تاریخ شفاهی

این خیلی مطرح نبود، نه؛ البته تبلیغاتی در مورد آریایی بودنشان می‌شد، ولی ما متوجه نبودیم که هیتلر نه تنها ما را خیلی مخلوط می‌دانست بلکه حتی فرانسویان را (هم به عنوان) آریایی قبول نداشت، چه برسد به ایرانی‌ها (با خنده) ولی خب، این تصورات باطل آن زمان بود. اما نکته مهمی که واقعا با آن روبه‌رو بودیم این بود که هیتلر داشت با روسیه و انگلیس می‌جنگید و آنها هم دشمنان ما بودند و (این تفکر) درستی هم بود. بعد هم که آمدند ایران را اشغال کردند.

[با خنده] ماها که [سواد] داشتیم. داشتیم درس می‌خواندیم. این هم که می‌گویید مردم سواد نداشتند، این طور نبود که همه بی‌سواد باشند، به هر حال یک طبقه باسواد هم بود. در خانواده خود من، همه روزنامه می‌خواندند، خب من هم می‌خواندم. با همان روزنامه و البته با چیزهایی که به چشممان می‌دیدیم تغییر را احساس می‌کردیم. هرکس به نوعی این تغییر را مشاهده می‌کرد؛ مثلا همین که در شهرستان‌ها امنیت ایجاد شده بود و مردم می‌توانستند بدون ترس در راه‌ها سفر کنند، چیزی بود که خب قبلا نبود. شما دوره قاجاریه را در نظر…