در سال ۱۹۴۹،  محمدرضا پهلوی به بهانه یک حادثه سوء قصد شکست خورده به جان وی، حزب توده را غیر‌قانونی اعلام کرد. رژیم پهلوی در سال ۱۹۵۲ در جنبش ملی شدن نفت توسط جبهه ملی تحت رهبری مصدق سرنگون و به خارج از کشور گریخت. او از ایدئولوژی کمونیستی و هم‌پیمان شدن چین با شوروی هراس داشت و طبیعتا از چین تحت رهبری حزب کمونیست جدا شد. دشمنی دو اردوگاه بزرگ آمریکا و شوروی، اختلاف ایدئولوژیک و توجه دو کشور به منافع و حقوق خود، موجبات سوء‌تفاهم بین دو کشور چین و ایران را فراهم و مانع بر‌قراری روابط بین آنها در آن زمان شد. سیاست حکومت پادشاهی پهلوی در ایران نسبت به چین به وضوح رنگ نزدیکی به آمریکا و ضد کمونیستی داشت. در مدت ۲۲ سال از سال ۱۹۴۹ تا ۱۹۷۱، ایران جمهوری خلق چین را به رسمیت نشناخت و با مقامات تایوان به اصطلاح «روابط سیاسی» را حفظ کرد و با آن سفیر مبادله کردند. در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ایران همیشه از سیاست آمریکا مبنی بر جلوگیری از احیای عضویت قانونی چین نوین در سازمان ملل متحد پشتیبانی می‌کرد. در سال ۱۹۵۰، ایران از قطعنامه سازمان ملل متحد درخصوص کره، مبنی بر محکومیت چین پشتیبانی و این کشور را به‌عنوان «متجاوز» محکوم کرد؛ در سال ۱۹۵۸، پهلوی به صورت رسمی به تایوان سفر کرد؛ در سال ۱۹۶۲، هنگام زد و خورد مسلحانه بین چین و هند، ایران در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از « پیشنهاد تبت» که با چین دشمنی می‌کرد، پشتیبانی کرده و چین را محکوم به تجاوز به هند کرد. در آن زمان چین و ایران علاوه بر محدودیت در تجارت، تقریبا هیچ رفت و آمدی نداشتند. جنگ سرد چین و ایران را برای مدت ۲۲ سال از هم جدا کرد. در اواخر قرن بیستم، چین در داخل گرفتار « انقلاب بزرگ فرهنگی» بود و در صحنه بین‌المللی برای نبرد با شوروی آماده می‌شد و همزمان در میدان جنگ ویتنام به‌طور غیر‌مستقیم با آمریکا رقابت می‌کرد. از آنجا که دولت نیکسون به‌دنبال راه‌حلی جهت نجات پیدا کردن از مخمصه جنگ ویتنام بود، نیاز فوری به بهبود روابط با چین داشت؛ در آن زمان چین تهدید شوروی را بزرگ‌ترین خطر برای خود تلقی می‌کرد و در چنین شرایطی فرصت مناسبی برای آغاز روابط بین چین و آمریکا که ۲۰ سال بود قطع شده بود، به وجود آمد. در ماه آوریل سال ۱۹۷۰، ایران به سرعت از «دیپلماسی پینگ پنگ» بین چین و آمریکا اطلاع یافت. شاه پهلوی در روز ۱۳ آوریل ۱۹۷۱، اشرف پهلوی خواهر دوقلوی خود را به چین اعزام کرد و در روز ۳۰ آوریل همان سال، فاطمه پهلوی خواهر دیگر شاه به چین سفر کرد. هر چند در آن زمان هنوز روابط رسمی بین دو کشور بر‌قرار نشده بود، ولی هر دو شاهدخت مورد پذیرایی گرم و استقبال باشکوه چین قرار گرفتند و نخست‌وزیر چوئن لای با آنان ملاقات و از آنان پذیرایی کرد.

از مقاله‌ای به قلم هوا لی مینگ، سفیر پیشین چین در ایران

 

اخبار مرتبط