انقلاب اسلامی از نگاه اندیشمندان غربی
اسپوزیتو درباره اهمیت انقلاب اسلامی ایران مینویسد: «دوست و دشمن معتقدند انقلاب ایران، تاثیر بسزایی بر جهان اسلام و غرب داشته است. این انقلاب برای برخی، منبع الهام و انگیزش بوده است.»
ایران معاصر، نخستین دهه حیات خود را با دو هدف توام «نهادینه کردن انقلاب» و «صدور آن» آغاز کرد. برای جمهوری نوپای اسلامی، قانونی اساسی فراهم آمد که یک حکومت پارلمانی انتخابی را تحت هدایت شرع اسلام پیش‌بینی کرده بود و آیت‌الله خمینی مقام ولایت فقیه یافت. در نتیجه، تحول چشمگیری در جامعه ایران به وقوع پیوست. حکومت با در دست گرفتن بانکداری، بیمه، بازرگانی خارجی و صنایع عمده، بدهی‌های خارجی خود را پرداخت کرده، اقتصادی مستقل پدید آورده که کمتر به سرمایه‌گذاری و سرمایه خارجی وابسته است. انقلاب علاوه بر جنبه نظری، به صورت واقعی نیز تغییرات عمیقی در چشم‌انداز اجتماعی ایران پدید آورده است.
جمهوری اسلامی ایران، از نخستین روزهای حیات خود، هدف دوم (صدور انقلاب) را از ارکان سیاست خارجی خود اعلام کرده است. هیچ جنبه دیگری از انقلاب، این همه توجه رسانه‌ها را به خود جلب نکرده و ترس دولت‌های غربی و اسلامی را برنیانگیخته است.
مبالغه نکرده‌ایم اگر بگوییم بدفهمی‌ها مانع آن شده است که غربی‌ها، به ویژه ایالات متحده، خط مشی های ایران را عموما و بازتاب جهانی انقلاب ایران را خصوصا درک کنند. یکی از این بدفهمی‌های رایج این است که انقلاب ایران شدیدا شیعی و فرقه‌گرایانه است. اما این انقلاب از نخستین روزها، آگاهانه تصویری جهان‌شمول از خود ارائه داده و آرزوهایی جهان‌شمول در سر داشته است. مثلا آیت‌الله خمینی تاکید داشت که انقلاب در اصول اسلامی ریشه دارد و به همه مظلومان جهان
- چه شیعه و چه غیرشیعه - تعلق دارد.
از این رهگذر از فردای پیروزی انقلاب، بسیاری از دانشجویان مسلمان، بدون توجه به وابستگی‌های فرقه‌ای خود، ایران را به چشم سرمشق خود دیدند.
به این ترتیب، دانشجویان سنّی «الجماعه الاسلامیه» در دانشگاه قاهره اعلام کردند انقلاب مردم ایران، شایسته بررسی عمیق است تا از آن درس بگیریم، انگیزه کسب کنیم و از این سرمشق بهره‌مند شویم. در حقیقت، هم نخبگان و هم عموم مردم این انقلاب را به ندرت یک پیروزی شیعی می‌شمردند. بسیاری از مسلمانان، آن را غلبه اسلام بر نیروهای اهریمنی و پیروزی جهان سوم بر امپریالیسم آمریکا می‌دانستند.»
«بازتاب جهانی انقلاب ایران، چهار شکل داشته است: نخست، در دو کشور لبنان و بحرین، دخالت ایران ملموس و چشمگیر بوده است.
دوم، در تعداد بیشتری از کشورها، الگوی ایران و تشویق‌های این کشور، جریان سیاسی اسلامی پیشین را تقویت کرده و شتاب بیشتری بخشیده است؛ همانند مصر، تونس، نیجریه، پاکستان و فیلیپین.
سوم، ایران نقش عام‌تری در برانگیختن ایدئولوژی و تفکر سیاسی اسلامی ایفا کرده است؛ همانند مصر، سودان، مالزی و اندونزی.
چهارم، الگو و فعالیت‌های ایران، دلیل و بهانه لازم را فراهم آورده است تا بعضی حکومت‌ها (عراق، مصر، تونس و اندونزی) جنبش‌های اسلام‌گرای مخالف را مهار و سرکوب کنند. مهم‌ترین تاثیرگذاری ایران انقلابی بر جهان اسلام در سطح افکار و ایدئولوژی است.»
هدف اصلی سیاست خارجی ایران، از همان آغاز به کار حکومت جدید، تبلیغ و گسترش اسلام انقلابی بود. این هدف در وظیفه‌ای ریشه داشت که قرآن برای مسلمانان در جهت تحقق و تبلیغ پیام الهی در سراسر گیتی معین کرده است. در حقیقت، قانون اساسی جدید ایران، به وضوح نشانه وجه اسلامی سیاست خارجی پویا و مبارزه‌جویانه‌ای است که هدفش، اتحاد دنیای اسلام و گسترش حاکمیت خداوند در روی زمین است.
در تجربه و ایدئولوژی انقلابی ایران، نشانه‌های زیادی هست که با موضوعات و علایق احیاگرایانه در دیگر جوامع مسلمان شدت یافت. نخستین و مهم‌ترین عاملی که موجب شد انقلاب ایران به مثابه انقلاب اسلامی تلقی شود، ناشی از ایدئولوژی اسلامی و رهبران روحانی و غیرروحانی آن بود که ایدئولوگ اولیه جمهوری اسلامی، آیت‌الله خمینی بود.
این‌گونه بود که این انقلاب، نخستین نمونه انقلابی موفق و مُلهم از اسلام بود. دوم اینکه، انقلاب سفید شاه به مثابه الگوی اصلی نوسازی به سبک و شیوه غربی در خاورمیانه، زمینه وسیع برای نارضایتی‌های گسترده ایجاد کرد و این خود منشأ دیگری برای دامن زدن به انقلابی بود که هیچ گاه موافق زندگی با سبک و شیوه غربی نبود.
در حقیقت، برخی از اصول ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران از این قرار است:
الف) تاکید مجدد بر اسلام به مثابه شیوه زندگی تمام عیار.
ب) اعتقاد به اینکه پذیرش الگوی غیردینی و غربی جدایی دین از دولت، سرمنشأ تمام مصائب اجتماعی، اقتصادی، نظامی و سیاسی جوامع مسلمان است.
ج) اعتقاد راسخ به اینکه بازگشت قدرت و موفقیت‌های مسلمانان، نیازمند برگشت به اسلام و حاکمیت دین الهی به جای سرمایه‌داری غربی است.
د) معرفی دوباره شریعت (قانون اسلامی) به مثابه طرح اسلامی جامعه‌ای مطلوب که اجتماعی عادلانه و اخلاقی از مومنان است.
هـ) تمایل به نبرد (جهاد) علیه تمام ناراستی‌ها؛ حتی اگر لازمه آن، تحمل سختی‌ها و در صورت لزوم، شهادت در راه خدا باشد.»
منبع: اسپوزیتو، جان.ال.۱۳۸۸.انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، ترجمه محسن مدیر شانه‌‌چی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران (انتشارات باز)، چاپ سوم.
