سامانیان منزلگاه دهقانان

در این دوره که حکومت طاهریان به میزان قابل‌ملاحظه‌ای تضعیف شده بود و دیگر خاندان‌های محلی نیز قادر به برقراری امنیت نبودند، سامانیان حکومت خود را آغاز کردند. دولت سامانیان به تقویت جایگاه دهقانان در تاریخ ایران منجر شد و این گروه همواره حافظ تاریخ و فرهنگ کهن ایران به‌صورت شفاهی بوده‌اند. این جمعیت در تشکیلات ادارای عصر سامانی نقشی چشمگیر به دست آوردند و به جهت نزدیکی با بافت جمعیتی کار اخذ مالیات و سربازگیری با تعامل بیشتری صورت می‌گرفت. همچنین آنها بیش از دیگر گروه‌های اجتماعی به آداب و رسوم و آیین‌های ایرانی وفادار بودند و عامل انتقال آنها به سنت‌های اسلامی شدند. تقویت جایگاه این گروه در عهد سامانی این انتقال را تسهیل کرد. دهقانان در این دوره عمدتا در حدیث و فقه و ادب صاحب آوازه بودند.  حکومت این سلسله آخرین تلاش رسمی بود که سنت‌های قومی و محلی را با آداب دینی ممزوج کرد و پس از آن البته این وظیفه عمدتا بر دوش خاندان‌هایی بود که بیشتر آنان پایگاه دهقانی داشتند و در سمت مشاوران و وزیران به دستگاه دولتی راه می‌یافتند. انقراض سامانیان اما بیش از هرچیز شاید حاصل همین نقطه قوت بود. حاکمان این سلسله در اواخر حکومت خود نتوانستند رضایت دهقانان را فراهم کنند و با رواج رسم اقطاع از اهمیت و جایگاه دهقانان به میزان قابل ملاحظه‌ای کاسته شد. این امر سبب شد حامیان سابق به مخالفان اصلی مبدل شوند و روند انحلال سامانیان تسریع شد.