شماره روزنامه ۶۱۷۷
|

آیا سیستم تجاری جهانی می‌تواند در برابر دونالد ترامپ تاب بیاورد؟

آلن وی.ولف (Alan Wm.Wolff) یکی از اقتصاددانان برجسته و متخصصان شناخته‌شده در زمینه تجارت بین‌المللی است. او در توسعه و تقویت سیستم تجاری چندجانبه و سازمان تجارت جهانی نقش مهمی ایفا کرده است. چالش جدید و برجسته‌ای که سیستم تجاری جهانی با آن مواجه است، قصد رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده برای اعمال…

در نشست گفت‌وشنود اقتصادی مورد بررسی قرار گرفت؛

رابطه بین اقتصاد و اخلاق را می‌توان تا پیش از شکل‌گیری علم اقتصاد در دوران مدرن پیگیری کرد. با این حال این شاخه از علوم انسانی، همگام با سایر علوم، به سمت عاری شدن از قضاوت‌های ارزشی حرکت کرد و از یک علم هنجاری به یک علم اثباتی بدل شد. با این حال، به نظر می‌رسد اقتصاد را می‌توان علمی درهم‌تنیده با…

    یکشنبه، ۲۵ آذر ۱۴۰۳
  • گره قیمت‌گذاری انرژی در ایران چگونه باز خواهدشد؟

    اقتصاد سیاسی بنزین در ایران

    شاید بتوان مساله بنزین و به‌طور کلی انرژی را یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی کشور تلقی کرد. تقریبا برای هر شخص مطلعی مسجل شده‌است که ادامه روند فعلی تولید، قیمت‌گذاری و عرضه انرژی در کشور ممکن نیست و دیر یا زود مصائب مختلفی گریبان‌گیر اقتصاد کشور خواهدشد، بااین‌حال آنچه مانع از هرگونه تصمیم‌گیری از سوی سیاستگذار نسبت به قیمت حامل‌های انرژی می‌شود عدم‌اقبال عمومی به این اقدام است. جامعه ایران نوعی ناهماهنگی میان جایگاه و امتیازات خود و دولت احساس می‌کند و قیمت حامل‌های انرژی از معدود مواردی است که می‌تواند نقش ابزار امتیازگیری را پیدا کند، به همین خاطر است که حلقه گمشده مساله بنزین نه یک چالش اقتصادی، بلکه عمدتا جنس سیاسی دارد.
    شنبه، ۲۴ آذر ۱۴۰۳
  • مطالعه موردی پیامدهای حضور استعمار در دو کشور شرق آسیا

    اثرات نامتقارن امپریالیسم

    نوشته: دبین ما و جرد روبین (Debin Ma and Jared Rubin) چین و ژاپن که در قرن نوزدهم میلادی در مواجهه با امپریالیسم غربی قرار گرفتند، واکنش‌های متفاوت و چشم‌گیری از خود نشان دادند. سیستم سیاسی غیر متمرکز ژاپن اجازه داد که در دوران بازسازی میجی، به راحتی فناوری‌ها و نهادهای غربی را بپذیرد و به‌کار گیرد، درحالی‌که بوروکراسی متمرکز چین مانع از ایجاد اصلاحات قابل توجه شد. این یادداشت استدلال می‌کند که عوامل ایدئولوژیک، به‌ویژه تمایل به پذیرش ایده‌های دیگر از جمله ایده‌های غربی، باعث شکل‌گیری این نتایج متفاوت شده است. این تمایل به تغییر، جامعه‌ای در ژاپن ایجاد کرد که قادر به پذیرش تحولات سیاسی و اجتماعی عظیمی بود که همراه با تحولات فناوری در این کشور اتفاق افتاد. درک این دینامیک برای تحلیل الگوهای رشد اقتصادی در کشورهای مختلف ضروری است.
    پنجشنبه، ۲۲ آذر ۱۴۰۳
  • آیا سیستم تجاری جهانی می‌تواند در برابر دونالد ترامپ تاب بیاورد؟

    پایان محتمل سازمان تجارت جهانی

    آلن وی.ولف (Alan Wm.Wolff) یکی از اقتصاددانان برجسته و متخصصان شناخته‌شده در زمینه تجارت بین‌المللی است. او در توسعه و تقویت سیستم تجاری چندجانبه و سازمان تجارت جهانی نقش مهمی ایفا کرده است. چالش جدید و برجسته‌ای که سیستم تجاری جهانی با آن مواجه است، قصد رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده برای اعمال تعرفه‌های ۱۰ تا ۲۰درصدی بر تمام واردات است، به‌جز واردات از چین که مشمول تعرفه ۶۰درصدی خواهد شد. در حال حاضر، وزارتخانه‌های تجارت در تقریبا همه کشورهای جهان در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه باید به این سیاست جدید ایالات متحده واکنش نشان دهند. آیا باید به آمریکا پیشنهادهایی داده شود تا از این تصمیم عقب‌نشینی کند؟ آیا باید با اعمال تعرفه‌های تلافی‌جویانه پاسخ داد؟
  • اقتصاددان آمریکایی درباره سازمان‌ چه می‌‌گوید؟

    جستاری در باب ساختار فنی

    نظام سرمایه‌داری بر دو ستون بنا شده است: سود و بازارها. این نظام برای اینکه بتواند دو ستون خود را حفظ کند، باید از مصالح ناب استفاده کند. ترکیب دو ستون با مصالح مناسب، همان چیزی است که جان کنث گالبرایت، آن را در فصل ششم کتاب اوضاع جدید صنعتی (new industrial state)، «ساختار فنی» (techno-structure) می‌‌‌نامد. آنچه در ادامه طی چند بخش خواهید خواند، ترجمه‌ای است از این فصل از کتاب گالبرایت که در سال۱۹۶۷ نوشته شده است. جالب اینکه استفاده گالبرایت state، دارای ایهام معنایی است که هم می‌توان آن را به اوضاع صنعتی جدید تعبیر کرد و هم دولت صنعتی جدید که کاملا مطابق با نظم فوردیستی و کینزی آن دوران بود.
    سه‌شنبه، ۲۰ آذر ۱۴۰۳
  • اقتصاددان آمریکایی درباره سازمان‌ چه می‌‌گوید؟ (قسمت اول)

    جستاری در باب ساختار فنی

    نظام سرمایه‌داری بر دو ستون بنا شده‌است: سود و بازارها. این نظام برای آنکه بتواند دو ستون خود را حفظ کند، باید از مصالح ناب استفاده کند. ترکیب دو ستون با مصالح مناسب، همان چیزی است که جان کنث گالبرایت، آن را در فصل ششم کتاب اوضاع جدید صنعتی (new industrial state)، «ساختار فنی» (techno-structure) می‏‏‏‏‌‏‏‏‏‌‏‏‏‏‌نامد. آنچه در ادامه طی چند بخش خواهید خواند، ترجمه‏‏‏‏‌ای است از این فصل از کتاب گالبرایت که در سال‌۱۹۶۷ نوشته شده‌است. جالب اینکه استفاده گالبرایت state، دارای ایهام معنایی است که هم می‌توان آن را به اوضاع صنعتی جدید تعبیر کرد و هم دولت صنعتی جدید که کاملا مطابق با نظم فوردیستی و کینزی آن دوران بود.
    یکشنبه، ۱۸ آذر ۱۴۰۳
  • سیکل‌های فقر و ثروت چگونه تداوم می‌یابند؟

    از نسلی به نسلی دیگر: انتقال فقر و ثروت

    سیکل فقر و ثروت، از جمله موضوعاتی است که به‌صورت خاص، بر آینده افراد اعم از ثروتمند یا فقیر اثر می‌گذارد و حتی می‌تواند تعیین‏‏‏‌کننده مسیر آینده آنها باشد. تله فقر (سم بولز و همکاران، ۲۰۰۶) تداوم شرایطی را موجب می‌شود که افراد امکان دستیابی به آن دسته از خصیصه‏‏‏‌هایی که موجب موفقیت آنها در طول زندگی می‌شود را ندارند؛ به‌عنوان نمونه، افراد فقیر از سلامت پایینی برخوردارند و سطح کالری مورد‌نیاز روزانه را دریافت نمی‌کنند که این خود سبب کمبود توان آنها در کار و تحصیل می‌شود؛ به‌علاوه افراد فقیر در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند که این مناطق بسیار مستعد ناهنجاری‏‏‏‌ها بوده و افراد فقیر نیز بسیار ممکن است در تله این ناهنجاری‏‏‏‌ها گرفتار شوند. افراد فقیر عموما امکان و مجال دوراندیشی را ندارند و در طول عمر خود مجبور به اکتفا به دیدی کوتاه‌مدت هستند؛ تصمیمات ایشان عموما برای رفع نیازهای فوری اتخاذ می‌شود. نکته مهم نیز آن است که رفتار فقرا پاسخ به بستری است که در آن زیست‌کرده و رشد می‌کنند، در نتیجه تداوم چنین شرایطی برای ایشان را «تله فقر» اطلاق می‌کنند.
    شنبه، ۱۷ آذر ۱۴۰۳
  • سرگذشت تحولات وظایف ناظر پولی بررسی شد

    سه‌گام تاریخی بانکداری مرکزی

    تاریخ بانکداری مرکزی نشان می‌دهد که رویداد‌ها و همزمان تغییرات نظرات اقتصادی بر شکل‌گیری مفهوم بانکداری مرکزی اثرگذار بوده‌اند. نقش بانک‌های مرکزی، ساختار مالکیت آنها و ابزارهای آنها در طول زمان تغییر کرده است. به‌طور کلی، بانک‌های مرکزی با سه هدف و وظیفه اصلی شناخته می‌شوند: حفظ ثبات قیمت‌ها (کنترل تورم)، حفظ ثبات مالی (جلوگیری از بحران‌ها، مدیریت آنها و کمک به توسعه بخش مالی اقتصاد) و تامین مالی دولت‌ها (به‌ویژه در شرایط بحران‌ها). نکته مهم این است که تمرکز و تعادل میان این سه هدف در هر دوره‌ای متفاوت بوده است.
    سه‌شنبه، ۱۳ آذر ۱۴۰۳
  • در نشست گفت‌وشنود اقتصادی مورد بررسی قرار گرفت؛

    اقتصاد بر شانه اخلاق

    رابطه بین اقتصاد و اخلاق را می‌توان تا پیش از شکل‌گیری علم اقتصاد در دوران مدرن پیگیری کرد. با این حال این شاخه از علوم انسانی، همگام با سایر علوم، به سمت عاری شدن از قضاوت‌های ارزشی حرکت کرد و از یک علم هنجاری به یک علم اثباتی بدل شد. با این حال، به نظر می‌رسد اقتصاد را می‌توان علمی درهم‌تنیده با اخلاق به حساب آورد؛ علمی که حتی اگر اثباتی بودن مباحث آن را بپذیریم، بروندادهای در جهان واقعی شانه به شانه اخلاق حرکت می‌کنند. «دنیای‌اقتصاد» در نشست گفت‌وشنود اقتصادی با موضوع «اخلاق و اقتصاد»، این مساله را به بحث گذاشت. در این نشست که به میزبانی مرتضی کاظمی برگزار شد، کتاب «اخلاق آزادی» از موری روتبارد با حضور مترجمان و میهمانان مورد بررسی قرار گرفت.
    یکشنبه، ۱۱ آذر ۱۴۰۳
  • نفع آمریکا از جنگ تجاری؛

    تعرفه‌ها ارزشش را دارند؟

    پنه‌لوپه کوجیانو گلدبرگ استاد اقتصاد دانشگاه ییل در نوشته‌ای به بررسی چرایی اعمال تعرفه‌ها از سوی دولت ترامپ پرداخت و سعی بر نشان دادن علل طرفداری دولت ترامپ از سیاست‌های تعرفه ای کرد و هشدارهایی در رابطه با اعمال آن در بستر سیاسی-اقتصادی فعلی داد.
    پنجشنبه، ۰۸ آذر ۱۴۰۳
  • چگونه از دانشگاه‌ها برای تبادل دانش و افزایش رشد اقتصادی استفاده کنیم؟ (قسمت آخر)

    شتاب‏‏‌بخشی به نوآوری برای توسعه

    این نوشتار پژوهشی توضیح می‌دهد چگونه کشورهای با درآمد متوسط با تشویق به همکاری و همفکری در سرتاسر ‏‏‌زیست‏‏‌بوم نوآوری، تعیین اهداف یادگیری بر اساس نظرات ذی‌نفعان، به‌کارگیری اجزای محتوای آموزشی یکپارچه و اعمال نفوذ و فشار متخصصان فن و کاربلدها، می‌توانند نظام‏‏‌های آموزش عالی را متحول کنند. دانشگاه‌ها با اجرای پژوهش‌های مشترک، می‌توانند از ایده‌ها و فناوری‏‏‌های نوظهور بهره‏‏‌برداری کنند، جریان مهاجرت به خارج از کشور را به جریان توسعه‏‏‌یافتگی کشور تبدیل کنند و سرمایه‏‏‌گذاری‏‏‌ها را تحریک و تشویق کنند. دانشگاه‌ها با ایجاد انجمن‏‏‌های پژوهشی و بهبود نوآوری فرآیند در شرکت‌های کوچک و متوسط، می‌توانند بهره‏‏‌وری تولید را افزایش دهند. دانشگاه‌ها می‌توانند هم برای جامعه دانشگاهی و هم برای کسانی که درون هسته مرکزی و اصلی شهر هستند فرصت‏‏‌های کارآفرینی ایجاد کنند. دانشگاه‌های کشورهای با درآمد متوسط با انطباق‏‏‌دادن و اجرای این رویه‌های کارآمد، می‌توانند اتحادها و ائتلاف‏‏‌های گوناگون را تقویت کنند، نوآوری را چند برابر سازند و توسعه اقتصادی را ارتقا ببخشند.
    سه‌شنبه، ۰۶ آذر ۱۴۰۳
  • الیور بلانچارد اقتصاد آمریکا در ۴ سال آینده را مورد بررسی قرار داد

    فدرال‌رزرو مقابل ترامپ

    الیور بلانچارد، اقتصاددان سرشناس در یادداشتی پیش‌بینی خود از اقتصاد آمریکا در دوران ترامپ را ارائه داد. بر این اساس، سه طرح اقتصادی قابل توجه ترامپ در افزایش تعرفه‌ها، اخراج مهاجران و کاهش مالیات‌ها به واسطه آثار تورمی خود با پاسخ متقابل فدرال‌رزرو مواجه می‌شود و در عمل کاری از پیش نخواهد برد. اگرچه ممکن است ترامپ به فدرال‌رزرو فشار بیاورد، اما آثار تورمی سیاست‌های او دست دولتش را برای ادامه این فشار علیه فدرال‌رزرو می‌بندد.
  • مواجهه نادرست با مساله مهاجران افغانی چه پیامدهایی دارد؟

    هزینه‌های ناپیدای برخورد کور

    در شرایطی که ایران با چالش‌های متعدد اقتصادی و اجتماعی مواجه است، ستیز کور نسبت به مهاجران افغانی می‌تواند با ایجاد فضای منفی، اندک فرصت‌های اقتصادی و انسانی در دسترس را از کشور سلب کند. مهاجران افغانی که به‌دلیل شرایط ناامن در کشور خود به ایران آمده‌اند، می‌توانند به‌عنوان سرمایه انسانی در توسعه اقتصادی ایران نقش ایفا کنند. اما فضای ملتهب و ناپسند نسبت به آنها، نه تنها این فرصت اقتصادی را از کشور سلب می‌کند، بلکه باعث تضعیف پیوندهای فرهنگی و اجتماعی میان دو ملت همزبان نیز می‌شود. در این مقاله، ابعاد مختلف برخورد کور با مهاجران افغانی و تاثیرات آن بر اقتصاد و جامعه ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
    یکشنبه، ۰۴ آذر ۱۴۰۳
  • تلاش برای استیضاح چاوز چه اثری بر شرایط اقتصادی امضاکنندگان داشت؟

    زبان سرخ جیب پرمی‌دهد بر باد

    در دوران ریاست هوگو چاوز، تلاش‌های گسترده‌ای برای برکناری او از طریق جمع‌آوری امضا برای برگزاری رفراندوم‌های استیضاح شکل گرفت. این درخواست‌ها نه تنها با برخوردهای سیاسی و امنیتی مواجه شد، بلکه پیامدهای اقتصادی قابل‌توجهی به همراه داشت. دنیل اورتگا و همکاران (۲۰۰۹) در مقاله‌ای به بررسی هزینه‌های اقتصادی این تلاش‌ها پرداخته‌اند.
    پنجشنبه، ۰۱ آذر ۱۴۰۳
  • اقتصاددان آمریکایی درباره کتاب «دگرگونی بزرگ» چه می‌گوید؟ (قسمت نهایی)

    علیه پولانی

    از موری روتبارد آمریکایی دست‌نوشته‌های زیادی برجای مانده است. برخی از این نوشته‌ها از سوی شاگردان وی و علاقه‌مندان به آثار او ویرایش و منتشر می‌شوند. کتاب «روتبارد علیه فیلسوفان» یکی از این آثار است. این کتاب مجموعه‌ای از نامه‌ها و یادداشت‌های انتقادی موری روتبارد علیه چهار متفکر نامدار را در خود جای‌داده و با تلاش رابرتا مودونیو، استاد علوم سیاسی دانشگاه روما تری ایتالیا تنظیم و منتشر شده است. این کتاب نظرات روتبارد را درباره ایده‌های لودویگ فون میزس، فردریش هایک، لئو اشتراوس و کارل پولانی در خود جای داده است. این متن ترجمه بخش اول یادداشت روتبارد بر کتاب معروف «دگرگونی بزرگ» کارل پولانی است که در سال۱۹۶۱ به نگارش درآمده است.
    سه‌شنبه، ۲۹ آبان ۱۴۰۳
  • چرا سیاستگذاری در اقتصاد موضوعی ساده نیست؟

    سهل و ممتنع سیاستگذاری

    در فضای سیاستگذاری دولت‌ها، معمولا مشاهده می‌شود که سیاستگذاران اقتصادی به‌طور عمده تئوری‌ها را دریافت کرده و بدون تغییر، آنها را در شرایط اقتصادی کشور پیاده‌سازی می‌کنند. این رویکرد فراتر از این است که آیا آن تئوری با زمینه و ساختار خاص آن کشور سازگار است یا خیر؛ چراکه باید توجه داشت که هر نظریه بر اساس برخی فروض شکل گرفته و باید با نتایج تجربی نیز همخوانی داشته باشد؛ ضمن آنکه این نتایج تجربی می‌تواند از زمانی به زمانی دیگر و از جغرافیایی به جغرافیایی دیگر تغییر کند. از این رو در عمل نیز مشاهده می‌شود که اجرای مستقیم چنین نظریاتی همیشه به نتایج مشخص منجر نمی‌شود و ممکن است سیاستگذار در خلأهای سیاستی خود گرفتار شود. همچنین مهم است که بررسی کنیم آیا هر کشوری واقعا نیازمند اعمال سیاست‌های از بالا به پایین برای هر مساله و موضوعی هست یا خیر؟
    یکشنبه، ۲۷ آبان ۱۴۰۳
  • اردوگاه چپ به نوبل اقتصاد امسال چه انتقاداتی دارد؟

    نقطه کور نوبل ۲۰۲۴

    دارون عجم‌اوغلو، سایمون جانسون و جیمز رابینسون به‌خاطر پژوهش‌های تاثیرگذاری که در زمینه چگونگی شکل‌گیری توسعه اقتصادی توسط نهادها انجام داده‌اند، برنده جایزه نوبل اقتصاد۲۰۲۴ شدند. برخی معتقدند که اعطای جایزه نوبل به این پژوهشگران باید سال‌ها پیش انجام می‌شد. مقاله‌ای که اساس کار آنها را تشکیل می‌دهد، یکی از پرارجاع‌ترین مقالات در حوزه اقتصاد است. کتاب بعدی عجم‌اوغلو و رابینسون، «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند» نیز تاثیرات زیادی داشته است. این آثار، الهام‌بخش شکل‌گیری یک ادبیات غنی درباره رابطه بین نهادهای اجتماعی و توسعه اقتصادی بوده‌اند، بنابراین در این زمینه تبریک گفتن بجاست؛ اما آنها همچنین مورد انتقادهای قابل توجهی قرار گرفته‌اند. پس از دریافت این جایزه، شایسته است که نقاط کور در تحلیل‌های آنها مورد توجه قرار گیرد.
۱