مناسک روزه‌داری
جعفر شهری
از نویسندگان ایرانی و پژوهنده تاریخ تهران
زاده 1293 عودلاجان تهران
درگذشته 6 آذر 1378
هر اجتماع از جهت مذهب و معتقدات، از سه دسته تشکیل می‌شود. دسته اول متدینین. دسته دوم، متوسطین. دسته سوم هُرهُری‌ها و لامذهب‌ها که برای روشن شدن اعمال و رفتار هریک از این سه دسته در ماه رمضان طهران، لازم است اول به احوال خود ماه رمضان و روایات و احادیثی که در اهمیت آن رسیده است، بپردازیم.
از حضرت رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم روایت است که فرموده: ای مردم قسم به خدا که رو کرده است به شما ماه خدا، یعنی ماه رحمت و برکت و بخشایش. ماهی، بهترین ماه‌ها که روزهایش بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعاتش بهترین ساعت‌هاست.
خدا می‌خواند شما را در این ماه به مهمانی خود، به بهترین ضیافت‌ها و مکرمت‌ها، حتی در این ماه نفس‌های شما ثواب دارد، تسبیح‌ها و خواب شما در ردیف عبادت‌ها و اعمال شما بهترین عمل‌هاست و مستجاب است در این ماه دعاها. پس تقاضا کنید از پروردگار خود نیت‌های درست و دل‌های پاکیزه و دوری از گناهان و صفات زشت که توفیق بدهد شما را روزه‌داری در این ماه و اجر بدهد شما را تلاوت قرآن‌ها.
قسم به خدا که بدعاقبت‌‌ترین و شقی‌ترین مردم کسی است که محروم شده باشد در این ماه از آمرزش خدا و برکات خدا و این ماه بر او آمده باشد و گذشته باشد و کسب خیری از آن نکرده باشد.
تصدق کنید بر گرسنگی روز قیامت تشنگی و گرسنگی خود را در این ماه بر فقیران و مسکینان و ترحم کنید به آنها با تواضع پیران خود را رحم کنید و کودکان خود را نوازش کنید. خویشان خود را نگاه دارید و زبان خود را از آنچه نباید گفت محافظت کنید. چشم‌های خود را از آنچه حلال نیست، بپوشانید و گوش‌های خود را از آنچه شایسته شنیدن نباشد، باز بدارید. با یتیمان مهربانی کنید تا با یتیمان شما مهربانی کنند و استغفار از معاصی نمایید که بهترین بازگشت به سوی خدا در این ماه است.
دست‌های خود را در موقع نمازها به دعا بلند کنید که بهترین اوقات استجابت دعا در این ماه، هنگام نمازهای شما است و مناجات کنید بسیار خداوند را که هیچ مناجاتی در این ماه بی‌لبیک نمی‌ماند.
به خدا سوگند که جان‌های شما در گرو کرده‌های شماست، پس از گرو بیرون آورید بدن‌ها و نفس‌های خود را و سبک گردانید سنگینی بارهای خود را با طلب آمرزش کردن در این ماه که خدا به عزت و جلال خود سوگند یاد کرده است که عذاب نکند نمازگزاران را و نترساند از آتش جهنم در روز قیامت کسانی را که در این ماه سر به سجده عبادت داشته باشند.
هر کس روزه‌دار مومنی را در این ماه افطار بدهد برای او ثواب آزاد کردن بنده‌ای و آمرزش گناهان گذشته‌اش باشد، اگرچه با شربت آبی باشد و دوری بجویید از آتش جهنم در این ماه با افطار دادن برادران مومن خود هر چند با نصف خرمایی باشد.
ای مردم، اگر طالب آسان گذشتن از صراط می‌باشید، اخلاق خود را در این ماه نیکو کنید و هرگاه ترس لغزیدن از آن را دارید، خدمت خدمتگزاران خود را در این ماه سبک گردانید.
هر که در این ماه خود را از مردم باز بدارد و به خدا بپیوندد حق تعالی غضب خود را در روز قیامت از او باز بدارد و هر کس یتیمی را در این ماه گرامی بدارد، خداوند در محشر او را گرامی می‌گرداند و هر کس در این ماه صله‌رحم و احسان با خویشان کند، خداوند او را وصل به رحمت خود نماید و هر کس قطع رحم و احسان از خویش کند، خداوند در روز قیامت از او قطع احسان کند.
هر کس نماز سنتی و مستحبی در این ماه به جا آورد، خداوند برای او برات آزادی از جهنم بنویسد و هر کس در این ماه نماز واجبی ادا کند، خداوند ثواب هفتاد نماز واجب که در ماه‌های دیگر کرده باشد در نامه عملش بنویسد. هر کس در این ماه صلوات بفرستد خدا کفه حسنات او را سنگین گرداند و هر کس آیه‌ای از قرآن در این ماه تلاوت کند، ثواب ختم قرآن که در ماه‌های دیگر کرده باشد برای او منظور گرداند.
ای مردم درهای بهشت در این ماه گشاده می‌شود، از خداوند درخواست کنید نبندد روی شما درهای آن را و درهای جهنم در این ماه بسته می‌شود و تقاضا کنید تا نگشاید روی شما آن را و شیاطین در این ماه به زنجیر کشیده می‌شوند و از او بخواهید تا آنها را بر شما مسلط نگرداند.
ای مردم روزه بدارید با تمام اندام و اعضا و جوارح خود از جمیع محرمات و مکروهات که روزه‌های شما با روزهای غیر روزه‌های شما شبیه نباشد و نه تنها از خوردن و آشامیدن خود را نگاه دارید، بلکه بپرهیزید از دروغ و بپوشانید دیده‌های خود را از حرام و خودداری کنید از نزاع و مجادله با یکدیگر و حسد مبرید و غیبت نکنید و سوگند دروغ بر زبان نیاورید، بلکه از سوگند راست هم خودداری کنید. فحش مدهید و ستم مکنید و بی‌خردی مکنید و کج‌خویی و دلتنگی منمایید و از یاد خدا غافل مباشید و از آنچه نباید گفت خاموشی گزینید و راستگو باشید و از اهل شر و فساد و فتنه دوری کنید و افترا به کسی مبندید و خصومت نورزید و گمان بد به کسی مبرید و غیبت و سخن‌چینی نداشته باشید و مرگ را همیشه در نظر داشته باشید و آرزومند ثواب‌های آخرت باشید.
بر شماست در این ماه که با آرامی و آرامش تن و جان و خضوع و خشوع و ترسان و شکستگی باشید، به آنگونه که بنده‌ای با آقای خود باشد و ترسان باشید بر عذاب خدا و امیدوار به رحمت پروردگار باشید. دل روزه‌دار باید از عیب‌ها و علت‌های باطن، از جمله حیله‌ها و مکرها پاکیزه باشد و بدنش از کثافات بیزاری داشته باشد. در همه حال خدا را حاضر و ناظر دیده، غیر از او به نظر نداشته باشد و دوری از آنچه بر او نهی شده است نماید و استقبال کند آنچه را که خدا بر او امر کرده و بدانید که خدا جزا می‌دهد روزه‌های او را به قدر اعمال خیری که در این ماه انجام داده باشد و کم می‌کند از ثواب و فضیلت روزه او به قدر آنچه که او از اعمال روزه‌های خود کاسته باشد.
از کتاب طهران قدیم-جلد سوم
