آرامش خاک در هیاهوی رنگ و لعاب
گشت و‌گذاری در بازار سفال و سرامیک
هیچ هنری به اندازه سفالگری در فرهنگ و تاریخ ادبیات ایران‌زمین تجلی نداشته است، چراکه آفرینش از خاک و آب تمثیلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین تصویری بود که بشر از خلقت خود در جهان به چشم دیده بود و انسان از آن روزی که به تأسی از پروردگار خود با آب و خاک خلق کرد و آفرید، خلیفه خدا بر زمین و اشرف‌مخلوقات نام گرفت. کدام شاعری را در تاریخ ادبیات ایران سراغ دارید که به استعاره و مجاز از کوزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گری نسروده باشد؟ و اوج این نگاه تمثیلی در رباعیات خیام تجلی کرد تا آنجا که سرود: «از خاک برآمدیم و در خاک شدیم.» سفالگری در طول تاریخ شغل رایج و محبوبی بوده و با پدیدآمدن مفرغ و مس و آهن، رنگ و لعاب خود را نباخت و تا دوران ظروف پلاستیکی دوام آورد؛ چراکه دست آدمی پیوندی دیرینه با خاک داشت. صنعت سفالگری در مسیر تاریخ با هنر مجسمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی و نقاشی پیوند خورد و رنگ هنر به خود گرفت.
در روزگار ما سفالگری شاخه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلفی دارد. صنعت سرامیک حجم بالایی از تجارت صنعت ساختمان را به خود اختصاص داده است و بیشترین سهم از بازار سرامیک به تولیدات انبوه مصالح تزیینی ساختمانی و ملزومات بهداشتی اختصاص دارد. بسیاری از کارگاه‌های بزرگ نیز نظیر آنچه در لالجین همدان و میبد یزد به چشم می‌آید به تولید انبوه ظروف سفال و سرامیک اشتغال دارند اما در کنار این صنعت بزرگ، هنر سفال و سرامیک به شکل مدرن آن نیز طرفداران زیادی پیدا کرده است. رشد علاقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌مندان و هنرجویان این رشته در بین جوانان ایرانی به‌ویژه در بین دختران ایرانی در چند سال‌گذشته چشمگیر بوده است. در حال‌حاضر بسیاری از افراد سفالگری را نه به‌عنوان شغل اصلی بلکه به‌عنوان هنری ارزشمند یاد‌می‌گیرند تا از ساختن و آفریدن لذت ببرند و چه بسیار کسانی که در کنار این لذت هنری به درآمد مالی خوبی نیز دست پیدا کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. در کنار تولید و فروش انبوه ظروف سرامیکی همواره مشتریان هنر‌دوست و خوش‌سلیقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای هستند که در این بازار گسترده به‌دنبال آثار خاصی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردند که آفریده ذهن و دستان هنرمندی باشد و به تولید انبوه نرسیده باشد، اما سوال اینجاست که اگر شما همین الان تصمیم بگیرید که هنر سفالگری را در خانه خود آغاز کنید، به چه مقدار سرمایه اولیه نیاز خواهید داشت و چقدر زمان خواهد برد تا به حداقلی از سودآوری برسید؟ زهرا موسوی‌محسنی، سرامیست و مدیر گالری سفال و سرامیک قاف در این‌باره می‌گوید: «شاید در گذشته به سفالگری تنها به‌عنوان شغل نگاه می‌کردند اما در روزگار ما مخصوصا در زندگی پرمشغله و شلوغ شهری، خیلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای کسب آرامش روحی به سفالگری رو آورده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، تاجایی‌که روانشناسان از سفالگری برای درمان بیماری‌‌‌‌‌‌‌‌‌های روحی کمک می‌گیرند. سفالگری برای خیلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها کسب‌وکار نیست، اما کسانی هم هستند که از این مسیر به درآمد دست پیدا می‌کنند اما این سودآوری خیلی سریع اتفاق نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌افتد. تقریبا دو سالی طول می‌کشد تا هنرجو بتواند در رشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلفی مثل کار با دست، کار با چرخ، نقاشی روی سفال، نقاشی زیر لعابی و پخت لعاب و کار با کوره مهارت پیدا کند و در این مدت بسته به نوع آموزشگاه و مربیانی که انتخاب می‌کند با هزینه آموزش مواجه خواهد بود. این هزینه در آموزشگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تهران تقریبا با هزینه آموزش موسیقی و نقاشی برابر است اما زمانی‌که هنرجو تصمیم می‌گیرد تولیدات خود را به بازار عرضه کند به ابزار کار و چرخ و کوره نیاز پیدا می‌کند.»
زهرا موسوی معتقد است مهم‌ترین چیزی که سفالگر برای کار در منزل به آن نیاز دارد کوره است چراکه اجاره کردن کوره در کارگاه دیگران علاوه‌بر اینکه هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زیادی را بر تولید اضافه می‌کند، باعث می‌شود که کیفیت کار در مرحله پخت لعاب در کنترل سرامیست نباشد. کوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کوچک خانگی برندهای متفاوتی دارند اما با هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در حدود ۲۵میلیون‌تومان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید یک کوره کوچک خانگی تهیه کنید. موسوی درباره باقی هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سفالگری می‌گوید: «دومین وسیله موردنیاز برای یک سرامیست چرخ سفالگری است اما اگر شما رشته ریخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌گری یا کار با دست را انتخاب کنید به چرخ سفالگری نیازی پیدا نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید.» با توجه به استقبال زیاد از دست‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در سال‌های اخیر گمان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود که هنر ساخت ظروف و وسایل تزیینی سفالی با دست ماحصل هنر مدرن در روزگار اخیر باشد، اما مدیر گالری قاف تاکید می‌کند که باستانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین ظروف سفالی که در موزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تاریخ باستان مشاهده می‌کنیم چیزهایی هستند که با دست ساخته‌شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند و چرخ سفالگری قدمت کمتری نسبت به دست‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها دارد. قیمت چرخ نیز مانند کوره در بازار متفاوت است اما چرخ‌های ساده برقی با هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در حدود ۱۵میلیون‌تومان قابل تهیه هستند. باقی ابزارهای موردنیاز سفالگری هزینه زیادی ندارند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید دندانپزشک‌ها ابزارهای کهنه و فرسوده خود را به سرامیست‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروشند. ابزارهای دندانپزشکی برای ساخت دست‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هنری بسیار مناسب و کاربردی هستند. قیمت مواداولیه نیز در هنر سفالگری بسیار متنوع است اما اگر کسی بتواند این مواد را از شهرهایی مثل لالجین تهیه کند، می‌تواند گل و رنگ و لعاب را با قیمت‌هایی بسیار پایین‌تر از تهران و شهرهای بزرگ بخرد. در نهایت داشتن کارگاه خانگی برای کسانی که امکان مالی کافی برای اجاره یا خرید کارگاه ندارند، با سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای حدود ۵۰ تا ۶۰میلیون تومان امکان‌پذیر است اما فروش آثار هنری و رقابت در این بازار هم کار آسانی نیست.
مدیر گالری قاف در این‌باره می‌گوید: «بازار اصلی فروش دست‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هنری شبکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اجتماعی و فضای‌مجازی است. سرامیستی که هنر نقاشی بلد باشد و رنگ و گرافیک را بشناسد، در این بازار موفق‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر است اما رمز اصلی موفقیت در بازار سفال و سرامیک در خلاقیت هنرمند است.» زهرا موسوی معتقد است کسانی که کارهای کپی و تقلیدی می‌سازند در نهایت مجبورند در رقابتی ناخواسته تولیدات خود را به پایین‌ترین قیمت بفروشند اما وقتی شما چیزی می‌سازید که آفریده ذهن خلاق شماست مشتری مانند آن اثر را در جای دیگری پیدا نمی‌کند و آن‌وقت است که از جان و دل برای خرید اثر هنری و خلاقانه شما هزینه می‌کند. در حقیقت همین «خاص» بودن است که نام هنرمند را بر سر زبان‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازد و امضای هنرمند را در آثار هنری‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش متجلی می‌کند.
یکی دیگر از راه‌های کسب درآمد از هنر سفالگری آموزش این رشته است. این روزها هنر سفالگری به‌ویژه در شهرهای بزرگ علاقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌مندان و طرفداران زیادی پیدا کرده است و مربیان سفالگری درآمد نسبتا خوبی دارند اما مدیر گالری قاف می‌گوید: «آن چیزی که از کسب درآمد به مراتب مهم‌تر است، این است که شما وقتی یک اثر هنری خلق می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید، زندگی شادتری دارید.»
