اولتیماتوم روس برای اخراج مورگان شوستر آمریکایی

۸ آذر ۱۲۹۰ خورشیدی دولت روسیه به ایران اولتیماتوم داد که ظرف ۴۸ ساعت مورگان شوستر آمریکایی را که برای اصلاح خزانه‌داری و مالیه ایران استخدام شده بود، برکنار کند و از این پس نیز بدون جلب موافقت قبلی دولتین روسیه و انگلستان به استخدام مشاور از خارج دست نزند.

روز بعد مجلس به این اولتیماتوم روسیه رسیدگی و به‌رغم توجیه وثوق‌الدوله آن را رد کرد. مجلس در آذر ماه سال پیش از آن (۱۲۸۹ خورشیدی) ضمن تصویب قانون تاسیس خزانه‌داری کل کشور، رای به استخدام شوستر به‌عنوان مشاور مالیه ایران داده بود؛ زیرا شنیده بود در آمریکا همگان باید به شهر، ایالت و دولت مالیات بدهند و گریزی از آن نیست و بنابراین، این کشور دارای کارشناسان ماهر و سختگیر در امور مالیه است. انگلستان و روسیه  هر دو به یک نسبت با رو به راه شدن وضعیت مالیه ایران که باعث اقتدار دولت می‌شد مخالف بودند. نظر شوستر براین بود که تا مالیات بر ثروت و درآمد در ایران (مطابق آمریکا و کشورهای اروپایی) برقرار نشود این کشور نخواهد توانست روی پایش بایستد.مردم تهران به جانبداری از مجلس که اولتیماتوم روسیه را رد کرده بود به خیابان‌ها ریختند و تزار روسیه پس از آگاه شدن از تصمیم مجلس ایران دستور داد که چهار هزار سرباز روانه ایران شود. روسیه و انگلستان طبق سازش نامه آگوست ۱۹۰۷ و تقسیم ایران به دو منطقه نفوذ چنین حقی را به خود می‌دادند.دولت وقت بار دیگر از مجلس خواست اولتیماتوم روسیه را بپذیرد و با اخراج شوستر موافقت کند که مجلس زیر بار نرفت. ۲۸ آذر ماه یپرم‌خان رئیس وقت شهربانی (نظمیه) به مجلس اخطار کرد که اگر اولتیماتوم را نپذیرد نیروهای روسیه وارد خواهند شد که مجلس اجبارا پذیرفت و مراتب همان روز به دولت و نیز مورگان شوستر اعلام شد که خاک ایران را ترک کند.