شرکت نفت و سلسله مراتب فضای سبز در شهر آبادان
آبادان در حال توسعه (محله بریم آبادان)
درسال‌های نخست شکل‌گیری شهر آبادان، پالایشگاه آبادان – هسته اصلی صنعت – نقش مهمی در نظام سلسله مراتبی شهر شرکتی، به دو ناحیه شرقی و غربی داشت؛ بخش غربی کارمندی و انگلیسی‌نشین در مقابل بخش شرقی کارگری‌نشین ایرانی و هندی. پیدایش اولین نقشه‌های شهری آبادان به سال ۱۹۱۰ میلادی بازمی‌گردد.
مجموعه‌ای از ساخت‌وسازهای پراکنده که در اطراف پالایشگاه منظری مصنوع از سازه‌های مخازن و تاسیسات نفتی در امتداد شط بود، شکل گرفت. آبادان تا قبل از سال‌های توسعه خود مجموعه‌ای از محوطه‌های باز با فضای سبز چمن‌کاری شده و خیابان‌های قابل گسترش بود که خانه‌های ویلایی به صورت «بنگله»های آجری در مرکز باغی وسیع قرار داشت و از طرفی به رودخانه پر آب اروندرود محدود میشد. اما در اوایل سال‌های ۱۹۳۰ که توسعه آبادان مخصوصا در غرب و جنوب‌غرب پالایشگاه رونق گرفت بود، کارشناسان انگلیسی دریافته بودند که نیازمند به همیاری از متخصصان خود در توسعه شهری هستند.
همچنین دولت در نظر داشت مناطق جدید برای صنعت نوپای نفت را طوری طراحی کند که علاوه بر اینکه بتوانند با یک نگرش استعماری بر جامعه بومی حکمرانی کنند، پاسخگوی حداقل‌ها، برای رفع نیازهای ابتدایی کارگران شرکت نفت باشند که در آن سال‌ها اعتراضات متعددی به‌خاطر تبعیض‌های شرکت رخ داده بود.
بنابراین شرکت‌های متخصص با هدف توسعه آبادان وارد منطقه شدند و با تفکیک فضاهای عملکردی شروع به طراحی گسترده فضای سبز کردند.
این اقدام ظاهری شرکت، همچنان با تاکید بر جداسازی منطقه‌‌‌ای، جداسازی اجتماعی را نیز که همچنان در آبادان متداول بود با خود به همراه داشت. اما به نظر می‌‌رسد که این نوع تفکیک و طبقه‌بندی با معیارهای منظرین نه‌تنها عاملی نامطلوب نبوده بلکه نکته‌ای مثبت و مطلوب برای همه اقشار به شمار می‌رفت. چنانچه تا به امروز از جداسازی توسط فضای سبز به عنوان نکته‌ای مثبت در ساخت‌وسازهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اقدام ایجاد منظرین در سال‌های توسعه آبادان مربوط به کاشت گیاهان همساز با اقلیم کناره‌های خیابان مناطق ساحلی می‌شود که بذر اغلب این گیاهان با مطالعه و حساسیتی خاص از کشورهای مستعمراتی انگلستان همچون هند و آفریقا وارد منطقه میشد. همچنین با کاشت و آبیاری چمن در منازل و محلات مسکونی در قطعات وسیع و استخدام باغبان‌های متخصص خارج از منطقه توانستند منظر غرب پالایشگاه را تبدیل به واحه‌ای سبز در بیابانی کند که علاوه بر متمایز کردن منظر شهر حتی نسبت به شهرهای همجوار خود همچون اهواز، در تلطیف گرمای طاقت‌فرسای منطقه نیز نقشی تاثیرگذار داشته باشد.
طراحی مناطق «بوارده» در سال‌های توسعه آبادان با طراحی فضای سبز منحصربه‌فرد خود و استفاده از کاشی‌های فیروزه‌ای در ورودی محوطه، نشان از برنامهریزی دقیق در منظر شهری داشت. اما در آن سوی شهر منطقه اسکان کارگران شرکت نفت در محلاتی فشرده و متراکم بود؛ البته آبادان قدیم که کمی دورتر از پالایشگاه و مناطق کارگری وجود داشت، تا قبل از دوره توسعه و استفاده از سیاست ایجاد منظرین همچون وصله‌ای ناموزون و نامتوازن با آن سوی پالایشگاه خودنمایی می‌کرد. طراحان متخصص انگلیسی برای تعادل بین منظر این دو ناحیه اقدام به طراحی و ساخت اولین پارک در جنوب منطقه «کولی‌لاین‌ها» کردند.
احداث این پارک وسیع منطقه جزو اولین دستاورد‌های معماری وارداتی مدرن در منظر منطقه به شمار می‌آید که توانست همچون نگینی سبز در شرق پالایشگاه خودنمایی کند. اگرچه این نظام سلسله مراتبی در آبادان هیچ‌گاه از بین نرفت، ولی منظر و عناصر منظرین شهر شرکتی آبادان در تلطیف این نگاه استعماری نقش قابل‌توجهی داشت.
