تغییر در ترکیب اصناف

در این عرایض مانند عریضه صنف خرده‌ساز و دلوساز همدان در بهمن ۱۳۰۵، از مقامات خواسته شده که در موضوع پرداخت مالیات مقـرر، کـاهش قابل‌توجـه تعداد شاغلین به این صنف و کاهش تعداد دکان‌های آنها را مدنظر قرار دهند. در پاسخ مقرر شــده کــه از «اصــناف بــی‌بضــاعت و فقیــر مطالبــه بقایــا هــم نشــود»، بی‌عدالتی در اخذ مالیات صنفی به‌واسطه تغییر در ترکیب اجتماعی شـاغلین بـه یک صنف، معضلی بود که گریبانگیر اصناف زیادی شد. صنف ساغری دوز که در زمـان صدارت حاج میرزا آقاسی و رونق این نوع کفش در تهران، حدود سیصـد تومـان مالیـات صنفی می‌پرداخت، در حدود سال ۱۳۰۳ش که تعداد آنها در بازار تهران به بـیش از دو یـا سه نفر نمی‌رسید؛ ناگزیر به پرداخـت همـان مالیـات قبلـی بـود.

مسوولان امر در تهران متوجه شدند که با توجه به تغییرات اجتماعی از مجموع ۸۴ صنف فقط سی و اندی مجبور به پرداخت مالیات بودند. بسیاری از اصناف دیگر با وجـود افزایش قابل‌توجه در تعداد، همان مالیات گذشته را می‌پرداختند و بسیاری دیگـر بـا وجـود کاهش قابل‌توجه به رویه سـابق مالیـات مـی‌دادنـد. در اسـدآباد همـدان به‌رغم از بین رفتن صنف صباغ در منطقه، مالیـات صـنفی همچنـان دریافـت مـی‌شـد و اصناف در تلگراف‌های متعدد به مجلس در این‌باره معتـرض بودنـد. صنف قناد شاهرود نیز با اشاره به کاهش قابل‌توجه افراد شاغل در این صـنف، ایـن کـاهش را کـه در نتیجه تنزل قیمت قند به‌واسطه واردات از روسیه می‌داند، در عدم توانـایی پرداخـت مالیـات صنفی قابل‌توجه می‌شمرد. البته چنانکه در مـتن عریضـه نیـز قابـل مشاهده است، منظور از قناد در اینجا صنف قنادهای سنتی است که قند، گز و شیرینی‌هـای سنتی می‌ساختند. تحویلدار نیـز از کـاهش تعـداد افـراد شـاغل در اصـفهان یـاد کـرده است.

 

منبع: زهره شیرین‌بخش، «رابطه مالیاتی دولت و اصناف»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، ۱۳۹۶.