مدیریت شهر تبریز در انقلاب مشروطه

انجمن ایالتی تبریز که در دوران استبداد صغیر و تعطیلی مجلس شورای ملی، نقش این مجلس را هم در دفاع از دستاوردهای انقلاب مشروطیت برعهده گرفت، به‌عنوان شاخص‌ترین و موفق‌ترین نهاد مردمی شکل گرفته از دل این جنبش سیاسی اجتماعی، در طول حیات کوتاه خود به‌رغم کشمکش شدید و دائمی با جبهه قدرتمند و ریشه دار تمرکزگرایی (جبهه طرفداران استبداد و سنت و دولت مرکزی) با بهره‌گیری از پشتوانه‌های محکمی چون: فهم و درک بالای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مردم تبریز و احساس مسوولیت آنها نسبت به مسائل حول و حوش جامعه و محیط خود، توانمندی و قابلیت مدیران و رهبران آزادی خواه آذربایجان، حمایت‌ها و تیزبینی‌های نهادهایی چون «مرکز غیبی» و «مجاهدان» و نیز آشنایی با الگوهای جدید مدیریتی روز دنیای مدرن، به دلیل قرار گرفتن آذربایجان در مرکز تبادلات فرهنگی و تمدنی بین شرق و غرب (روسیه و اروپا)، و نیز سابقه بیش از یک قرنی اندیشه‌های تجددخواهانه ایرانیان در این خطه از خاک کشور و انجام کارها و تصمیم‌گیری‌ها براساس عقل و خردجمعی، توانست نوعی الگوی مدیریتی شبه «دولت محلی» شهری مدرن در قالب الگوی رهبری جمعی را در حوزه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به نمایش گذارد. همچنین انجمن توانست برنامه‌ها و اقداماتی را تدارک ببیند که علاوه برآنکه حافظ منافع شهر و حفظ هویت آن به‌عنوان پایتخت دوم کشور بود، به افزایش آگاهی شهروندان نسبت به وظایف و حقوق شهروندی خود، ارتقای سطح فرهنگ عمومی، زمینه‌سازی و مشارکت در حل مشکلات مربوط به بیکاری، گرانی، بهداشت، کمبود کالاهای اساسی، نظم و امنیت، جرم و جنایت، تحصیل و مانند اینها منجر شد.

منبع: عباس قدیمی قیداری، مرتضی شهسواری، « انجمن ایالتی تبریز، تغییر الگوی مدیریت شهری»، تاریخ اسلام و ایران، ۱۳۹۷.