نبرد عظیم قره چمن و فتح تبریز
نمایی از منطقه«قره چمن»
درحال شکار و تفریح میزان هواخواهی طوایف سر راه خود را بررسی کرد و از راه میانی وارد قلمرو شقاقی و شاهسون شد. وفاداری این دو طایفه در آخرین اردوکشی در حدی مطلوب قرار داشت، علی‌خان ضمن ابراز تابعیت خویش داوطلبانه حاضر شد که با دادن تعدادی گوسفند و اسب و سرباز بنیچه به اردوکشی کمک کند. کمی بعد در ماه ژوئن یا اندکی پیش از ماه جولای سپاه زند در چراگاه زیبای قره چمن فرود آمد. این مرغزار در یکصد کیلومتری جنوب شرقی تبریز قرار دارد. فتحعلی‌خان از سوی تبریز پیش آمد و سی هزار سرباز ورزیده کاملا مجهزش را که از پشتیبانی توپخانه برخوردار بودند با خود آورده بود. کریم‌خان بار و بنه سپاهش را در محل حاصلخیزی در پناه کوه بلندی بر جای گذاشت و تعدادی سپاهی تحت فرماندهی ندرخان زند برای حفاظت آنها بر جای نهاد. خودش برای برخورد با دشمن در نیمه راه تبریز یعنی ناحیه اوجان به‌راه افتاد.
شیخعلی‌خان فرماندهی جناح راست را عهده‌دار بود، پسرعمویش زکی‌خان در جناح چپ جای داشت، رفیع‌خان قاجار نیز فرماندهی قوای پشتیبانی را عهده‌دار بود. جنگجویان طوایف عمارلو، شاملو و شاهسون تحت فرماندهی خود وکیل قرار داشتند. توپخانه پیشاپیش سپاه و در میان خطوط تفنگچیان و شمخالداران جای داده شد تا از جناحین اردو حمایت کنند. واحد مذکور تحت فرماندهی توپچی باشی گرجی اداره می‌شد. آرایش جنگی سپاه افشار نیز همانند جنگ مراغه بود. توپخانه آنها نیز زیر پوشش تفنگچیان مرندی و ارمنی قره‌باغی قرار داشت. بعد از دوئل مقدماتی توپخانه‌ها جنگ آغاز شد. پس از ساعت‌ها نبرد، قوای فتحعلی‌خان افشار شکست خورد و به همراه برادرانش و بقیه سپاه جنگ کنان به سوی پایگاه اصلی‌شان عقب‌نشینی کردند. بلافاصله زکی‌خان نیز به تعقیب فراریان پرداخت و آنان را مجبور کرد که باروبنه را ترک کنند و مستقیما به حصار ارومیه پناه گیرند. سردارانی که خود را تسلیم کردند و حاضر به متابعت از کریم‌خان گردیدند مورد محبت قرار گرفتند.
بنا به رسم معمول سیل فتحنامه و دعوت به اطاعت در جریان بود. از جمله کسانی که ابراز اطاعت کردند پناه‌خان جوانشیر حاکم قلعه شوشی قره‌باغ بود. تبریز بلادرنگ دروازه‌هایش را بر روی محمد رضاخان مرندی حکمران انتصابی وکیل باز کرد، ولی شخصی به نام میرزا بابا به اعتماد آنکه فتحعلی‌خان قوایش را در ارومیه دور هم جمع خواهد کرد قیامی عمومی را در تبریز پی افکند و حکمران اعزامی کریم‌خان را برکنار ساخت. طی ضد کودتایی که میرزا شفیع تبریزی مستوفی پیشین نادر شاه در آذربایجان طرح‌ریزی کرده بود محمد رضاخان مجددا در حکومت ابقا شد.
میرزابابا و همدستانش را در غل و زنجیر نزد کریم‌خان فرستاد ولی پس از آنکه گرفتار چوب و فلک شدند توانست با موفقیت برای استخلاصشان اقدام کند. و در پانزدهم ماه ذی‌الحجه سال ۱۱۷۵ ه. ق./ جولای ۱۷۶۲ م. کریم‌خان و سپاهش مورد استقبال مقامات محلی و مردم تبریز قرار گرفتند. مجددا فرمان انتصاب میرزا شفیع به‌عنوان حکمران غیرنظامی و مستوفی منطقه صادر شد و جشن بزرگی بر پا شد. هفته بعد سفیری که نزد پناه‌خان اعزام شده بود با قول و قرار فرمانبرداری مشارالیه مراجعت کرد. پناه‌خان بلافاصله پذیرفته بود که علیه همسایه‌اش کاظم‌خان قراچه داغی به جنگ پردازد. اینک چنان می‌نمود که تمام رشته‌های سست روابط استحکامی یافته‌اند. سپاه زند با لوازم محاصره پس از یازده روز که از ورودش به تبریز می‌گذشت این شهر را جهت در محاصره گرفتن ارومیه ترک گفت.
ارسال نظر