نامه‌هایی مربوط به دوره سلطنت سلاطین ترکمان و تیموری در گنجینه‌های اسناد ممالک اروپا و اسلامبول محفوظ است و سوادهایی(رونوشت‌هایی)‌ از آنها در مجموعه‌های مکاتیب تاریخی مربوط به دوره‌های بعد از آن دیده می‌شود ولی از قرائن و شواهد تاریخی نمی‌توان در سازمان‌های قدیمی دیوان و دفتر، به وجود دستگاه‌های مخصوص و مسوول مشخصی پی برد که عهده‌دار مهام امور خارجی کشور باشد. بلکه از زمان صفویه به‌خصوص عصر پادشاهی شاه عباس است که این موضوع بخش مهمی از وظایف سیاسی و دیوانی کشور را تشکیل داده است.

شغل مجلس‌نویسی که در آن عصر برای تحریر دستورات و اوامر و احکام پادشاهی در سلسله وظایف دیوانی وجود داشت بعد از زمان پادشاهی شاه عباس صفوی به دو وظیفه مشخص و مستقل مجلس‌نویسی و منشی‌الممالکی تفکیک شد. تشخیص حدود این دو وظیفه از روی مدارک موجود دشوار و به نسبت اهمیت و نفوذ متصدی آن تفاوت پیدا می‌کرده است اما لفظ منشی‌الممالک وسعت حوزه کار دیوانی صاحب دیوان را نشان می‌دهد. تحویل مکاتیب سلاطین خارج و قرائت آنها در حضور شاه و قید اشاراتی که در پاسخ آنها به زبان می‌رفت و تنظیم جواب و عرض و اصلاح و تحریر آن همه از کارهای منشی‌الممالک بوده است.

منبع: محمد محیط‌ طباطبایی، «نخستین وزیر امور خارجه ایران»، مجله وزارت امور خارجه، ۱۳۳۹.

اخبار مرتبط