواند بسیار مشکل باشد. «کی‌یف‌استار» بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده خدمات موبایل در اوکراین گزارش کرده است که به خاطر حجم زیاد تماس و پیام در ساعات اولیه حمله روسیه به این کشور، عملکرد شبکه‌هایش با افت جدی همراه شدند. قطعی‌های مکرر اینترنت اما احتمالا وقتی اتفاق افتاده‌اند که زیرساخت‌های فیزیکی در جریان حملات موشکی تخریب شده‌اند. با این حال مختل کردن اینترنت می‌تواند یک تاکتیک موثر و محبوب برای رهبران نظامی باشد که امیدوارند با این کار هرج‌ومرج و آشفتگی بیشتری ایجاد کنند. ایجاد اختلال در ارتباطات همراه با دسترسی ضعیف به رسانه‌ها و امور مالی دیجیتال، می‌تواند پیامدهای بسیار بدی به همراه داشته باشد؛ تاکتیک‌هایی که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه با آنها غریبه نیست. این در حالی است که ایجاد اختلال با حمله به سرویس‌های ارتباطی اوکراین از روز پانزدهم فوریه شدت گرفته و روسیه از همان زمان دست داشتن در چنین اختلالاتی را تکذیب کرده است. صفحه اصلی وب‌سایت دو موسسه مالی دولتی بزرگ اوکراین - یعنی Oschadbank و PrivatBank- از روز بیست‌وسوم فوریه و آغاز حملات نظامی مسکو، از دسترس خارج شده‌اند. این اتفاق برای بسیاری از وب‌سایت‌های دولتی دیگر شامل وزارت خارجه و سرویس‌های امنیتی، هم رخ داده است.
دفاع تکنولوژیک
در واقع بروز این اختلالات گسترده و جدی و البته تداوم آنها همزمان با پیشروی نیروهای ارتش روسیه در خاک اوکراین، باعث شد وزیر تحویل دیجیتال اوکراین دست کمک به سوی ایلان ماسک دراز کند. به این ترتیب «میخاییل فدروف» پستی در توییترش منتشر کرد و از ماسک خواست تا امکان دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را برای مردم اوکراین فراهم کند. فدروف با مقایسه استفاده از تکنولوژی‌های موشکی برای توسعه علمی و اکتشافات فضایی در مقابل سوءاستفاده از آنها برای حمله به یک کشور و شهروندانش، نوشت: «درحالی که شما به فکر فتح مریخ هستید، روسیه به دنبال تصرف اوکراین است و در حالی که راکت‌های شما با موفقیت در مریخ فرود می‌آیند، راکت‌های روسی بر سر مردم اوکراین می‌ریزند.» ایلان ماسک در فاصله کوتاهی به این توییت پاسخ داد. ماسک در این توییت از آغاز دسترسی اوکراین به اینترنت ماهواره‌ای شرکتش خبر داد و اعلام کرد که این دسترسی با ارسال ترمینال‌های بیشتر به زودی گسترده‌تر هم خواهد شد. با وجود چالش‌های مختلفی که طبیعتا در فرآیند فعال‌سازی اینترنت ماهواره‌ای در مناطق پرمناقشه وجود خواهد داشت، اعلام خبر سرویس‌دهی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در اوکراین، بارقه‌های امیدی برای مردم این کشور به همراه می‌آورد؛ خبری که باعث می‌شود احتمال ارائه اینترنت ماهواره‌ای در کشورهای مجاور یا کشورهای دیگری که به دلایل گوناگون دسترسی اینترنتی آنها محدود شده است، بیش از پیش تقویت شود. با تمام اینها بعید است که اینترنت در اوکراین به‌طور کامل قطع شود. بسیاری از دو هزار و خرده‌ای شرکت ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی این کشور، پیش از حمله نظامی روسیه و برای آمادگی در برابر حملات احتمالی، مسیرهای شبکه خودشان را تنوع بخشیده و به تلفن‌های ماهواره‌ای مجهز شدند. این در حالی است که دفاع‌های بیشتری در حال شکل گرفتن است؛ دولت اوکراین از شهروندانش خواسته است تا به دفاع در برابر حملات سایبری کمک کنند و به همین دلیل از متخصصان داوطلب دعوت کرده تا در این راه دولت را همراهی کنند. حالا دیگر نبرد در برابر روسیه تنها در خیابان‌ها جریان ندارد.
