شهر خطی؛ طرح سبز یا گذرگاه ارواح؟
اما این نوع مناظر شهریِ بی‌انتها، مثل چیزی که در داستان کوتاه «شهر متراکم» اثر جِی.جی.بالارد می‌بینیم، پیشینه‌ای دراز از ناکامی و شکست دارد که اگر بخواهد به خانه‌ای بالنده و ماندگار برای مردمان آینده واقعی تبدیل شود، باید بر این ناکامی‌ها فائق آید.
پروژه لاین که بخشی از یک طرح توسعه بزرگ‌تر به نام نئوم (NEOM) است، به مجموعه‌ای از سیاست‌های منطقه‌ای موسوم به «مناطق ویژه اقتصادی» تعلق دارد که بررسی موشکافانه‌تری می‌طلبد؛ حتی اگر به دست کشورهایی انجام شود که به‌خاطر موارد جدی نقض حقوق بشر بدنامند. بنابراین کارزارهای تبلیغاتی عربستان سعودی نباید با وعده‌های زندگی مجلل در واحه‌ای صحرایی که نقل چند محفل خبری می‌شوند حواس ما را پرت کند. به‌جای آن، به روایت دور و درازی توجه کنید که در سال‌های اخیر پشت این‌همه پروژۀ پرخرج وجود دارد و درسی که درباره اوضاع هولناک سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عام‌المنفعه به ما می‌دهد.
اواسط دهه۲۰۰۰ تا اواخر آن، دوره رونمایی از پروژه‌های بلندپروازانه عظیم در مقیاس شهری بود که همگی حول همین ایده نوآوری دیجیتال و آینده‌ای با انرژی پاک شکل گرفته بودند؛ ایده‌ای که محور فعالیت‌های تبلیغاتی پروژه لاین را نیز شکل می‌دهد. وقتی شرکت سرمایه‌گذاری مبادله که شرکتی دولتی است، با هدف ترسیم چشم‌اندازی برای آینده فناوری پاک در خارج از ابوظبی، پروژه شهر مصدر را آغاز کرد، سرانه ردپای زیست‌محیطی امارات متحده عربی به‌طرز آشکاری بالا رفت. اما، با گذشت تقریبا دو دهه، هنوز این پروژه به اتمام نرسیده و بحث‌های زیادی وجود دارد درباره سازه‌های ناتمامش که طی فرآیندهایی بسیار آلاینده ایجاد شده‌اند. این روزها نتایج مختلف طرح‌های سبز این پروژه و شباهت آن به شهر ارواح باعث شده است که به فکر تغییر کاربری‌اش بیفتند و امارات اخیرا برنامه‌هایی اعلام کرده است در راستای اینکه این پروژه را به نخستین منطقه اقتصادی فضایی دنیا تبدیل کند. همچنین وقتی شهر هوشمند شرکت اینچئون یوسیتی در کره‌جنوبی پیشنهاد شد، منطقه بین‌المللی تجاری سونگدو نویدبخش فضایی با فناوری پیشرفته، کم‌کربن و خوشایند عابران پیاده بود که تراکم شهری کافی‌اش محرکی برای زندگی پویاست. دولت کره‌جنوبی امیدوار بود که این فضا، در فاصله پروازی ۳.۵ساعتی با ۶۱شهر و با بیش از یک‌میلیون نفر جمعیت، کانون شاخصی برای توسعه کسب‌وکار بین‌المللی باشد. اما این شهر، با همه فناوری‌های فانتزی‌ای که در بسیاری از بخش‌های تکمیل‌شده‌اش استقرار یافته‌اند تا امروز شهری کم‌جمعیت، متروکه و ملال‌انگیز باقی مانده است.
عربستان سعودی نیز به این موجِ میانه دهه۲۰۰۰ پیوست و به شهر اقتصادی ملک عبدالله (KAEC، کِیِک) پروژه‌ای به وسعت واشنگتن دی‌‌سی می‌نازید. این پروژه که به عهده شرکت سهامی عام «شهر اقتصادی اِعمار» گذاشته شده بود، نوید آن را می‌داد که با دورکردن عربستان از نفت و گشایش یکی از بزرگ‌ترین و کارآمدترین بندرهای تجاری دنیا، کسب‌وکار این کشور را متحول خواهد کرد. پروژه شهر اقتصادی ملک عبدالله را به‌عنوان یک طرح توسعه دوستدار محیط‌زیست تبلیغ می‌کردند؛ اما طراحان نتوانستند هزینه‌های ساخت و حتی ارتباطاتِ این شهر را تامین کنند. پروژه‌های داخلی عظیم که فاقد برنامه‌هایی برای برقراری ارتباط «آنلاین» این شهر با شبکه‌های تجاری اطراف بودند، بودجه‌های ساخت‌وساز را به ورشکستگی کشاند و کل پروژه از رشد بیشتر باز ایستاد. امسال اعلام شد که امید می‌رود سرمایه‌گذاران جدید به ازسرگیری پروژه تکمیل این شهر که شمار ساکنانش هنوز به ۱۰هزار نفر نمی‌رسد، کمک کنند. اگر بخواهیم فهرست کاملی از پروژه‌های عظیم ابرشهری داشته باشیم، باید به طرح ایلان ماسک برای ساخت شهر مریخی اسپیس‌ایکس و طرح جف بزوس برای ایجاد کلونی‌های اونیل (استوانه‌های چرخان) در مدار نزدیک زمین اشاره کنیم. با اینکه بزوس امیدوار نیست این فناوری تا چند نسل آینده آماده شود؛ اما شرکت بلو اُریجینِ او روی ابزارهای لازم برای نزدیک‌ترکردن بشر به چنین هدفی کار می‌کند. برعکس، ایلان ماسک برای فرستادن انسان‌ها به مریخ با وام‌هایی که پس از کارکردن در آنجا تسویه خواهند کرد، تاریخ‌های بلندپروازانه‌ای در آینده نزدیک تعیین می‌کند.
