یک وضع غریبى در مالیه مملکت پیش‌آمده
اگر دولت در این موقع که می‌خواهد پروگرام خودش را از مجلس بگذراند بفرمایند که در این پروگرام ما تعدیل بودجه را هم منظور داشته‌ایم بنده عرض می‌کنم بلى، در اینجا یک ماده راجع به تعدیل بودجه هست ولیکن درخصوص تعدیل بودجه تا به حال هر چه ما شنیده‌ایم حرف بوده زیرا یک وضع غریبى در مالیه مملکت پیش آمده و یک اتلاف و هرج‌ومرج‌هایى است که بنده متقاعد شوم و تصدیق بکنم که دولت باز یک عایدات جدیدى بر ملت تحمیل کند. بنده تصور می‌کنم ملت به‌واسطه آن حقى که نسبت به مالیه مملکت دارد و آن حق را به نمایندگان داده که در امور مالیه مملکت نظارت داشته باشند این حق را داشته باشیم که عرض کنیم همین اندازه از کم عایداتى که امروز تحمیل بر ملت مى‌شود دولت معین بکند مصارف آن چه چیز است تا بدانند به کجا خرج مى‌شود و به چه مصرفى رسد؛ والا اگر همین ترتیبى که حالیه در مالیه مشاهده مى‌شود بعد هم به همین ترتیب بنده گمان مى‌کنم هیچ تکثیر عایدات لازم نباشد. اگر برای غارت مالیه است، همین اندازه که حالیه است کافى است زیاده بر این لازم نیست و اگر دولت در جواب بنده بفرمایند که قانون تشکیلات وزارت مالیه نوشته مى‌شود و بعد از نوشتن آن دولت عملیات خودش را در ضمن آن تشکیلات نشان خواهد داد، بنده عرض نمى‌کنم ولى قانون تشکیلات وزارت مالیه در کمیسیون قوانین مالیه هست و این پروگرام هم اشاره به آن تشکیلات مى‌کند ولیکن این مطلب بنده را متقاعد نمى‌کند که به‌واسطه این تشکیلات دولت بتواند بودجه مملکت را دو ماه یا سه ماه یا شش ماه دیگر به مجلس ارائه بدهد. مگر در همین جا از چند هیات دولت اظهار نشده است که به همین زودى همین چند روزه بودجه به مجلس خواهد آمد. چند روز گذشت و ماه‌ها و سال‌ها گذشت علاوه بر اینکه بودجه به مجلس نیامد، آن ترتیبى هم که مالیه داشت از هم گسیخته شد تا اینکه قانون (۲۳) جوزا را در چند روز پیش در مجلس شورای ملى نسخ مى‌کنند باز وضع مالیه مملکت این قسم است که یک نفر خزا‌نه‌دار به میل خودش ۱۰۰ هزار تومان به اجزاء حواله می‌کند یعنى به مرکز داده و به ولایات، متحد‌المآل تلگراف مى‌کند. با این وضع بى‌ترتیبى بنده چگونه مى‌توانم رای بدهم عایدات دولت زیاد بشود. فرض مى‌کنیم یک عایدات و مالیات‌هایى هم تحمیل بر ملت کردیم؛ این مردمان ضعیف و فقیر، این رعایاى بیچاره یک مالیاتى هم به اندازه این مالیاتى که حالیه مى‌دهند باز هم بدهند وقتى بنا باشد که اساس نداشته باشد و دولت میزان جمع و خرج را در دست نداشته باشد ملت فقیر مى‌شود زیرا که صد هزار، صدهزار تومان به یک مصرفى مى‌رسد که به هیچ وجه معلوم نیست برای چیست. بنده مى‌دانم بعد از آنکه در این ماده رای دادم آن وقت اولین کارى که دولت مى‌کند لایحه وضع مالیاتى را به مجلس مى‌آورد و عملیاتش در این باب سر‌یع‌الاجرا خواهد بود ولى در باب تعدیل بودجه همین‌طور که عرض کردم از بس شنیده‌ام و دیده‌ام و مأیوس که یک سال دیگر بلکه دو سال دیگر هم دولت یک بودجه مرتب و منظمى که خرج و مصرفش معین باشد به مجلس شورای ملى ارائه بدهد و تصور می‌کنم این دوره تقنینیه هم بگذرد و بودجه مرتب نشود و این آرزو را به گور برم. با این تفصیل پس چرا وضع مالیاتهاى جدید بکنیم. اما اگر مالیاتهاى جدید وضع نکنیم و منابع عایدات به حال خودش باشد آن وقت برای خاطر اینکه دولت در فشار است و در مضیقه افتاده مجبور است به هر نحو که ممکن است بودجه را مرتب نموده هر چه زودتر به مجلس بیاورد. وقتى که آن بودجه به مجلس آمد و میزان دخل و خرج معین شد ملت با کمال امتنان حاضر است که چندین برابر بیشتر از عایداتى که الان به آنها تحمیل مى‌شود اطاعت نموده و تقدیم دولت کند در صورتى که بدانند به مصارف صحیحه مى‌رسد و هرج‌ومرج در مالیه نیست.
رئیس‌الوزرا: آقاى حاج شیخ اسدالله اهمیت زیادى به بودجه مى‌دهند بنده هم همین‌طور به بودجه اهمیت مى‌دهم و مى‌دانم یکى از کارهاى اساسى مملکت است ولى گمان مى‌کنم اگر مى‌خواهند یک ترتیب صحیحى در امور مالیه پیدا شود (یعنى یک ترتیب اساسى) باید قانون تشکیلات مالیه را زودتر به اجرا گذاشت زیرا قانون تشکیلات مملکت را از زیاده‌روى‌ها تضمین مى‌کند و باید به قانون تشکیلات مالیه اهمیت داده شود والا بودجه هم که از مجلس بگذرد و صحیح هم گذشته باشد اگر تشکیلات مالیه از روى اساس صحیح نباشد مالیه مملکت را تضمین نمى‌کند به این جهت بنده به قانون تشکیلات مالیه بیشتر اهمیت مى‌دهم تا به بودجه تشکیلات که باید تضمین اجرای بودجه را بنماید.
