آتش در روز اکران گوزن‌ها
عمر سینما در آبادان برابری می‌کند با عمر بلند پالایشگاه نفت. انگلیسیها در سال‌های اول ورودشان به آبادان یک دستگاه آپارات برای نمایش فیلم آوردند و در محله «بریم» یک سینمای روباز بسیار کوچک خاص خودشان ساختند. محله «ابو ابراهیم» که انگلیسیها به‌دلیل سختی تلفظش به آن «بریم» می‌گفتند، ویژه خود انگلیسیها و البته کارکنان رتبه بالای شرکت نفت بود. هنوز هم همین‌طور است؛ با این تفاوت که از انگلیسیها فقط معماری خانه‌هایشان به‌جا مانده و از خودشان اثری نیست. ایرانی‌ها و هندی‌های آن موقع آبادان از تماشای فیلم در این فیلم‌خانه محروم بودند و آنها را به این سینما راه نمی‌دادند. بعد‌ها یک سینمای سیار به آبادان آوردند که «... نقاط مختلف آبادان آن روز، به میدان‌ها و کوچه‌ها می‌بردند و فیلم‌های بهداشتی را نشان می‌دادند و ترقیات بریتانیای کبیر را» به نمایش می‌گذاشتند.
سال ۱۳۱۱ هجری شمسی سینما «شیرین» در منطقه شهری آبادان تاسیس شد و از همان آغاز دیدن فیلم در آبادان طرفداران زیادی پیدا کرد. سال ۱۳۲۴ هم شرکت نفت سینما تاج را ساخت. سینما تاج سابق که اکنون هم در آبادان پا‌برجاست، معماری انگلیسی دارد. برای ساختن این سینما همه چیز حتی آجر‌هایش را هم از لندن آوردند. تا سال ۱۳۵۷ جمعا پانزده سینما در آبادان ساخته شد: تاج، نفت، گلستان، بهمنشیر و پیروز وابسته به شرکت نفت بود و بقیه برای استفاده عموم آزاد: شیرین، خورشید، رکس، متروپل، نیاگارا، شهناز، ساحل، ایران، کیهان و سهیلا. پیش از آنکه سینما رکس را آتش بزنند و آدم‌ها را زنده زنده بسوزانند، قرار بود سینمای دیگری آتش بگیرد. حسین تکبعلی‌زاده، متهم ردیف نخست دادگاه عاملان آتش‌سوزی سینما رکس که اعدام شد، در اعترافاتش عنوان کرده بود که با همدستانش می‌خواستند سینما سهیلا را آتش بزنند. اما «تینر فوری بود» و قبل از آنکه آتش بگیرد، بخار شد. برنامه‌ها به هم خورد و عاقبت رکس آتش گرفت.
عبدالعلی لهسایی‌زاده در کتاب «جامعه‌شناسی آبادان» درباره سینماهای آبادان نوشته است: «... از نظر طبقه‌بندی شهرداری، پنج سینمای شهر درجه دو و پنج سینما درجه ۳ بودند. سینماهای شرکت نفت از لحاظ درجه‌بندی این‌گونه بود: تاج، نفت و گلستان درجه یک و بهمنشیر و پیروز درجه ۲ بودند. از نظر گنجایش هم، سینما تاج ۱۱۷۸ نفر، گلستان ۲۵۰ نفر، نفت ۱۰۰۰ نفر و سینما بهمنشیر ۹۰۰ نفر ظرفیت داشتند.» در ادامه پژوهش‌های مربوط به سینماهای آبادان چنین آمده است: «از نظر نحوه تصرف، ۴ سینما ملکی و ۳ سینما استیجاری بوده است. از نظر طبقه‌بندی شهرداری‌ها ۵ سینما درجه ۲ و ۲ سینما درجه ۳ شناخته شده‌اند. از نظر زمان نمایش فیلم (سانس) ۴ سینما دارای ۴ نوبت نمایش و ۳ سینما دارای ۵ نوبت نمایش بوده‌اند. ن
وع فیلم‌های مورد نمایش از لحاظ کشور سازنده فیلم به این ترتیب بوده که ۳ سینما اقدام به نمایش فیلم‌های خارجی می‌کرده‌اند و ۴ سینما هم فیلم‌های خارجی و هم فیلم‌های ایرانی نمایش می‌داده‌اند. فیلم‌های خارجی نمایش داده شده در این سینما‌ها به ترتیب اولویت ساخت کشورهای ایتالیا، آمریکا، ژاپن، هندوستان، چین (هنگ‌کنگ)، انگلستان و فرانسه بوده‌اند.» اما در کتاب «جامعه‌شناسی آبادان» اطلاعات دیگری مربوط به اینکه کدام سینما در کجای شهر قرار گرفته و مخاطبانشان از چه قشری بودند، به چشم می‌خورد. از جمله اینکه سینما تاج سابق و «نفت» فعلی در محله بوارده جنوبی مخصوص کارمندان شرکت نفت بود و بقیه حق ورود به آن را نداشتند. فیلم‌های آن عمدتا خارجی بود که برخی از آنها به زبان اصلی پخش می‌شد.
از سال ۱۳۵۴ که به علت بالا رفتن کیفیت فیلم‌های فارسی، هفته‌ای یک فیلم فارسی پخش می‌شد، در سینما تاج نظم خاصی برقرار بود و سینما دارای یک بار بود. سینما بهمنشیر و پیروز مخصوص کارکنان شرکت نفت و اعضای خانواده‌های آن بود. این دو سینما روباز بودند. سینماهای گلستان و نفت هم به اعضای باشگاه‌های گلستان و نفت اختصاص داشت. در این سینما‌ها انواع فیلم‌ها بر اساس نیاز و سلیقه مخاطبان به نمایش در می‌آمد. در سینماهای شرکت نفت فیلم‌های درجه اول خارجی نمایش داده می‌شد و در سینماهای شهر نیز از فیلم‌های تجاری داخلی و خارجی گرفته تا فیلم‌های اجتماعی- سیاسی به زبان فارسی نمایش داده می‌شد. «گوزن‌ها» ساخته مسعود کیمیایی یکی از همان فیلم‌های اجتماعی- سیاسی بود که روز آتش گرفتن سینما رکس درحال اکران بود.
ارسال نظر