شرح آرزوهای بر باد رفته احداث کارخانه تولید آهن در آمل گرفته و پس از آن در شهرری و کرج، برای شیفتگان صنعت، داستانی است پر از آب چشم. لیکن درنهایت این مرغ فرخنده فال بر بام نصف جهان نشست و نقطه عطفی در صنعت کشور رقم زده شد؛ اما جزئیات اسناد تاریخی این سفر طولانی در تاریخ ثبت و ضبط اسناد اندک و محدود است. اما به راستی اگر محدودیت‌های ارتباطی جهان دیروز نبود، دامنه وسیع‌تری از اسناد و مدارک و جزئیات از فعالیت‌های احداث کارخانه تولید آهن در ایران پیش روی ما بود. فقر منابع نه تنها در صنعت فولاد که در تاریخچه بسیاری از صنایع و سیر تولد و تکامل آنها مشاهده می‌شود. جهان دیروز چندان اهمیتی به نگهداری و ثبت اسنادی از این دست نداده است؛ اما در دنیای مدرن معاصر، به این نحله از تاریخ نگاری و حفظ دستاوردها و انتقال تجربیات نسل گذشته اهمیت داده می‌شود. تاریخ شفاهی یکی از ابزارهای تاریخ نگاری امروز است که به‌عنوان منبع اولیه تاریخ‌نویسی از آن استفاده می‌شود. در این تاریخ افراد از طریق بیان شفاهی، تصویری زنده از تجربیات مستقیم و غیر مستقیم خود عرضه می‌کنند. در تاریخ شفاهی، خبری از تبلیغات و هیاهو نیست. زبان صادقانه افراد بی‌تعارف بر نقاط ضعف و قوت تاکید می‌کند و از این رو گاه با روایت رسمی تاریخ در تعارض است و گاه همخوان؛ گاهی فراتر است و گاهی فروتر. تکثر نگاه‌ها و رنگارنگی افکار و تضارب اندیشه در قضاوت‌ها مشهود است و هر جا که اشتراک نظر برقرار است، مصاحبه‌شوندگان احساس هویت مشترک می‌کنند. در کنار این مفهوم، سرکشی احساسات عمیق نوستالژیک افراد احترام برانگیز است. ساختن هر کارگاه، تهیه کالا و تجهیزات، شرح حوادث، تعمیرات خرد و کلان و راه‌اندازی پروژه‌ها، هر کدام داستانی دارد. روایت افراد از زاویه‌های مختلف علاوه بر ارائه چند بعدی آن رویداد موجب خلق احساس هویت مشترک و تعلق سازمانی و همدلی در افراد می‌شود. مهم‌تر از همه آنکه در پرتو انتشار گزارش‌های شفاهی با انبوهی از مستندات و جزئیاتی از رخدادها مواجهیم که بعضا در هیچ جایی ثبت نشده است و در صورت غفلت چه بسا در گودال فراموشی زمان، دفن می‌شد. ارزشمندی مجموعه کتاب‌های زبان ذوب از آن جهت است که این گزارش از زبان و بیان افرادی است که بی‌واسطه در متن رویدادها زیسته‌اند و حکایتگر تاریخ ذوب آهن‌اند که تاریخ صنعت کشور است. اکنون با مجموعه‌ای کلان از خاطرات و تجربیات و نظریات پیشکسوتان ذوب آهن اصفهان روبه‌روایم. آنان که نقشی از خاطرات خود را برای تاریخ کشور به یادگار گذاشتند.

منصور یزدی‌‌زاده؛ مدیر عامل ذوب آهن اصفهان- از کتاب زبان‌ذوب؛ گفت‌وگو در باب نیم‌‌قرن حیات شرکت سهامی ذوب‌‌آهن