تقی‌زاده، چهره بحث‌برانگیز
رحیم خستو، استاد دانشگاه در مقاله‌ای به شرح زندگی سیاسی و اجتماعی تقی‌زاده پرداخته که در اینجا بخشی از آن را می‌خوانید: «تقی‌زاده اگرچه به تعبیر جمالزاده یک شبه «رجل سیاسی» نشد تجربیات زیاد و عمر طولانی او را به یکی از موثر‌ترین افراد در عرصه اندیشه و عمل تبدیل کرد که در هر دو ساحت، منازعات مهمی برانگیخته است. نام او هر چند در ردیف شخصیت‌هایی چون مصدق و قوام قرار می‌گیرد، اما هیچ‌گاه در اذهان اجتماع اعتبار آنان را نیافته است. شاید خاستگاه اجتماعی و اشرافیت مالی و سیاسی برخی خانواده‌های عصر قاجاریه چون مصدق و قوام این امکان را به آنها می‌داد که بخشی از اخلاق سیاسی خود را حفظ کرده و در صورت تعارض موقعیت سیاسی با آرای خود، عرصه سیاست را تا ایجاد شرایط مناسب ترک کنند یا پست و مسوولیت سیاسی را با اختیارات ملازم آن طلب کنند و در مقابل فساد مسامحه نکنند تا به مثابه تقی‌زاده بعد از قرارداد ۱۹۳۳ خود را «آلت فعل» نخوانند و به آن وسیله از پذیرش مسوولیت خطا سرباز نزنند...:
تقی‌زاده یکی از صریح‌اللهجه‌ترین روشنفکران تاریخ ایران است و عمر نسبتا طولانی او را هم‌عصر سه دوره و گفتمان روشنفکری قرار می‌دهد. او در عصر مشروطه از پیشگامان جریان روشنفکری و از رهبران مشروطه‌خواه بوده و در نسل دوم روشنفکری نیز در صف اول رهبران ترقی‌خواه اقتدارگرا قرار می‌گیرد و با پی‌ریزی «جماعت برلنی‌ها» رهبری فکری روشنفکری این دوره را به‌نام خود ثبت می‌کند و نفوذ فکری ویژه‌ای بر هم‌نسل‌های خود دارد. عمر طولانی در آغاز دهه ۴۰ شمسی نیز به او مجال اندیشه و بازاندیشی می‌دهد؛ ولی افکار او که خلاف‌آمد ایام یعنی غلبه گفتمان بومی‌گرایی و هویت محور بازگشت به خویشتن است، مجالی برای طرح نمی‌یابد.
ارسال نظر