زادروز نظریه‌پرداز رانت

۱۳ فوریه ۱۷۶۶ توماس مالتوس، اقتصاددان شهیر و اثرگذار انگلیسی در شهر وسکات در خانواده‌ای ثروتمند به دنیا آمد. مالتوس به‌خاطر پایه‌گذاری نظریه رانت مشهور است. او در زمینه بحران اقتصادی، مساله جمعیت و رابطه آن با فقر نیز صاحب نظریه است. پدر او نجیب‌زاده‌ای روستایی و تعلیم‌یافته بود که با فلاسفه زمان خود به‌خصوص دیوید هیوم و حتی ژان‌ژاک روسو نیز ارتباط داشت. پس از تحصیلات خود در کمبریج، چون کوچک‌ترین فرزند بود، برحسب معمول زمان، به حوزه رهبانیت فرستاده و کشیش شد. وی در ۳۹ سالگی ازدواج کرد. در سال ۱۸۰۷ به استادی آموزشگاهی که توسط کمپانی هند در شهر دهلی تاسیس شد، منصوب شد و تا آخر عمر یعنی ۱۸۳۴ در آنجا باقی ماند.

در ۳۲ سالگی (۱۷۹۸) کتابی پرهیاهو، تحت عنوان «اصل تکثیر نفوس و تاثیر آن در ارتقای جامعه» را بدون ذکر نام خود، انتشار داد و مورد حمله شدید مخالفان قرار گرفت. چهار سال بعد، پس از تعمق بیشتر و ارائه دلایل گویاتر به تجدید چاپ آن پرداخت و با اصلاحات و حواشی، تقریبا تحت همان عنوان «تحقیق در اصل ازدیاد نفوس و تاثیر آن بر سعادت بشر» منتشر کرد. حضور علمی و عملی دیدگاه‌های وی با انتشار «اصول اقتصاد سیاسی» در سال ۱۸۲۰ وارد مرحله تازه‌ای شد. علاوه‌ بر آن، مالتوس کتب دیگری درباره «محصول خالص»، «تعاریف علم اقتصاد»، «مطالعاتی درباره قوانین مربوط به غلات» و «ماهیت و افزایش بهره مالکانه» که معرف اطلاعات بسیط اقتصادی اوست انتشار داد. بنا به نوشته فریدون تفضلی در کتاب «تاریخ عقاید اقتصادی» اساس و پایه نظریه مالتوس را از یک‌طرف یک مساله فیزیولوژیکی و از طرف دیگر یک مساله فنی تشکیل می‌دهد. در نظریه جمعیت، شرط اساسی، همانا «قانون بازدهی نزولی» است؛ که نتایج شوم خود را در صورتی‌که شیوه فنی تولید ثابت بماند، به جامعه تحمیل خواهد کرد.