زندگی توفانی تقی‌زاده

آنها همچنین مدرسه تربیت را به منظور ترویج آموزش به روش غربی و اندیشه‌های غربی تاسیس کردند. کتابفروشی آنها در دوران استبداد صغیر (حکومت محمدعلی‌شاه) غارت شد. در دوران مشروطه به یکی از مبارزان جدی در تبریز مبدل شد و با محافل پنهانی این شهر که از مراکز اصلی مشروطه‌خواهی در ایران بود رابطه برقرار کرد. با پیروزی مشروطه به نمایندگی از طبقه اصناف به مجلس اول راه پیدا کرد. نطق‌های تند او در این دوران سبب شد که با روی کار آمدن محمدعلی شاه، نوعی کینه از او نزد شاه به وجود‌ آید. هنگامی که محمدعلی شاه در تیر ماه ۱۳۸۷ش مجلس را به توپ بست،تقی زاده برخلاف حرف‌های خودش که مردم و نمایندگان را به مقاومت و دفاع تشویق می‌کرد به سفارت انگلستان پناهنده شد و به خارج از کشور رفت.

او مدتی را در خارج از کشور به سر برد و بعد از تشکیل دوباره مجلس به ایران آمد و بار دیگر از سوی مردم تبریز به‌عنوان نماینده وارد مجلس شد. مدتی بعد در پی تحولات کشور بار دیگر برای ۱۴ سال خارج از ایران زندگی کرد. در این دوران با بسیاری از فعالان سوسیالیست و سوسیال دموکرات اروپا ملاقات کرد و به کار روزنامه‌نگاری روی آورد. در دوره چهارم مجلس به‌طور غیابی به نمایندگی انتخاب شد؛ اما قبول نکرد و به ایران نیامد اما با وقوع کودتای ۱۲۹۹ و انتخاب شدن به‌عنوان وکیل دوره پنجم مجلس شورای ملی، در تابستان ۱۳۰۳ وارد تهران شد. در جریان انقراض سلسله قاجار و خلع احمدشاه تقی‌زاده یکی از چهار نماینده‌ای بود که در کنار محمد مصدق، یحیی دولت‌آبادی و حسین اعلاء در مخالفت علنی با انقراض قاجاریه در مجلس نطق کردند. در ۱۳۲۸ در نخستین انتخابات مجلس سنا، به‌عنوان یکی از سناتورهای تهران انتخاب شد. بار دوم سناتور تبریز شد و تا ۱۳۴۶ که به سبب کهولت از کارها کناره گرفت، سناتور بود. تقی‌زاده نهایتا در ۸ بهمن‌ماه سال ۱۳۴۸ در سن ۹۲ سالگی از دنیا رفت.

دانشنامه جهان اسلام