قاچاق نفت باکو از طریق ایران به افغانستان
در این دوره، نفت باکو به بازارهای اروپا و آسیا نزدیک‌‌‌تر و هزینه حمل‌ونقل آن نسبت به رقیب آمریکایی پایین‌‌‌تر بود. صاحبان نفت باکو موفق شدند در اواخر قرن۱۹، نقش مسلط را در بازارهای بین‌المللی پیدا کنند. در این ایام نفت سفید باکو به نواحی مرکزی و جنوبی ایران راه پیدا کرد، همچنین به شرق ایران، مخصوصا خراسان راه یافت. واردات نفت روسیه در دست تجار ایرانی بود که با کمپانی نوبل همراهی می‌‌‌کردند. برادران نوبل در سال ۱۹۰۸ با اجاره انبار نفت در رشت کار خود را آغاز کردند؛ درست زمانی‌‌‌که رینولدز در میدان نفتون در جنوب غرب ایران به نفت رسیده و کشمکش مشروطه و استبداد به اوج خود رسیده بود. در حقیقت، در این دوره نفت باکو از طریق ایران به افغانستان صادر میشد. در سندی سه‌صفحه‌ای با شماره بازیابی ۷۰۴۳۹ موجود در مرکز اسناد آستان قدس‌رضوی، به تاریخ ۴میزان۱۲۹۳شمسی، از سوی رومانوسکی، سرکنسول روسیه در منطقه سیستان و قائنات، به محمد ابراهیم‌خان علم مشهور به شوکت‌الملک، حاکم منطقه بیرجند، جنوب خراسان و سیستان، درخواستی مبنی بر جلوگیری از قاچاق نفت به افغانستان مطرح می‌شود. این درخواست در اصل از سوی وکیل شرکت نوبل به رومانوسکی ارسال شده است و رومانوسکی این درخواست را مکتوب و به شوکت الملک تقدیم می‌کند. در دو صفحه اول این سند، دست‌نوشته یا نامه رسمی آرم‌دار، از طرف رومانوسکی با شماره نامه ۳۴۳ به تاریخ ۱۴سپتامبر۱۹۱۴ به زبان فرانسه و در گوشه سمت چپ آن ترجمه این نامه به صورت دستی نوشته شده است. در صفحه دوم این نامه امضای رومانوسکی وجود دارد. ترجمه اصلی این نامه به این شرح است: «عالیجناب محترم، پیرو گفت‌وگوی قبلی باید به استحضار شما برسانم که پیشکار (نماینده) کمپانی نوبل در مشهد ضمن درخواست از بنده برای انجام اقدامات مقتضی نزد مقامات ایرانی محلی، گمان می‌برد چارواداران افغان یعنی ملادرویش و غلام رسول که حامل ۵۳۲بشکه نفت به مقصد بیرجند هستند، قصد رفتن به افغانستان با کالای مورد اشاره را دارند. لذا، عالیجناب محترم، مستدعی است لطف نموده و اقدامات لازم برای ممانعت از خروج ایشان از مرز را انجام داده و ایشان را ملزم به رعایت مفاد قراردادشان با کمپانی کنید. عالیجناب محترم، لطفا پذیرای احترامات و احساسات شایسته و بایسته بنده باشید. رومانوسکی»
منبع: مرکز اسناد نفت
