ما تاکنون با تاریخ معاصرمان منفعل برخورد کرده‌ایم. مساله اصلی تاریخ معاصر ما مواجهه با تمدن غرب است؛ مواجهه‌ای که اجتناب‌ناپذیر است. تمدن جدید قابل انکار و اغماض نیست. نتایج تمدن جدید را می‌توان در دو فرآیند اصلاحات و نوسازی خلاصه کرد. یعنی همه جوامع بر اثر این مواجهه مجبور شدند نهادهای سیاسی خود را اصلاح کنند. نوسازی یعنی انتقال عناصر تمدن جدید به درون تمدن‌های قدیم و تثبیت آنها و این زمره مسائل‌، مسائل اصلی ایران هستند. یکی از موثرترین روزنامه‌های دوره قاجار که کمی پیش از صدور فرمان مشروطیت در هند منتشر می‌شد، حبل‌المتین بود. در واقع، این روزنامه در بافت استعمارشده هند منتشر می‌شد و از این نظر با سایر روزنامه‌ها مثل روزنامه اختر (ترکیه) و ثریا (مصر) متفاوت بود و به همین دلیل تحلیل آن می‌تواند روشنگر باشد؛ به‌طوری‌که می‌توان خاستگاه منورالفکری ایران را منورالفکران هند دانست.

دکتر منصوربخت مورخ و استاد تاریخ دانشگاه شهید بهشتی