افزون بر این، موقعیت نهادی راوی که در راس هرم قدرت سیاسی قرار گرفته است، ویژگی‌های خاصی را هم از جنبه زبانی و هم محتوایی برای متن به وجود می‌‌آورد که نمودهای آن را در کاربرد ضمایر و افعال جمع، طفره رفتن از بیان جزئیاتی که منافع سلطنت را به خطر می‌اندازد و نمونه‌هایی از این دست می‌توان مشاهده کرد. به‌دلیل همین موقعیت نهادی، مشاهدات او و تاثیرات ناشی از آن – البته درمواردی – قابلیت تحقق عملی هم پیدا می‌کند که این ویژگی از طریق بررسی اقدامات اصلاحی او پس از سفرهای فرنگ قابل درک است. دریک نگرش کلی، سفرنامه‎‌های فرنگستان به‌عنوان یک گفتمان، از دو بعد محتوایی و صوری درجامعه اثرگذار است. از تاثیرات صوری آن، ورود واژه‌های بیگانه به زبان فارسی و رواج ساده‌نگاری در نثر و از بعد محتوایی پیدایش دو گفتمان رقابتی اروپا دوستی و اروپا هراسی بود که هردوی آنها درچالش‌های فکری میان سنت‌گرایان و تجددطلبان در جامعه آن روز به کار گرفته شد.

از پژوهش «نقد و بررسی سفرنامه‌های ناصرالدین‌شاه به فرنگ با رویکرد تحلیل گفتمان» دکتر زهرا علیزاده بیرجندی و دکتر قنبرعلی رجبلو

 

اخبار مرتبط