روش رضاشاه در انتخاب نمایندگان مجلس چنان بود که قبل از شروع انتخابات، لیستی از اسامی نامزدهای مورد اعتماد دولت از استانداران، فرمانداران، افراد لشکری و فرماندهان ارتش و شهربانی محلی اخذ می‌شد و پس از تایید توسط دولت، دربار و شاه برای انتخابات آماده می‌شدند. درباره کیفیت انجام این کار در منابع چنین آمده است: «طرز انتخاب در آن زمان چنین بود که قبل از رسیدن موعد انتخابات، اعلی‌حضرت در همه جا از استانداران و فرماندهان و بعضی اوقات از شهربانی هم، هر یک جداگانه نظر عمومی مردم هر شهرستان را می‌خواست، از آنها سوال می‌شد چه اشخاصی مورد احترام و توجه مردم هستند. وقتی آن صورت‌ها می‌رسید بین آنها یکی را که بیشتر مورد نظر قرار گرفته بود و خود نیز می‌پسندید انتخاب می‌کرد و دستور می‌داد به انتخاب او کمک شود و همان شخص انتخاب می‌شد، منتخب مزبور دیگر باقی می‌ماند و هر دوره‌ تجدید انتخاب می‌شد مگر اینکه شکایتی از او می‌رسید یا رفتاری جز انجام وظایف قانون‌گذاری از او ناشی می‌شد، در این صورت به تغییر آن نماینده به همان کیفیت خواستن اسامی جدید از معتمدان و محترمان محل اقدام می‌شد.»

در دوران رضاشاه، نمایندگان مجلس به اندازه‌ای حالت انفعالی به خود گرفته بودند که خود شاه نیز گفته بود به نمایندگان تفهیم کنید در مجلس به انتقاد بجا از دولت بپردازند. البته حدود این انتقادها معین بود، تا آن جا انتقاد مجاز بود که به قبای او برخورد نکند. اردشیر جی ریپورتر از بزرگ‌ترین ستایشگران رضاشاه نیز در خاطرات خود می‌نویسد: «از لحاظ تعریف سیاسی، رضاشاه اتوکرات است و اینکه در ایران ظواهر پارلمانی به چشم می‌خورد ناقض این حقیقت نیست؛ زیرا ترکیب مجلس با نظر و تصویب نهایی شاه است و نه انتخاب مردم و رضاشاه نیازی ندارد که مجلس را به توپ ببندد.»

رضاشاه عملکرد مشروطه را به هم زد و به دوران قبل از مشروطه بازگرداند. در عین حال که قانون اساسی همچنان دست نخورده باقی بود، به اصول آن عمل نمی‌شد. به عبارت دیگر هر چند ساختار نظام مشروطیت پا بر جا بود، اما عملکرد نظام به دوره استبداد ماقبل مشروطه برگشته بود.

منبع: محمد وحید قلفی، مجلس و نوسازی در ایران

نشر نی، تهران ۱۳۷۹

 

اخبار مرتبط