نگاهی به راهبردهای هوش مصنوعی در جهان
بودجه ۳۵ میلیاردی اروپا برای توسعه روباتیک
در این گزارش آمده است: انقلاب صنعتی چهارم اتفاق افتاده است. در حالی که بسیاری از جنبه‌های زندگی ما در حال دیجیتالی شدن هستند و در شرایطی که عصر جدید فناوری بر اطلاعات و داده‌ها متمرکز است، هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از این داده‌ها به ما در انجام امور گوناگون کمک کند. مقصود از هوش مصنوعی به‌طور کلی سامانه‌های رایانه‌ای و روباتی است که قادر به درک محیط پیرامون، تفکر، استدلال، یادگیری و در نهایت تصمیم‌گیری و عمل هستند و پیدایش این دانش نوین و پیشرفت و پختگی آن در دهه اخیر با فرصت‌ها و چالش‌هایی همراه است که غفلت دولت، حاکمیت، جامعه، اقتصاد و علم از آنها، هر کشور در حال توسعه‌ای را به مخاطره‌های پیش‌بینی ناپذیری دچارخواهد کرد.
ازهمین رو بررسی روند تحولات، قانون‌گذاری‌ها، قوانین، برنامه‌ها، چشم‌اندازها، سرمایه‌گذاری‌ها و نهادسازی‌ها در دیگر کشورها می‌تواند پس از بومی‌سازی مفاهیم به ما در مسیر توسعه این دانش کمک کند. یکی از کشورهای پیشرو در این زمینه که در سال‌های اخیر با تکیه بر اقتصاد قوی، سیاست‌های هوشمندانه و نهادهای علمی برجسته خود کوشیده است از راه‌های گوناگون به دستاوردهای هوش مصنوعی و چشم‌انداز آینده آن واکنش نشان داده و از این طریق جایگاه عالی خود را در این دانش تثبیت کند، آلمان است. در این گزارش مروری از سیر تاریخی تحول هوش مصنوعی و مفاهیم خاص این حوزه در آلمان ارائه شده است.
اهمیت هوش مصنوعی
هدف نهایی هوش مصنوعی به‌عنوان یک علم، فهم رفتار هوشمندانه در جهان واقعی است. هوش مصنوعی در این هدف با دانش‌های دیگری مانند فلسفه، روانشناسی و عصب شناسی مشترک است. اما وجه تمایز هوش مصنوعی از این دانش‌ها، روانشناسی آن است که بر الگوی محاسباتی مبتنی است. با وجود اینکه آلمان به‌عنوان کشوری دارای فناوری پیشرفته نسبت به کشورهایی که هنوز به‌طور عمده به کاریدی متکی هستند قدرت رقابت بیشتری در سطح جهان دارد، اما این کشور اغلب با نوعی بی اعتمادی عمومی نسبت به فناوری‌های نوین روبه‌رو است. در آلمان حتی یک ماشین الکتریکی معمولی نیز ترس از دست دادن کنترل را برمی انگیزد. اما سرمایه‌گذاری‌های گسترده دولتی و خصوصی در سال‌های اخیر نشانگر اطمینان از ظرفیت با هوش مصنوعی در آلمان است. بر اساس مطالعات انجام شده هوش مصنوعی می‌تواند فرصت‌های زیادی را برای کسب وکارهای آلمانی در راستای سرمایه‌گذاری درشهرهای هوشمند یعنی شهرهایی که از فناوری هوشمند و هوش مصنوعی برای بهبود کیفیت زندگی شهروندان بهره می‌گیرند ایجاد کند.
طبق برخی ارزیابی‌ها در سال ۲۰۳۰ هوش مصنوعی به تنهایی تولید ناخالص ملی آلمان را ۳/ ۱۱ درصد افزایش خواهد داد که ارزش آن بالغ بر ۴۳۰ میلیارد یورو خواهد بود. هوش مصنوعی در آلمان در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ رشد چشمگیری داشت، به ویژه در پاسخ به برنامه‌های تحقیقاتی ژاپن برای توسعه نسل پنجم رایانه‌ها که ایالات متحده و اروپا را به واکنش وا داشته بود. می‌توان گفت تا این زمان در آلمان هنوز بودجه‌های قابل توجهی به تحقیقات هوش مصنوعی اختصاص پیدا نکرده بود. اما همایش پنجمین نسل سامانه‌های رایانه‌ای که در ۲۲ اکتبر ۱۹۸۱ در توکیو برگزار شد، برای نهادهای حامی هوش مصنوعی در جهان تکان دهنده بود، زیرا این همایش نقطه آغاز یک برنامه پژوهشی ده‌ساله در ژاپن با تاکید فراوان بر هوش مصنوعی به شمار می‌رفت. ولفگانگ بیبل یکی از سخنرانان خارجی این همایش بود. برنامه کمیسیون اروپا با نام ESPRIT که در ۱۹۸۳ کلید خورد را می‌توان واکنشی به برنامه ژاپن و همچنین آغاز پژوهش‌های هوش مصنوعی در سطح اروپا در نظر گرفت.
اما از آنجا که بسیاری از سیاست‌های کلی آلمان معاصر از مقررات اتحادیه اروپا پیروی می‌کند تحقیقات نشان داده کاربردهای عملی فراوانی برای هوش مصنوعی در سطح اتحادیه اروپا قابل پیش بینی است. بر اساس مطالعه‌ای که به تازگی انجام شده می‌توان با استفاده از تشخیص زودهنگام مشکلات سلامت با کمک هوش مصنوعی، تا ۷۰ میلیارد یورو در هزینه‌های سلامت اتحادیه اروپا صرفه جویی کرد. میزان تخصیص بودجه کمیسیون اروپا برای حوزه‌های هوش مصنوعی، روباتیک و آموزش مهارت‌های مرتبط با آنها بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ بالغ بر ۳۵ میلیارد یورور خواهد بود. اما با وجود همه این سرمایه‌گذاری‌ها اتحادیه اروپا هنوز قدرت رقابت با پیشرفت هوش مصنوعی در ایالات متحده و چین را پیدا نکرده است و برای رسیدن به آنها راهی طولانی در پیش دارد.
یکی از مهم‌ترین سندهای اتحادیه اروپا در مواجهه با مسائل هوش مصنوعی مصوبه‌ای است که «قواعد قانون مدنی در حوزه روباتیک» نام دارد که در سال ۲۰۱۷ تصویب شد و با این مصوبه بحث درباره موضوعات مربوط به هوش مصنوعی و روباتیک در اروپا به مرحله تازه‌ای وارد شده است. یکی از بحث‌برانگیزترین بخش‌های این مصوبه اصول کلی درباره توسعه روباتیک است. در این بند از کمیسیون خواسته می‌شود به این مطلب توجه کند: «ایجاد یک جایگاه قانونی خاص برای روبات‌ها در بلندمدت، به گونه‌ای که حداقل برای روبات‌های خودکاری که دارای بیشترین هوشمندی است این امکان فراهم شود که در جایگاه اشخاص الکترونیکی مسوول جبران خسارت‌هایی که وارد کرده‌اند قرار بگیرند و شاید اعمال شخصیت الکترونیکی برای مواردی که روبات‌ها تصمیم‌هایی خودمختار می‌گیرند یا به‌طور مستقل با طرف‌های ثالث تعامل دارند.»
اعطای «جایگاه حقوقی» و قلمداد کردن روبات‌ها به‌عنوان «شخص» یکی از اصلی‌ترین موضوعات مورد انتقاد صاحب‌نظران بوده است تا آنجا که جمعی از سیاستمداران، دانشمندان و فعالان حوزه اخلاق، حقوق و هوش مصنوعی نامه‌ای سرگشاده خطاب به کمیسیون اروپا امضا کرده و نگرانی‌های خود را در این باره شرح داده‌اند اما یکی دیگر از نشانه‌های اهمیت و پیگیری جدی آینده هوش مصنوعی آن است که آلمان در آوریل ۲۰۱۸ بیانیه مشترکی میان اعضای اتحادیه را با عنوان «همکاری در زمینه هوش مصنوعی» امضا کرد. در این بیانیه زمینه‌های فعالیت مشترک کشورهای عضو در رویارویی با فرصت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی در ۱۷ بند تنظیم شده است که بخشی از آنها عبارتند از:
- تقویت فناوری و ظرفیت صنعتی اروپا در زمینه AI و کاربرد آن، شامل دسترسی بهتر به اطلاعات عمومی و دولتی؛ این موارد پیش‌شرط‌های اساسی برای تاثیرگذاری بر پیشرفت AI، تشویق مدل‌های کسب وکار نوآورانه و ایجاد رشد اقتصادی و مشاغل باکیفیت جدید هستند.
- پرداختن به چالش‌های اقتصادی اجتماعی، از جمله تحول بازارهای کار و مدرن شدن نظام‌های آموزش و پرورش در اروپا، شامل آموزش‌های بیشتر و جدیدتر به شهروندان اتحادیه. - اطمینان از یک چارچوب حقوقی و اخلاقی کافی، مبتنی بر ارزش‌ها و حقوق بنیادی اتحادیه اروپا، شامل حریم خصوصی و حفاظت از اطلاعات شخصی، همچنین اصولی مانند شفافیت و پاسخگویی ایفای نقش در تلاش برای دسترس‌پذیری و سودمندی AI برای اداره‌های دولتی و همه شرکت‌ها، به ویژه کسب وکارهای کوچک و متوسط و شرکت‌های فعال در بخش‌های غیرفنی.
راهبرد هوش مصنوعی در دولت آلمان
راهبرد هوش مصنوعی دولت فدرال آلمان با همکاری وزارت آموزش و پژوهش، وزارت اقتصاد و انرژی و وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و به تازگی (نوامبر ۲۰۱۸) منتشر شده است. راهبرد ۲۰۱۸ در حقیقت یکی از مراحل اجرای راهبرد فناوری‌های پیشرفته ۲۰۲۵ دولت است. دولت آلمان در راهبرد ۲۰۱۸ با توجه به توسعه سریع فناوری‌های حوزه هوش مصنوعی و تغییر جهانی در زنجیره‌های تولید، عرضه و تقاضا و با توجه به جایگاه پژوهش و نوآوری درآلمان، چارچوب یک قالب سیاسی کلی را برای توسعه و کاربرد هوش مصنوعی در آینده این کشور تعیین می‌کند. دولت فدرال در راهبرد ۲۰۱۸ هوش مصنوعی را یک فناوری کلیدی تشخیص داده و می‌خواهد پیشرفت کاربرد هوش مصنوعی را به ویژه در کسب وکارهای کوچک و متوسط رونق بخشیده و با استفاده از هوش مصنوعی جایگاه برجسته خود را در صنعت ۴ یا به عبارتی انقلاب صنعتی چهارم ارتقا دهد.
طبق سند راهبرد ۲۰۱۸ فناوری‌های میان‌رشته‌ای از قبیل هوش مصنوعی دیر یا زود بر تمامی حوزه‌های علم، اقتصاد، فرهنگ، رسانه، حاکمیت و زندگی روزانه شهروندان تاثیر خواهد گذاشت. هنگامی که توسعه امری جهانی است، سیاست نیز باید فرامرزی بیندیشد و فرامرزی عمل کند. بر همین اساس دولت آلمان خواهد کوشید همکاری‌های بین‌المللی دوجانبه و چندجانبه خود را در زمینه هوش مصنوعی در قالب اتحادیه اروپا، سازمان ملل، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، گروه ۷G و گروه G۲۰ گسترش دهد.
مرکز پژوهش‌های مجلس در نتیجه این گزارش آورده است بررسی فضای هوش مصنوعی در آلمان در این گزارش پرده از این واقعیت برمی‌دارد که چهار عامل اصلی در مسیر حرکت دانش هوش مصنوعی در این کشور نقش بازی می‌کند: پژوهشگران، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، شرکت‌ها و صنایع دولت. می‌توان از تاریخچه هوش مصنوعی در آلمان به این نتیجه رسید که همواره دانشمندان، منتقدان، فیلسوفان و پژوهشگران مشتاقی بوده‌اند که به‌صورت مستقل و صرفا بر پایه علایق حرفه‌ای خود موجب شکل‌گیری نخستین جرقه‌های دانش هوش مصنوعی در آلمان بوده‌اند. به همین دلیل است که دولت آلمان در برنامه‌های خود بر آموزش همگانی جامعه و آگاهی‌بخشی در زمینه هوش مصنوعی با رویکرد قانون مدنی تاکید فراوانی دارد.
ارسال نظر