برنامه روسیه و انگلیس برای تقسیم ایران

طبق این قرارداد، ایران به دو منطقه نفوذ انگلستان و روسیه و یک منطقه حائل (بی‌طرف) تقسیم شده بود که در منطقه نفوذ روسیه که از قصر شیرین تا مرز ایران و افغانستان در شمال شرقی خراسان بود، روس‌ها قزاقخانه و در منطقه انگلستان که شامل سراسر جنوب و شرق ایران از بیرجند به پایین بود انگلیسی‌ها یک نیروی نظامی متعلق به خود به نام پلیس جنوب (اس.پی.آر) مستقر ساختند. با انعقاد و اجرای این قرارداد که با میانجی‌گری فرانسه به انجام رسید اختلافات مستعمراتی روسیه و انگلستان برطرف شد و این دو دولت و فرانسه بر ضد آلمان، اتریش و ایتالیا متحد شدند.

تجزیه ایران به‌عنوان یکی از آرزوهای دیرینه انگلستان برای نخستین بار ۲۰ سال قبل از انعقاد قرارداد ۱۹۰۷ از سوی هنری دروموند ولف، وزیر مختار انگلیس در تهران به دولت آن کشور پیشنهاد شد و پس از آن سایر مقامات بلندپایه انگلیسی در جهت اجرا و تحقق آن تلاش کردند. در این راستا از اوایل سال ۱۹۰۱م سیاستمداران انگلیسی تلاش خود را جهت مذاکره و حل اختلاف با روس‌ها به‌کار گرفتند و لنز داون در گفت‌وگو با سفیر روسیه در اکتبر همان سال پیشنهاد تقسیم ایران را ارائه داد. با توجه به آنکه در این ایام روس‌ها نسبت به انگلیسی‌ها از موقعیت بهتری در ایران برخوردار بودند، حاضر به مصالحه و تقسیم منافع استعماری با انگلستان نشدند و با پیشنهاد لنز داون مخالفت کردند. بنابراین در شرایطی که روس‌ها طبق قراردادهای ترکمنچای و گلستان به امتیازات قابل‌توجهی در ایران دست یافته بودند و ضمن به‌دست آوردن حق کاپیتولاسیون، از موقعیت خوبی نیز در ایران برخوردار بودند اما پس از انقلاب مشروطه وضعیت تغییر کرد و بالطبع روس‌ها نیز در پی نوع جدیدی از اعمال سلطه برآمدند.

اخبار مرتبط