وضعیت بانک شهر در برنامه ششم توسعه بررسی شد
اسکن مالی بانک جوان
مؤلفه «سود (زیان) ناخالص» از معیارهای ارزیابی بازده بانک تلقی می‌شود و از تفریق «هزینه سود سپرده‌‌ها» از «درآمد عملیاتی» به‌‌دست می‌‌آید و بنابر خاصیت تفریق هر‌‌چه «درآمد عملیاتی» بیشتر و «هزینه سود سپرده‌‌ها» کمتر شود مقدار «سود (زیان) ناخالص» افزایش پیدا می‌کند. غرض از نگارش حاضر ارزیابی معادله «سود (زیان) ناخالص» بانک شهر و جانمایی میان بانک‌های کشور در برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از سال پایه تا پایان سال ۱۴۰۱ در برهه زمانی ۷ساله با تاکید بر بازه ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ با نگرش بر عملکرد بانک‌های خصوصی است و در انتها به احصای «سود خالص» بانک اشاره‌‌ای کوتاه خواهد شد.
سود (زیان) ناخالص
میانگین «سود ناخالص» بانک در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بیش از ۲۳هزار میلیارد ریال بوده که از متوسط شبکه کمتر است منتها از میانگین بانک‌های خصوصی بالاتر است. در ادامه اجزای سازنده «سود (زیان) ناخالص» بانک شهر مطالعه می‌شود و در اولویت نخست «درآمد عملیاتی» مورد مداقه قرار می‌گیرد. در بخش‌‌های پایانی مجدد به «سود (زیان) ناخالص» بانک با شرح بیشتری مراجعه خواهد شد.
درآمد عملیاتی
متوسط «درآمد عملیاتی» بانک شهر در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نزدیک به ۱۹۲هزار میلیارد ریال بوده و در رتبه‌ای پایین‌‌تر از میانگین بانک‌های کشور و بالاتر از متوسط بانک‌های خصوصی است و سهمش در سبد متوسط «درآمد عملیاتی» شبکه قریب ۴درصد و کمتر از میانگین بانک‌های کشور و بیشتر از متوسط بانک‌های خصوصی بوده و سهم بانک در میزان افزایش «درآمد عملیاتی» بانک‌ها در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ کمتر از میانگین شبکه و بالاتر از متوسط بانک‌های خصوصی است. رشد «درآمد عملیاتی» بانک در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۴۵درصد و از متوسط شبکه بالاتر و از بانک‌های خصوصی کمتر است. سهم درآمد عملیاتی در سبد درآمدی بانک در دوره ارزیابی ۲ ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نزدیک به ۷۳درصد و کمتر از میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی است.
«درآمد عملیاتی» که عامل افزاینده در معادله «سود (زیان) ناخالص» بوده شامل «درآمد تسهیلات اعطایی»، «درآمد سپرده‌گذاری در بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی»، «درآمد سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی»، «سود یا زیان سرمایه‌گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار» و «جایزه سپرده قانونی» است. جهت درک رفتار «درآمد عملیاتی» ضرورت دارد قطعات بنیادی آن بررسی شوند لیکن اجتناب از اطاله کلام باعث شد فقط جزء «درآمد تسهیلات اعطایی» که در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ سهمی نزدیک به ۹۵درصد در سبد «درآمد عملیاتی» دارد واکاوی شود. از طرفی «درآمد تسهیلات اعطایی» مرتبط با «تسهیلات اعطایی» است بنابراین ابتدا «تسهیلات اعطایی» بانک وارسی می‌شود و مقصود از «تسهیلات اعطایی» مجموعه انواع تسهیلات و مطالبات بانک بوده که در سمت راست ترازنامه است.
تسهیلات اعطایی
میانگین مانده «تسهیلات اعطایی» در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بیش از ۹۷ همت و پایین‌‌تر از متوسط شبکه و بالاتر از میانگین بانک‌های خصوصی بوده و سهم «تسهیلات اعطایی» بانک در سبد متوسط «تسهیلات اعطایی» شبکه بانکی در برنامه ششم توسعه از سال پایه تا پایان سال ۱۴۰۱ در برهه زمانی ۷ساله نزدیک به ۳درصد و در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ کمتر و ۲درصد شده و هر دو کمتر از میانگین شبکه و کم‌‌وبیش هم‌‌تراز متوسط بانک‌های خصوصی است. متوسط رشد «تسهیلات اعطایی» در برنامه ششم توسعه ۳۰درصد و کمتر از میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی بوده اما متوسط رشد «تسهیلات اعطایی» در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نزدیک ۴۰درصد و بالاتر از متوسط بانک‌های کشور و بانک‌های خصوصی شده است. حالا درآمد وابسته با «تسهیلات اعطایی» یعنی «درآمد تسهیلات اعطایی» تشریح می‌شود.
درآمد تسهیلات اعطایی
در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱- ۱۴۰۰ متوسط «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک شهر نزدیک به ۱۸۲هزار میلیارد ریال و کمتر از میانگین شبکه و بالاتر از متوسط بانک‌های خصوصی بوده و رشد «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ نزدیک ۴۴درصد و کمتر از میانگین شبکه و تقریبا هم‌‌سنگ بانک‌های خصوصی است. در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» در سبد درآمدی بانک ۶۹درصد و سهم آن در سبد «درآمد عملیاتی» بانک ۹۵درصد بوده و هر دو مقدار بالاتر از متوسط شبکه بانکی و بانک‌های خصوصی است.
هزینه سود سپرده‌‌ها
میانگین «هزینه سود سپرده‌‌های» بانک در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱- ۱۴۰۰ نزدیک به ۱۷ همت بوده که بالاتر از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی است. نسبت «هزینه سود سپرده‌‌های» بانک در سبد «هزینه سود سپرده‌‌های» شبکه در برنامه ششم توسعه و دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ هر دو بیش از میانگین شبکه و متوسط بانک‌های خصوصی است. تا اینجا آشنایی موجز و بایسته‌‌ای با عوامل «سود (زیان) ناخالص» بانک شهر در برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از سال پایه تا پایان سال ۱۴۰۱ در برهه زمانی ۷ساله با ابرام بر بازه ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ فراهم آمد و همان‌‌گونه که جلو‌‌تر وعده داده شده بود دوباره به «سود (زیان) ناخالص» بانک سرکشی می‌شود.
سود (زیان) ناخالص
در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ متوسط «درآمد عملیاتی» بانک شهر ۱۹۱۶۰۹ میلیارد ریال و میانگین «هزینه سود سپرده‌‌ها» ۱۶۸۳۶۸ میلیارد ریال بوده‌‌اند و جمع جبری آنها متوسط سود ناخالصی معادل ۲۳۲۴۱ میلیارد ریال را در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ به ارمغان آورده است. البته بانک شهر در سال ۱۴۰۰ با «زیان ناخالص» بیش از ۴۲۰۰ میلیاردی روبه‌رو بوده ولی در سال ۱۴۰۱ بانک «زیان ناخالص» را به «سود ناخالص» نزدیک ۵۱هزار میلیاردی تبدیل کرده و این مهم در سال ۱۴۰۱ با افزایش رشد «درآمد تسهیلات اعطایی» منطبق با روند بانک‌های خصوصی و با کاهش رشد «هزینه سود سپرده‌‌های» بانک که کمترین رشد در شبکه و بانک‌های خصوصی را داشته میسر شده که فرآیندهای موصوف زمینه تغییر «زیان خالص» بانک در سال ۱۴۰۰ به «سود خالص» در سال ۱۴۰۱ را مهیا کرده است.
در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ میانگین «سود ناخالص» بانک با ۶۸درصد نزول به متوسط «سود خالص» ۷۴۶۶ میلیارد ریالی رسیده که میانگین «سود خالص» مزبور پایین‌‌تر از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بوده ضمن آنکه متوسط سقوط ۶۸ درصدی «سود ناخالص» بانک در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ برای نیل به «سود خالص» از متوسط افت «سود ناخالص» در شبکه بانکی و بانک‌های خصوصی بیشتر است. اکنون نوبت به ارزیابی شکاف بین «سود ناخالص» و «سود خالص» بانک شهر در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ می‌‌رسد.
تأمل در‌‌خصوص اقلام درآمد و هزینه بانک پس از متوسط «سود ناخالص» در دوره ارزیابی۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ دلالت بر ایجاد میانگین هزینه‌‌ای بیش از ۸۸هزار میلیارد ریال است که بیش از ۵۱ درصدش «هزینه مطالبات مشکوک‌‌الوصول» بوده که هزینه اخیرالذکر بسیار بیشتر از میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی است و نیمی از «هزینه مطالبات مشکوک‌‌الوصول» نیز «مشکوک‌‌الوصول بیش از ۵ سال» بوده و مسلما بانک اقدامات شایسته‌‌ای را برای کاهش آن به‌‌کار بسته است.
علی‌‌ایحال در مقابل چنین هزینه‌‌ای بانک صرفا توانسته در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ میانگین درآمدی بیش از ۷۲هزار میلیارد ریال بعد از «سود ناخالص» پدید آورد و نزدیک به نیمی از درآمد مذکور متعلق به ردیف «سایر درآمدهای غیرعملیاتی» بوده که ۸۰ درصدش هم ناشی از «سود حاصل از فروش وثایق تملیکی» است. به هر تقدیر در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بانک شهر در تحصیل درآمد بعد از وقوع «سود ناخالص» برعکس بانک‌های کشور عنایت بیشتری به درآمدهای غیرعملیاتی دارد. تدقیق در سهم «درآمد عملیاتی» در «سبد درآمدی» بانک که پیش‌تر عنوان شد گواهی مشابه بر این موضوع است.
نتیجه
شواهد عرضه شده در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نشان می‌دهد بانک به‌‌خاطر تقویت «درآمد عملیاتی» و تضعیف پیوسته هزینه‌‌ها مستمرا معطوف به توان‌‌بخشی بنیه شاخص‌‌های کلیدی خویش بوده نمونه‌‌اش مهار رشد «هزینه سود سپرده‌‌ها» یا افزایش روند «تسهیلات اعطایی» و در‌‌پی آن افزایش «درآمد تسهیلات اعطایی» و «درآمد عملیاتی» بانک و نظارت بر هزینه‌‌هاست که مجموعا موجب خروج بانک از روند زیان‌‌دهی و خلق «سود خالص» نزدیک ۲۹هزار میلیارد ریالی در سال ۱۴۰۱ بوده که جملگی از مهم‌ترین رفتارهای حرفه‌‌ای بانک محسوب می‌‌شوند. در خاتمه سعی شده برخی نکات موثر در شاخص «سود (زیان) ناخالص» بانک یادآوری شوند.
میانگین رشد سالانه «سپرده‌‌های مشتریان» بانک شهر در برنامه ششم توسعه ۲۷درصد و در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ کمتر و ۲۴درصد شده و در هر دو دوره ارزیابی از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی پایین‌‌تر است. نسبت «تسهیلات اعطایی» به سپرده‌‌های بانک در برنامه ششم توسعه و دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ خیلی کمتر از میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی است. رشد «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ نزدیک ۴۴درصد و پایین‌‌تر از متوسط شبکه و برابر روند بانک‌های خصوصی است و با‌‌توجه به سهم غالب «درآمد تسهیلات اعطایی» در سبد «درآمد عملیاتی» بانک شهر اهمیت آن بیش‌‌از‌‌پیش جلوه‌‌گر می‌شود. از سوی دیگر پس از نگاشت «سود ناخالص» در «صورت سود و زیان» در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ ملاحظه شد متوسط هزینه‌‌ها با مرکز ثقل «هزینه مطالبات مشکوک‌‌الوصول» از میانگین درآمدها پیش‌‌افتاده و به‌تبع متوسط «سود خالص» بانک به‌‌شدت تحت‌تاثیر منفی واقع شده است.
گرچه بانک در اسناد راهبردی به گزاره حداکثرسازی سودآوری پایدار اشاره‌هایی دارد اما کارکرد ادوار گذشته این فرصت را از بانک سلب کرده مع‌‌الوصف با التفات به مراتب فوق حتما بانک شهر تلاش‌‌های خاصی در حوزه تجهیز و تخصیص اکیدا صعودی سپرده‌‌ها و کاهش «هزینه مطالبات مشکوک‌‌الوصول» به‌‌عمل آورده و مطمئنا در سنوات آتی دستاوردهای بزرگی را به ذی‌نفعان بانک ارائه خواهد کرد.
