دندان‌سازی و طب در سفرنامه سدیدالسلطنه
«سه‌شنبه هجدهم (جمادی‌الاخر ۱۳۱۴)
...امروز رفتم بازار...از آنجا منزل دندانساز رفته و دندان خدایگانی(مولف این عنوان را برای پدرش به‌کار می‌برده است) را دادم مرمت کنند. بیست تومان مزد ترمیم قرار شد بپردازیم. یک عدد دندان نمره اول یک تومان. یک دست دندان با فنر سی تومان و بی‌فنر بیست و پنج تومان می‌گیرد.
اجرت پر کردن دو نمره هشت هزار و نه هزار. پاک‌کردن دو نمره پنج‌هزار و سه هزار است. دوای محکم نمودن گوشت دو مثقال یکهزار. کشیدن دندان دو نمره دوهزار و یکهزار.» (ص۱۳۶)
چند هفته بعد هم به مطب دکتر هیبنت مراجعه کرده و برای پدرش سفارش ساخت دندان مصنوعی داده‌است:
«شرح سه‌شنبه بیست و دوم(رجب۱۳۱۴)
امروز منزل مسیو هنبت مسنن‌السلطنه دندانساز خاصه ملوکانه رفته سفارش دادم یکدست دندان ممتاز جهت خدایگانی بسازند.»(ص۱۵۷)
سدیدالسلطنه اندکی پیش از رسیدن به تهران در زمان توقف در اصفهان در جمادی‌الاول ۱۳۱۴ با ظل‌السلطان پسر ارشد ناصرالدین‌شاه و حاکم اصفهان که در تاریخ به خونریزی و سفاکی شهرت دارد دیدار کرده و او را «بسیار فربه و خوش محضر و خوش منظر» نوشته و عنوان کرده که هر روز ریش خود را می‌تراشد و همه دندان‌هایش را هم کشیده و دندان مصنوعی دارد. (ص۸۸)
در وقایع روز جمعه ۱۵ آذر در پی ذکر بستری شدن دوستی در مریضخانه آمریکایی توضیحاتی راجع به این بیمارستان می‌بینیم:
«مریضخانه آمریکایی‌ها را در خیابان دوشان تپه واقع در سنه ۱۳۰۶ قمری مطابق ۱۸۸۹ میلادی به‌خرج مبلغین بنا کرده‌اند. اخیرا پنجاه هزار دلار در آمریکا اعانه جمع شده برای ابنیه جدید آن و در لوح سردر آن مریضخانه ینگه دنیایی نوشته شده است: دکتر مکدونالد رئیس است، دکتر ملر معاون.
دکتر هدایت‌الله‌خان ناهیداصفهانی با برادر خود دکتر کرامت‌الله‌خان هم در آنجا مشغول خدمت باشند.»(ص۳۹۱)
و باز به مرخص شدن دوستش از این بیمارستان اشاره کرده و نوشته است: «...بهترین دوست من که روزها در مریضخانه آمریکایی خوابیده و به او اذیت‌ها کرده و متهم به مرض قندش نمودند... توانست از مریضخانه به‌منزل حاجی معین التجار بیاید.» (ص۳۹۷)
و در ادامه آورده است که به گفته این بیمار طی دوران بستری او سی نفر در آن بیمارستان فوت کرده بودند و مریضخانه در روزهای دوشنبه و چهارشنبه و جمعه برای عموم باز بوده است.
سدیدالسلطنه در خاطرات سال ۱۳۰۹ شمسی از دکتر ملچارسکی لهستانی هم نام می‌برد:
«عصر حاج شیخ احمد نزد ملچارسکی دندانساز رفته برای ساختن یکدست دندان در صد و پنجاه تومان.
از خیابان نادری وارد کوچه نوبهار شوند اول کوچه از دست راست خانه اول از آن ملچارسکی است. نگارنده همراه او بود.» (ص۴۷۴)
مولف از دکتر استپانیان یکی دیگر از دندانپزشکان فرنگی مشهور آن دوران هم نوشته و البته مشابه ملچارسکی و هیبنت نام او را هم اشتباه ثبت کرده است:
«از قراری که شنیده‌ام دکتر استفاریان (در جای دیگر استفانیان ضبط شده) دندانساز معروف مرکز از ارامنه ترکیه است.(ص۵۲۱)
همان‌طور که اشاره شد سدیدالسلطنه در میان خاطرات خویش از اطبا و پزشکان مشهور تهران هم به کرات نامبرده است که «دکتور لقمان نهواری»، «دکتور مهذب‌السلطنه»، شاهزاده لسان الحکما چشم پزشک، دکتر اعلم‌الدوله و... از جمله آنها هستند. همچنین از دیدار با یکی از شاهزادگان قاجار به نام محمدعلی‌میرزا امیرهمایون نوشته که نواده محمدعلی میرزا دولتشاه بوده و برای تحصیل طب یا بیطاری (دامپزشکی) در سال ۱۳۰۹ شمسی به اروپا می‌رفته است.
منبع: التدقیق فی سیر الطریق، سفرنامه سدیدالسلطنه، محمدعلی‌خان سدیدالسلطنه مینابی بندرعباسی، تصحیح و تحشیه: احمد اقتداری، انتشارات بهمنشیر، چاپ اول ۱۳۶۲
ارسال نظر