مصاحبه با موسسان «مرکز آبوهوا و امنیت» آمریکا
جنگ در سالهای خشک
اما میتوان گفت که برخی از شرایط بسیار دشوار اقلیمی منجر به بیثباتی میشود
نویسنده: براد پلامر فرانچسکو فمیا و کیتلین ورل، از موسسان «مرکز آب و هوا و امنیت» هستند؛ یک اتاق فکر که بر تعامل میان تغییرات آب و هوایی و مسائل امنیتی تمرکز کرده است. در سالهای اخیر، آنها تعدادی گزارش منتشر کردهاند و به دنبال ریشههای زیست محیطی بهار عربی و جنگ داخلی جاری در سوریه بودهاند.
براد پلامر: دلایل روشنی وجود دارد که چرا جنگ داخلی در سوریه شعلهور شد؛ اما شما استدلال کردهاید که یک خشکسالی شدید و کمبود آب عاملی بود که بسیار مورد غفلت واقع شده است. توضیح دهید که چگونه با آب مرتبط است.
فرانچسکو فمیا: ما به دورهای بین سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۱۱ نگاه کردیم، قبل از اینکه شورش در درعا آغاز شود. در آن زمان، تا ۶۰ درصد از زمینهای سوریه یکی از بدترین خشکسالیهای طولانی مدت را در تاریخ مدرن تجربه کردند.
این خشکسالی- به همراه سوءمدیریت منابع طبیعی به وسیله بشار اسد رییسجمهور سوریه که یارانههای دولتی منابع آب را به سمت کشت محصولاتی مانند گندم و پنبه اختصاص داد، به همراه ترویج روشهای بد آبیاری- منجر به ویرانی قابلتوجه شد. بر اساس سرشماریهای به روز شده، خشکسالی، تعداد ۵/۱ میلیون نفر را در داخل سوریه آواره کرد.
برای ما بسیار جالب توجه است که تا روز قبل از آغاز شورش در درعا، بسیاری از تحلیلگران امنیت بینالملل، اساسا پیشبینی میکردند که سوریه نسبت به خطر بهار عربی مصون است. آنها به این نتیجه رسیدند که این کشور به طور کلی باثبات است؛ اما چیزی که آنها نادیده گرفته بودند مهاجرت عظیمی بود که به طور عمده در مناطق مرزی و حاشیهها و به وسیله کشاورزان و دامدارانی که معیشت خود را به طور کامل از دست داده بودند، صورت گرفته بود.
حدود ۷۵ درصد از کشاورزان تمام محصول تولیدی خود را از دست دادند، به طوری که به شهرها نقل مکان کردند. کشاورزان در شمال شرق، ۸۰درصد از دام خود را از دست دادند؛ به طوری که مجبور به ترک موطن خویش و گذران زندگی خود در جاهای دیگر شدند. همه آنها به مناطق شهری نقل مکان کردند- نواحی شهری که از مدتی پیش با توجه به هجوم پناهندگان عراقی و فلسطینی ناامنی اقتصادی را تجربه میکرد، اما این جابهجاییهای عظیم عمدتا گزارش نشده بود. از این رو، در تحلیلهای متعدد امنیتی لحاظ نمیشد. مردم تصور میکردند سوریه در قیاس با مصر نسبتا باثبات است.
براد پلامر: برای اینکه بحث روشنتر شود، شما نمیگویید خشکسالی موجب درگیری شده است، بلکه این فشارهای محیطی نباید در ایجاد ناآرامیها نادیده گرفته شوند؟
فرانچسکو فمیا: درگیری اکنون در حال وقوع است، بنابراین در حال حاضر مطالعه پویایی جمعیت در سوریه و نگاه دقیق به چگونگی حرکات جمعیتی، زیر فشارهای اقتصادی و پویایی اجتماعی در زمینههای مختلف دشوار است. بنابراین ما در اینجا هیچگونه ادعایی در مورد علیت مطرح نمیکنیم. ما نمیتوانیم بگوییم تغییرات آب و هوا موجب جنگ داخلی است. اما میتوان گفت که برخی از شرایط بسیار دشوار اقلیمی منجر به بیثباتی میشود.
براد پلامر: بسیار خوب، اما گرمشدن زمین در اینجا چگونه جا میگیرد؟ گذشته از آن، خشکسالیها در این منطقه همیشه وجود داشته است. آیا نمیتوان گفت این فقط یک دوره خشکسالی معمولی بوده است؟
فرانچسکو فمیا: ما به این نکته جالب توجه دست یافتیم و تا به حال نظیر آن در ادبیات امنیتی ذکر نشده است. در سال ۲۰۱۱، سازمان ملی اقیانوسها و جو، گزارشی منتشر کرد که حاکی از یک دوره طولانی مدت از خشکسالی در مدیترانه و خاورمیانه و مرتبط با تغییرات آب و هوایی بود. این امر در امتداد پیشبینیهای پیشین بود و روی نقشه، سوریه با رنگ قرمز، به معنی اینکه بدترین خشکسالی را در منطقه تجربه میکند، مشخص بود. این نکته واقعا به ما گوشزد کرد که لازم است به این پویاییها نگاهی دقیق بیندازیم.
براد پلامر: شما همچنین مجموعه مقالاتی منتشر کردید که به بررسی عوامل زیست محیطی و آب و هوایی مرتبطی میپرداخت که ممکن است به شورش سال ۲۰۱۱ در سراسر جهان عرب کمک کرده باشد. چه چیزهایی این تغییرات آب و هوایی بزرگ را به وجود میآورند؟
فرانچسکو فمیا: ما به برخی پویاییهای متفاوت نگاه کردیم. تروی استرنبرگ، سارا جانستون و جفری مازو به تاثیرات تغییرات آب و هوا در اوکراین و روسیه و اینکه چگونه خشکسالی در آن بخشهای جهان در سال ۲۰۱۰، ممکن است به کمبود گندم منجر شود، پرداخته بودند و این، به نوبه خود، چین را مجبور به به خرید مقدار زیادی گندم از بازارهای جهانی کرد (که منجر به افزایش قیمت مواد غذایی در سراسر جهان شد).
دوباره، اینها ادعا نمیکند که جهش قیمت مواد غذایی باعث انقلاب در مصر و تونس شد. اما به این نکته توجه میکند که چگونه ترقی قیمتهای مواد غذایی در جهان به طور خاص به اعتراضات موازی نان در مصر منجر شد. نکته اینجا است که علت تقریبی اعتراضاتی که منجر به سقوط حسنی مبارک شد، ممکن است پاسخی زودهنگام به شورش تونس باشد. اما ظهور گستردهتر جنبش در مناطق روستایی ممکن است تا حدی به دلیل این واقعیت باشد که قیمت نان بالا رفته بود. دولت مصر تلاش کرد با استفاده از یارانهها قیمت نان را پایین نگه دارد، اما این کار تاثیری در مناطق روستایی نداشت.
بنابراین قیمت مواد غذایی ممکن است در بسط و جذابیت اعتراضات نقش بازی کرده باشد، اما ما گفتیم این یکی از عوامل بوده است.
کیتلین ورل: بیشتر پژوهشهایی که انجام دادهایم اساسا نتیجهگیری میکند که باید تحقیقات بیشتری انجام گیرد، به طوری که بتوانیم ببینیم این همبستگیها را چگونه میتوان به نحو بهتری توضیح داد. استرنبرگ آن را «جهانیشدن خطرات» مینامد. یک خشکسالی یا آتشسوزی که با تغییرات آب و هوایی تشدید شود میتواند موجب تاثیراتی شدید در هزاران کیلومتر دورتر شود.
فرانچسکو فمیا: ما باید به این نکته توجه داشته باشیم ۹ کشوری که از لحاظ واردات گندم سرانه در صدر هستند، در خاورمیانه و شمال آفریقا واقع هستند. بنابراین هر چیزی که قیمتها را تحت تاثیر قرار دهد میتواند بر این کشورها تاثیر بگذارد. اما برای بازآرایی آب و هوا به عنوان یک عامل باید تحقیقات بیشتری صورت گیرد.
براد پلامر: من در گزارشدهی این نکته که چگونه ممکن است گرمشدن کره زمین منازعات انسانی را تحت تاثیر قرار دهد با مشکلی درگیر هستم. بسیاری از مطالعات میگویند که آب و هوا و تنشهای محیطی میتواند یک عامل باشد؛ اما به ندرت میتوانند مهمترین عامل باشند. غرب میانه ایالات متحده در سال ۲۰۱۲ خشکسالی بیسابقهای را تجربه کرد اما با یک جنگ داخلی خونین به پایان نرسید. ترکیه اکنون در خشکسالی به سر میبرد. بنابراین شما چگونه این عوامل را از یکدیگر تفکیک میکنید؟
فرانچسکو فمیا: اساسا، به ۲۰ داوطلب دکتری برای انجام پژوهش در این زمینه و تلاش برای جداسازی متغیرهای متفاوتی که نقش بازی میکنند، نیاز داریم. بنابراین برای دستیابی به میزان قطعیت بیشتر و یافتن یک تاثیر آماری معنیدار بر ناآرامیهای اجتماعی، به مقداری زمان نیاز است. گستاخانه است که ادعا کنیم دقیقا میتوانیم این عوامل را در حال حاضر، به ویژه در مورد سوریه که جنگ آن در جریان است یا در مصر که سطح زیادی از بیثباتی وجود دارد، از یکدیگر تفکیک کنیم. مطالعه این امر دشوار است.
چیزی که ما در مورد سوریه میگوییم این است که چه دولت متبوع سوریه و چه دولتهای خارجی برآوردهای اشتباهی در ارزیابی خود از ثبات سوریه داشتند. این ارزیابیها تا حد زیادی بر میزان سابقه نارضایتی در نواحی شهری از لحاظ فرقهای و تفاوتهای مذهبی متمرکز شده بود. آنچه آشکارا در تجزیهو تحلیلها غایب بود، متغیرهای امنیت زیستمحیطی و امنیت غذایی و عوامل آب و هوایی بودند.
کیتلین ورل: اگر شما به ارزیابیهای منابع اطلاعاتی مختلف نگاه کنید، حتی هنگامی که متغیرهایی نظیر دسترسی به آب یا غذا شامل میشوند، آنها اغلب به ما میگویند که ما باید در مورد وزن این عوامل بیشتر فکر کنیم. اغلب اوقات آب فقط یکی از ۲۰ عامل است و شاید لازم باشد که تعیین کنندهتر باشد یا به این خاطر که بر پیشبینیهای آینده اتکا دارند، گرایش به حذف این مقولات وجود دارد.
فرانچسکو فمیا: درست است؛ ما دریافتیم که آب و امنیت غذایی، اغلب به عنوان یکی از مسائل نرم در محافل امنیتی به شمار میروند. اما در سوریه ما به دنبال پیوندهای قابلمشاهده بین خشکسالی و تغییرات آب و هوایی بودیم. ما لزومی ندیدیم بر پیشبینیها تکیه کنیم.
براد پلامر: پس اجازه دهید در مورد آینده صحبت کنیم. همه جور پیشبینی وجود دارد که گرمشدن کره زمین به خشکسالی و موج گرما منجر شده و به کشاورزی آسیب میزند و این اندکی دشوار است زیرا بسیاری از مدلها هنوز با الحاق تاثیرات منطقهای دقیق مشکل دارند. اما تحلیلگران امنیتی به کدام یک از این چیزها باید توجه
کنند؟
کیتلین ورل: بسیاری از رویکردهایی که ما در برابر تغییرات آب و هوایی به عنوان خطر نگاه میکنیم این است که آن را «ضریب تکاثری تهدید» ببینیم. اگر آن با آب یا مواد غذایی ترکیب شود میتواند به مناقشه موجود بیفزاید و آن را بدتر کند یا به موقعیتی باثبات درآویزد و آن را بدتر کند.
یکی از نمونههایی که ما یافتیم، این است که اگر شما به مصر، در دلتای نیل نگاه کنید، پیشبینیها از سوی هیات بیندولتی تغییرات آبوهوایی میگویند که آنها حداقل ۵۹ سانتی متر افزایش در سطح آب دریا تا سال ۲۱۰۰ میبینند. این امر نه فقط با جاریشدن سیل در مناطق شهری، بلکه با نفوذ آبشور در سفرههای زیرزمینی آب شیرین نیز مشکل ایجاد میکند. حدود ۳۴ درصد از تولید محصولات کشاورزی در این ناحیه صورت میگیرد. بسیاری از مباحث درباره مصر در حال حاضر بر این نکته متمرکز است که چگونه دولتی باثبات ایجاد شود، اما اگر شما میخواهید ببینید چگونه یک دولت باثبات ایجاد کنید، باید به دنبال مسائلی نظیر افزایش سطح آب دریا باشید.
فرانچسکو فمیا: یکی از زمینههایی که جامعه اطلاعاتی به آن بذل توجه کرده است، آب است. یک ارزیابی اخیر که توسط شورای اطلاعات ملی انجام گرفته به تغییرات آب و هوایی ۳۰ ساله توجه دارد. در برخی نقاط، آب بیش از حد داریم و در دیگر نقاط آب بیش از حد اندک است؛ شما میتوانید جریانهای غیرقابل پیشبینی به دست آورید چون که فصول بارانهای موسمی و فصول خشکسالی تغییر میکنند. پس این چیزهایی هست که جامعه اطلاعاتی هنگامی که در مورد کشورهای شکننده فکر میکند باید به حساب آورد.
در گزارش اخیر از موسسه تحقیقات بینالمللی سیاست غذایی برای سوریه پیشبینی میکند که با نرخهای فعلی انتشار گازهای گلخانهای، بازده محصولات دیمی ممکن است بین ۲۹ تا ۵۷ درصد تا سال ۲۰۵۰ کاهش یابد. این چیزی است که ما باید به حساب آوریم.
براد پلامر: در واقع، اینکه تغییرات آب و هوایی را به حساب آوریم برای جامعه امنیتی به چه معنا است؟
فرانچسکو فمیا: من فکر میکنم که این قضیه مستلزم اراده سیاسی و منابع در قبال این مقوله باید متناسب با میزان تهدید باشد. در حال حاضر ایالات متحده، میزان قابلتوجهی از منابع را با حمایت هر دو حزب، به مبارزه با خطر سلاحهای هستهای و گسترش سلاحهای کشتار جمعی اختصاص داده است. در حالی که جامعه اطلاعاتی یا وزارت دفاع در بررسی چهار ساله خود و در نگاه به تغییرات آب و هوایی، آنها را به عنوان مقولهای بسیار مهم رتبهبندی کرده است. اما این مقوله به همان مقدار از منابع و توجه از نظر اراده سیاسی دریافت
نمیکند.
بنابراین اینها به چه معنا است؟ نخست، ما باید به سمت کاستن عوامل حرکت کنیم (برای مثال، با تلاش برای کندکردن سرعت تغییرات آب و هوایی). اما ایالات متحده نیز برای کمک به انطباق کشورهای آسیبپذیر کمک بیشتری بکند، برای ایجاد زیرساختهای انعطافپذیر چیزهایی نظیر زیرساخت بهتر برای کنترل بیماریها.
براد پلامر: نشانههای آبوهوایی زیرساختهای سوریه در این زمینه چگونه به نظر میرسد؟
فرانچسکو فمیا: به طور کلی باید بگوییم رژیم اسد با ترویج و پرداخت یارانه به کشاورزی آب محور، قطعا به بیابانزایی و تشدید مشکل خشکسالی کمک کرده است. بنابراین، نخست، آنها در این امر کوتاهی کردند. آنها میتوانستند به تولیدات کشاورزی که کمتر آب محور هستند، یارانه اعطا کنند و به حسابآوردن آب و هوا و پیشبینی خشکسالی که ما اکنون در مورد آن میدانیم؛ هر چند ما حتی نمیدانیم که آیا آنها از این پیشبینیها مطلع بودند یا خیر. ما میدانیم که سوریه در سال ۲۰۰۸ در این مورد درخواست کمک کرده بود.
کیتلین ورل: اما من میخواهم اضافه کنم که شما نمیتوانید به عقب برگردید و بگویید که اگر سوریه بهتر جلوی خشکسالی را گرفته بود، آنها از جنگ داخلی اجتناب میکردند. زیرا تغییرات آب و هوایی فقط یکی از عوامل است. سوریه هنوز هم با دموکراسی، با نقض حقوق بشر، و با سیاستهای موجود مشکل دارد. اما به طور کلی، پرداختن به این مسائل، باید بخش مهمی از امنیت طبیعی تلقی شوند.
براد پلامر: آیا نواحی دیگری هم وجود دارند که ما باید به عنوان مناطقی که تغییرات آب و هوایی میتواند به ناآرامی و درگیری در آنها کمک کند، جلوی چشم داشته باشیم؟
فرانچسکو فمیا: من میخواهم به منطقه آسیا- اقیانوسیه اشاره کنم. دریاسالار لاکلیر، فرمانده فرماندهی ایالات متحده در اقیانوس آرام، ماه مارس در یک مصاحبه با بوستون گلوب گفت که تغییرات آب و هوایی بزرگترین تهدید امنیتی بلندمدت در آن ناحیه است. یک حرکت عظیم جمعیتی به سمت مناطق ساحلی وجود دارد و بسیاری از کسانی که در نواحی ساحلی هستند، در معرض تشدید تغییرات آب و هوایی و افزایش سطح دریا قرار دارند. این قطعا یک مشکل بزرگ از این حیث است که به عنوان پیامد این آسیبپذیریها چه اتفاقی میافتد.
مقولات امنیتی سنتیتر نیز وجود دارند. دریای جنوب چین از نظر سنتی، نقطهای بسته برای حملونقل است. اما اکنون با گرمشدن اقیانوس، پویایی ماهیگیری در آن منطقه در حال تغییر است. بنابراین ماورای مسائل مربوط به امنیت غذایی، یک منطقه مورد مناقشه نیز هست و تغییرات آب و هوایی میتواند باعث تشدید آن شود. گزارشهای اخیر از مرکز امنیت نوین آمریکا، حاکی از این است که چگونه حرکات ماهیگیران میتواند به اختلافات میان چین و ویتنام دامن بزند.
کیتلین ورل: من همچنین میخواهم در اینجا اشاره کنم، که علاوه بر امکان بالقوه برای خطرات بیسابقه، فرصت برای افزایش تعامل نیز وجود دارد.
براد پلامر: تحقیقات نشان میدهد که کشورها به ندرت به خاطر آب به جنگ یکدیگر میروند، بلکه احتمال همکاری آنها افزایش مییابد. آیا این امکان در اینجا وجود ندارد؟ تغییرات آب و هوا به جای جنگ میتواند به افزایش همکاریها منجر شود؟
فرانچسکو فمیا: دقیقا. این میتواند به فرصتها تبدیل شود. در گذشته، ناامنی آب اغلب منجر به همکاری بین ملتها شده است، بنابراین آن احتمال نشانه خوبی برای آینده است.
اما آنچه باید بگوییم این است که به نظر میرسد برخی از تغییرات آب و هوایی میتواند پیامدهای غیرمنتظرهای به بار آورد؛ بنابراین از بسیاری جهات، دنبالکردن تاریخ میتواند آموزندگی اطلاعات را محدود نماید. در دورهای ۲۰ ساله، ما باید به دنبال شرایطی باشیم که آنقدر شدید هستند که میتوانند منجر به اضمحلال امنیت شوند. بنابراین نیاز است در ایجاد نهادهای لازم برای همکاری نقش فعالی داشته باشیم برای اطمینان از اینکه در آینده شاهد چنین منازعاتی نباشیم.
ارسال نظر