تأثیر جنگ غزه بر اقتصاد منطقه منا؛ رشد اقتصادی کشورها تحت تاثیر منفی

به گزارش خبرنگار گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ اقتصاد کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) همچنان فاصله قابل‌توجهی با سایر نقاط جهان دارد. طی ۵۰ سال گذشته، میانگین درآمد سرانه این منطقه تنها ۲ درصد رشد کرده است، در حالی که در همین مدت، درآمد سرانه در اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه چهار برابر و در اقتصادهای پیشرفته دو برابر شده است.

تنها تعداد معدودی از اقتصادهای خاورمیانه و شمال آفریقا توانسته‌اند به استانداردهای زندگی کشورهای ثروتمند نزدیک شوند.

این گزارش به بررسی اقتصاد منطقه منا و رشد اقتصادی آن از دو منظر کوتاه‌مدت و بلندمدت می‌پردازد. ابتدا خلاصه‌ای از روندهای اخیر اقتصادی در این منطقه ارائه می‌شود، از جمله تحلیل تأثیر جنگ غزه بر اقتصاد منطقه و جهان. سپس، با تأکید ویژه بر تأثیرات پایدار درگیری‌ها به بررسی عواملی پرداخته می‌شود که پتانسیل رشد بلندمدت منا را شکل می‌دهند.

نتایج روشن است؛ صلح، پیش‌نیاز توسعه اقتصادی است، زیرا درگیری‌ها می‌توانند روند توسعه را معکوس کرده و برای چندین نسل به تأخیر بیندازند.

فرصت‌های رشد در منا

خبر خوب این است که کشورهای منطقه می‌توانند با استفاده بهینه از استعدادها در بازار کار، بهره‌برداری از موقعیت استراتژیک و ترویج نوآوری، رشد اقتصادی قابل‌توجهی را تجربه کنند. کاهش شکاف جنسیتی در اشتغال، بازنگری در نقش و جایگاه بخش دولتی، و تسهیل انتقال فناوری از طریق تجارت و شفافیت، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به تسریع رشد اقتصادی این منطقه کمک کند.

رشد اقتصادی و چالش‌ها

پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۲۰۲۲، رشد تولید ناخالص داخلی واقعی در منطقه منا به ۲.۲ درصد برسد که نسبت به ۱.۸ درصد در سال ۲۰۲۱ افزایش ملایمی خواهد داشت. این رشد عمدتاً ناشی از عملکرد اقتصادی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است، در حالی که کشورهای واردکننده نفت با کاهش رشد اقتصادی مواجه خواهند بود.

از سوی دیگر، درگیری‌های منطقه‌ای مانند جنگ غزه و کاهش تولید نفت توسط اوپک باعث افزایش عدم اطمینان اقتصادی در کشورهای منطقه شده و رشد اقتصادی برخی کشورها را تحت تأثیر قرار داده است.

تأثیر جنگ غزه

بحران انسانی در غزه باعث توقف تقریبی اقتصاد این منطقه شده و در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۳ افت ۱۸ درصدی را تجربه کرده است. همچنین، اعمال محدودیت‌های تجاری توسط اسرائیل تأثیرات منفی بر اقتصاد کرانه باختری داشته و کاهش ۲۳ درصدی فعالیت‌های اقتصادی در این منطقه را به همراه داشته است.

جنگ غزه نه‌تنها مناطق فلسطینی را با بحران مالی جدی مواجه کرده، بلکه اثرات منفی گسترده‌ای بر اقتصاد کشورهای همسایه و حتی روندهای اقتصادی جهانی داشته است.

سایه طولانی درگیری‌ها

درگیری‌ها در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا باعث خسارات انسانی و اقتصادی بزرگی شده‌اند. تحلیل‌ها نشان می‌دهند که درآمد سرانه کشورهای درگیر در این منطقه می‌تواند به‌طور متوسط ۲۵ درصد کمتر از حالت بدون درگیری باشد. این خسارات معادل از بین رفتن ۳۵ سال پیشرفت اقتصادی در منطقه است.

چشم‌انداز آینده

با وجود چالش‌ها، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا پتانسیل قابل‌توجهی برای رشد دارد. بهبود تخصیص منابع انسانی، کاهش شکاف جنسیتی در اشتغال، و بهره‌برداری از موقعیت استراتژیک برای افزایش نوآوری و تجارت می‌تواند مسیر رشد را هموار کند.

اصلاحات اقتصادی، مانند اقداماتی که عربستان سعودی برای افزایش مشارکت زنان در نیروی کار انجام داده، نشان می‌دهند که با اصلاح سیاست‌ها می‌توان رشد قابل‌توجهی را در کوتاه‌مدت تجربه کرد. علاوه بر این، تمرکز بر تجارت بین‌المللی و انتقال فناوری می‌تواند بهره‌وری منطقه را افزایش دهد و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.

کشورهای منا هنوز مسیر طولانی برای تحقق این اهداف دارند، اما فرصت‌های بی‌نظیری نیز پیش روی آنهاست.

پیش‌بینی‌ها و روندهای کلان اقتصادی در منطقه مِنا

منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (مِنا) از سال ۲۰۲۰ تاکنون با مجموعه‌ای از شوک‌های شدید مواجه شده است: همه‌گیری کووید-۱۹، جنگ روسیه و اوکراین، درگیری‌های غزه و نوار باختری، و بحران در لبنان. این منطقه همچنین با تورم بالا، شرایط مالی سخت‌تر، و بلایای طبیعی دست‌وپنجه نرم کرده است.

روند رشد اقتصادی

• ۲۰۲۱: کشورهای صادرکننده نفت در مِنا، به‌ویژه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، بهبود اقتصادی قابل‌توجه‌تری نسبت به سایر کشورها تجربه کردند.

• ۲۰۲۲: با افزایش قیمت نفت پس از جنگ روسیه و اوکراین، رشد اقتصادی در کشورهای صادرکننده نفت تسریع شد، اما در کشورهای واردکننده نفت کاهش یافت.

• ۲۰۲۳: با کاهش تولید نفت توسط اوپک+ و کاهش قیمت نفت به متوسط ۸۳ دلار در هر بشکه، رشد اقتصادی منطقه کاهش یافت. در این سال، رشد واقعی تولید ناخالص داخلی در کشورهای صادرکننده نفت از ۳.۹ درصد به ۳.

چشم‌انداز ۲۰۲۵

پیش‌بینی می‌شود منطقه مِنا در سال ۲۰۲۵ به رشد ۳.۸ درصدی برسد:

• کشورهای شورای همکاری خلیج فارس رشد ۲.۲ درصدی خواهند داشت.

• صادرکنندگان نفت در حال توسعه به رشد ۳.۳ درصدی خواهند رسید.

• واردکنندگان نفت نیز (به‌جز مصر) رشد ۳.۳ درصدی را تجربه خواهند کرد.

افزایش فقر در منطقه مِنا

از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹، فقر در مِنا روند افزایشی داشته است:

• درصد جمعیت زیر خط فقر ۵.۵ دلار در روز (بر اساس قدرت خرید ۲۰۱۷) از ۱۲ درصد به ۱۴ درصد افزایش یافته است.

• فقر در خط بالاتر (۸.۵ دلار در روز) نیز از ۲۳.۲ درصد به ۲۵.۳ درصد رسیده است.

این ارقام نشان‌دهنده وخامت شرایط زندگی، حتی پیش از بحران کووید-۱۹، در منطقه مِنا است. استمرار درگیری‌ها، کاهش تولیدات نفتی، و چالش‌های ساختاری اقتصاد، توانایی این منطقه را برای بهبود اقتصادی و کاهش فقر با دشواری‌های جدی روبه‌رو کرده است.

این تحلیل روندهای رشد اقتصادی، فقر، و تورم در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (مِنا) را بررسی می‌کند. بخش‌هایی از یافته‌ها شامل موارد زیر است:

رشد اقتصادی

1. شوک‌های اخیر: منطقه مِنا تحت تأثیر عواملی چون پاندمی کووید-19، جنگ اوکراین، درگیری‌های محلی و تورم بالا قرار گرفته است. این عوامل بر رشد اقتصادی کشورهای منطقه تأثیرات مختلفی داشته‌اند.

2. صادرکنندگان نفت: کشورهای صادرکننده نفت، مانند اعضای شورای همکاری خلیج فارس (GCC)، عملکرد بهتری نسبت به واردکنندگان نفت داشته‌اند. اما کاهش قیمت نفت در سال 2023 باعث کاهش رشد اقتصادی این کشورها شده است.

3. واردکنندگان نفت: کشورهای واردکننده نفت همچنان رشد اقتصادی پایینی دارند که در سال‌های اخیر تغییر چندانی نکرده است.

فقر

1. افزایش نگران‌کننده فقر: نرخ فقر در منطقه مِنا، حتی پیش از پاندمی کووید، روند صعودی داشته است. بسیاری از کشورهای منطقه، از جمله ایران، مصر و سوریه، افزایش فقر در آستانه‌های درآمدی مختلف را تجربه کرده‌اند.

2. دلایل فقر: عوامل کلیدی شامل کاهش ارزش پول ملی، افزایش تورم، کاهش درآمد واقعی و درگیری‌های داخلی است. در سوریه، جنگ داخلی سهم بزرگی در افزایش شدید فقر داشته است.

تورم

1. کاهش کلی تورم: نرخ تورم در منطقه در حال کاهش است، اما همچنان در برخی کشورها، مانند ایران، لبنان، و غزه، بسیار بالا باقی مانده است.

2. تورم در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس: به دلیل سیاست‌های پولی قوی و ارتباط نرخ ارز با دلار آمریکا، نرخ تورم در این کشورها به طور قابل‌توجهی کنترل شده است.

3. کشورهای واردکننده نفت: تورم در مصر و تونس کاهش یافته، اما همچنان فشارهای قیمتی در بخش مواد غذایی باقی مانده است. در لبنان، تورم کاهش یافته اما همچنان به دلیل سیاست‌های پولی و اقتصادی ضعیف بسیار بالا است.