با تحقق انقلاب مشروطیت و ورود مدرنیته و تجددخواهی در ایران، از جمله مباحث و موضوعاتی که مورد توجه مشروطه خواهان قرار گرفت، عطف ِتوجه به روزنامه‌نگاری بود. مطبوعات که از آن به‌عنوان رکن چهارم دموکراسی یاد می‌شود، در دوره مشروطه تحول دیگری پیدا کرد و به‌عنوان یکی از رسانه‌های مشروطه‌خواهان در مبارزه با استبداد قجری مورد اقبال قرار گرفت. هرچند که آشنایی ایرانیان با دنیای روزنامه‌نگاری قبل از مشروطه و از دوره ناصری آغاز شده بود، اما در آن روزگاربه علت سلطه قاهرانه و استبدادی ناصرالدین‌شاه بر این سرزمین، مطبوعات بیشتر دولتی و در خدمت هیات حاکمه قرار گرفته بود.

3 copy

با آغاز مشروطه و گشایش فضای باز سیاسی در دوره مظفری، مطبوعات جانی دوباره یافتند. اما این موضوع دیری نپایید و اختلافات داخلی در بین مشروطه‌خواهان و تفرقه‌افکنی عمال استعمار در بین آنان، مشروطه مجددا به بحران رفت و بعد از پایان استبداد صغیر و فرار محمد علی شاه ِسفاک و جبار به خارج از ایران و اعاده  مجدد مشروطه باز هم مشروطه‌خواهان از این فرصت گرانبها استفاده نکرده و با ایجاد اختلاف در صفوف آنان و وقوع بحران‌های مالی حاکم بر کشور و در نبود یک قدرت مرکزی نیرومند، رضاخان میرپنج (سردار سپه بعدی) گام‌های صعود به قدرت را یکی بعد از دیگری طی کرد.

یکی از ویژگی‌های حکومت جدید، رویکرد شتاب‌زده و عجولانه به بحث مدرنیته بود. تبدیل دادگاه‌های شرعی عصر قاجار به دادگاه‌های عرفی از جمله تحولاتی بود که علی‌اکبر داور (اولین تحصیلکرده علم حقوق در ایران و وزیر عدلیه رضاشاه) در کشور اعمال کرد. در تاکید بر اهمیتِ این موضوع (حقوق عرفی)، اصحاب قلم و اندیشه هم به میدان آمدند. مجله «انوشیروان» به مدیریت «گاسپار ماشوریان» که دکترای حقوق خود را از دانشگاه‌های رم و پاریس اخذ کرده بود، در سال1310ه.ش و پنج سال بعد از جلوس رضاخان منتشر شد.

این مجله یکی از نخستین مجلاتی بود که با رویکردی نو و مدرن به مسائل حقوقی در ایران توجه کرد. بررسی تطبیقی تاریخ حقوق در ایران و غرب در کانون توجه این مجله قرار داشت. روی جلد مجله و در توجه به اهمیت وضع قانون در جامعه و با نقل سخنی از سیسرون (خطیب برجسته رومِ باستان) خوانندگان روزنامه را به این نکته مهم رهنمون کرد که زمانی می‌توانیم از یک زندگانی راحت و آسوده برخوردار شویم و به نعمت آزادی برسیم که اسیر و مطیع قانون باشیم. «حکام مجریانِ قانون هستند. قضات مفسران قانون محسوب می‌شوند. ما در صورتی خواهیم توانست زندگانی کنیم و از آزادی بهره‌مند شویم که اسیر و مطیع قانون باشیم. ت-سیسرون.» مجله که به چاپ و انعکاس مقالات فارسی و فرانسوی می‌پرداخت، در همان ابتدا به نویسندگان و از جمله نویسندگان مقالات فارسی هشدار داد که اگر در نوشتن مقالات به سرقت علمی بپردازند و ملاحظات اخلاقی پژوهش را رعایت نکند، مورد تعقیب قضایی قرار خواهند گرفت.

در اولین شماره که در فروردین1310ه.ش/ مارس1931م و در 65 صفحه منتشر شد، مدیر مجله مقصود و هدف خود را از انتشار آن چنین اعلام کرد که: «این مجله که اولین مرتبه در مملکت ایران قدم به صحنه مطبوعات می‌نهد و از لحاظ می‌گذرد، به زبان فارسی و فرانسه منتشر می‌شود و ما در انتشار آن سه مقصود اساسی ذیل را تعقیب می‌کنیم: 1- شناساندن افکار[اندیشه‌های]قضایی و اصلاحات جدید ایرانیان به خارجی‌ها مخصوصا دانشمندان اروپا، آمریکا و شرق. 2- شناسایی افکار[اندیشه‌های] قضایی اروپا و خارجه. 3- تربیت جوانان در علوم قضایی محیط.

رضا معینی رودبالی، پژوهشگر تاریخ و عضو هیات علمی دانشگاه

منبع: مردمنامه