کرونا چه بر سر صنایع‌دستی آورد
خسارت ۱۹۵۰ میلیارد تومانی
فرهاد فلاح، مدیرکل حمایت از تولید صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور با بیان این مطلب می‌گوید: براساس محاسباتی که در استان‌های مختلف کشور انجام گرفته این میزان خسارت قطعی است. مطالعات نشان می‌دهد بیش از ۷۰ درصد شاغلان در حوزه صنایع‌دستی را زنان تشکیل می‌دهند که با توجه به اقتضائات فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران، رونق صنایع‌دستی مهم‌ترین ابزار برای تعادل بین کار و زندگی در جامعه زنان محسوب می‌شود. در ۶ کلان‌شهر اصلی کشور بیش از ۲۵۰۰ فروشگاه صنایع‌دستی قرار دارد که نقش بسزایی در عرضه محصولات صنایع‌دستی دارند که این فروشگاه‌ها نیز تعطیل شده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد لغو بازارچه‌های موقت نوروزی در سال ۱۳۹۹ باعث از دست دادن فروش حدود ۹۰ میلیارد تومانی و اختلال جدی در کسب‌وکار مرتبط با این هنر- صنعت شده است، همچنین به‌دلیل بسته شدن مرزها، صادرات صنایع‌دستی (اعم از رسمی و چمدانی) با حدود ۹۰ میلیون دلار (طی اسفند ۱۳۹۸ و فروردین ۱۳۹۹) با کاهش چشمگیری مواجه شده است. شواهد نشان می‌دهد ایجاد اشتغال جدید در صنوف تولیدی کوچک و کارخانه‌های مقیاس پایین حداقل تا دو سال پس از تعطیلی امکان‌پذیر نیست و از آنجا که مشاغل و کسب‌وکارهای حوزه صنایع‌دستی از این جنس هستند، بیم آن می‌رود استمرار وضع بحرانی موجود باعث شود بسیاری از مشاغل و کسب‌وکارهای وابسته این حوزه برای همیشه از گردش و فعالیت اقتصادی کشور خارج شده و تعطیل شوند.
دولت چه کرده است؟
اقداماتی که دولت طی این مدت انجام داده است، شامل استمهال حق‌بیمه سهم کارفرما برای دوره سه ماه منتهی به اردیبهشت ۱۳۹۹ توسط سازمان تامین‌اجتماعی، استمهال هزینه‌های برق و گاز مصرفی برای دوره سه ماه منتهی به اردیبهشت ۱۳۹۹ توسط وزارتخانه‌های نیرو و نفت بوده است. همچنین سررسید چک‌های صاحبان کسب‌وکارها (اعم از حقیقی و حقوقی) که در بازه زمانی ۱/ ۱۲/ ۱۳۹۹ لغایت ۳۱/ ۲/ ۱۳۹۹ بوده و برگشت خورده و منجر به صدور گواهینامه عدم پرداخت شده حداکثر تا سه ماه پس از تاریخ برگشت چک‌های مذکور مشمول محرومیت‌ها و ممنوعیت‌های ناظر بر چک‌های برگشتی نمی‌شود، استمهال یا بخشودگی کامل اجاره‌بهای اماکن و فضاهای گردشگری واگذارشده به بخش‌خصوصی در طول دوره تعطیلی یا افزایش دوره بهره‌برداری حسب شرایط چارچوب واگذاری پس از تایید کارگروه ذی‌ربط در وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از دیگر کمک‌های دولت به این بخش بوده است. از سوی دیگر تسهیلات با نرخ ۱۲ درصد به واحدها و کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از شیوع ویروس کرونا (کسب‌وکارهایی که اشتغال خود را حفظ کرده‌اند) پرداخت خواهد شد. این تسهیلات دوساله خواهد بود با این حال صاحبان کسب‌وکار از آن استقبال نکرده‌اند.
کارگاه هست کار نیست
با توجه به آمار مجوزهای صادره از وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در سامانه مشاغل خانگی، در ۵ سال گذشته تعداد ۵۱۰۹۲ مورد مجوز برای مشاغل خانگی صادر شده است که حدود ۷۷ درصد از مجوزهای صادره برای فعالیت زنان بوده است. در حوزه صنایع‌دستی برای زنان تا انتهای سال ۱۳۹۸ براساس پروانه‌های تولیدی انفرادی، کارگاهی و کارت‌های شناسایی صادر شده تعداد ۳۶۹ هزار و ۲۹۹ نفر از زنان کشور به‌صورت مستقیم در حوزه صنایع‌دستی اشتغال داشته‌اند که درصد قابل‌توجهی از آنان زنان سرپرست خانوار و از طبقه متوسط به پایین جامعه محسوب می‌شوند.
۶۰ هزار کارگاه آسیب‌دیده شناسایی شد
مدیرکل حمایت از تولید صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور می‌گوید: بیش از ۶۰ هزار کارگاه انفرادی و جمعی تولید صنایع‌دستی در کشور شناسایی شده که در شرایط کرونا دچار آسیب اقتصادی شده‌اند که لیست این کارگاه‌ها و افراد مربوط به آن به وزارت تعاون ارائه شده تا در سامانه کارا مشخصات‌شان درج شود و تسهیلات لازم از این طریق به آنها ارائه شود. فلاح با اشاره به اینکه پیش از شیوع کرونا نیز از طریق سامانه کارا جهت اشتغال پایدار روستایی نیز اقدام شده بود، گفت: کمک‌هایی که قرار است وزارت تعاون به مشاغل آسیب‌دیده در شرایط کرونا ارائه کند تنها برای فعالان صنایع‌دستی نیست و ۱۴ رسته شغلی اعم از پوشاک و رستوران‌داران را شامل می‌شود. وی تاکید کرد: همچنین تلاش کردیم مشاغل خانگی را هم به لیست خسارت‌دیدگان برای دریافت تسهیلات اضافه کنیم که تاکنون موفق نبوده‌ایم. فلاح بیان کرد: بازدهی فروش صنایع‌دستی در یک سال گذشته تاکنون نسبت به مدت مشابه سال پیش از آن به کمتر از نصف رسیده است.
افزایش ۵/ ۱ برابری مواد اولیه
فرزاد فرجی، تولید‌کننده صنایع‌دستی و فعال در حوزه تولید ظروف سفالی از جمله فعالان صنفی است که دل پر دردی از وضع موجود دارد. او خاطرنشان می‌کند: محدودیت‌های تردد، قرنطینه‌های خانگی، توقف فعالیت بازارهای داخلی و بین‌المللی و همچنین تعطیلی گالری و فروشگاه صنایع‌دستی، سبب کاهش چشمگیر تولید و فروش حوزه صنایع‌دستی شده است. پروانه حیدری، معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان تهران هم از دیگر مدیرانی است که آمار خسارت به صنایع‌دستی را بسیار سنگین ارزیابی می‌کند و می‌گوید: در بررسی این معاونت از صنعتگران، فروشندگان و صادر‌کنندگان استان، کرونا بیش از ۲ میلیارد و ۹۳۰میلیون تومان به کسب‌وکارهای تهران در زمینه صنایع‌دستی خسارت وارد کرده است. از سوی دیگر، خاطره استادرضایی، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی استان تهران با بیان اینکه درحال‌حاضر تعاونی‌ها و فعالان بخش صنایع‌دستی و گردشگری در حوزه بیمه و تامین‌اجتماعی با مشکل مواجه هستند، افزود: طی چند سال گذشته با بیمه‌های تفکیک‌شده و خرد توانستیم این بخش را حفظ کنیم. به گفته وی متاسفانه هیچ صندوق حمایتی یا اعتبار مشخصی وجود ندارد که بتوان به‌صورت اضطراری به واحدهای تولیدی صنایع‌دستی کمک کرد و بخشی از ضرر و زیان وارده به کارگاه‌های تولیدی را کاهش داد. ۲۰ خرداد مصادف با ۱۰ ژوئن روز جهانی صنایع‌دستی است. روزی که بسیاری آن را پیوند عشق و هنر نامیده‌اند، با این حال امسال موضوعی نامبارک یعنی ویروسی ناشناخته هم دراین پیوند حضور دارد که این صنعت- هنر را در کنار رسته‌های شغلی دیگر با بحرانی فراگیر مواجه کرده است.
