ارزش‌گذاری کسب‌وکارها در ایران
روش انجام کار
ما برای ارزش‌گذاری دیجیکالا به محاسبه درآمد عملیاتی (GMV) نیاز داریم. درآمد عملیاتی نیز خود حاصل‌ضرب «تعداد سفارشها» در «میانگین ارزش سفارشها» است. برای محاسبه هر بخش به صورت زیر عمل کردیم.
محاسبه تعداد سفارشها
چند وقت پیش متوجه شدیم که هر سفارش دیجیکالا دارای یک عدد منحصربه‌فرد و صعودی در URL است. بنابراین این فرضیه به ذهن ما رسید که رابطهای بین این اعداد و تعداد سفارشها وجود دارد. در این مرحله برای بررسی بیشتر، دادههای مربوط به حدود ۸۰۰سفارش دیجیکالا را که طی هشت‌سال (از سال ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۲) در شهرهای مختلف و توسط افراد مختلفی به ثبت رسیده بودند، جمع‌آوری کردیم. اکنون که دادههای سفارشهای مختلف را در بازه‌های زمانی مختلف داشتیم، می‌توانستیم ببینیم در هر بازه زمانی، اعداد موجود در URL چقدر افزایش داشته‌اند. اما مساله اینجا این بود که لزوما افزایش تعداد اعداد URL به معنی همان مقدار سفارش نیست. می‌دانستیم که این اعداد رابطهای با تعداد سفارشها دارند؛ اما اینکه دقیقا این رابطه به چه صورت است، در آن زمان مشخص نبود.
بنابراین از گزارش‌های سال‌های گذشته دیجیکالا برای یافتن رابطهای بین تعداد واقعی سفارشها و اعداد URL استفاده کردیم. در مرحله اول از گزارش کمپین بلک‌فرایدی دیجیکالا در سال ۱۴۰۲ استفاده کردیم. در گزارش منتشرشده از سوی روابط‌عمومی دیجیکالا، عنوان شده بود که در بازه اول تا هفتم آذرماه سال ۱۴۰۲، حدود یک‌میلیون سفارش ثبت شده است.
از طرف دیگر با توجه به دادههای جمع‌آوری‌شده توسط ما در بازه اول تا هفتم آذر ۱۴۰۲، اعداد موجود در URL سفارشها حدود یک‌میلیون و ۶۰۰هزار عدد افزایش داشتند. با کنار هم گذاشتن این اعداد و ارائه فرضیاتی در مورد Fulfillment rateبه این نتیجه رسیدیم که نسبت تعداد واقعی سفارشها به افزایش عدد URL برابر با ۰.۵۶ است. با این عدد به‌دست‌آمده و همچنین داشتن تغییرات عدد URL می‌توانستیم در هر بازه زمانی، تعداد سفارشهای دیجیکالا را تخمین بزنیم؛ اما کماکان احتمال خطا وجود داشت. برای کاهش خطا در این عدد، از روش دیگر و با استفاده از گزارش سالانه دیجی‌‌‌پی (بازوی فینتکی دیجیکالا) نیز این عدد را صحت‌سنجی کردیم. از این مسیر هم تعداد سفارشها در بازه دی‌ماه ۱۳۹۸ تا دی‌ماه ۱۳۹۹ را محاسبه و با دادههای استخراج‌شده خودمان، مقایسه کردیم. نتیجه آن شد که در این بازه هم نسبت تعداد سفارشها به عدد URL همان عدد ۰.۵۷ بود.
در نهایت با استفاده از اطلاعات به‌دست‌آمده، توانستیم تعداد سفارشها را به تفکیک ماه و سال از فروردین ۱۳۹۸ تا پایان آذرماه ۱۴۰۲ تخمین بزنیم. خروجی این بخش در نمودار قابل مشاهده است. تخمین ما این است که برای مثال در سال ۱۴۰۱، دیجیکالا ۲۳میلیون و ۷۰۰هزار سفارش موفق داشته است.
محاسبه میانگین ارزش سفارشها
در مرحله بعد، به دادههای میانگین ارزش سفارشها نیاز داشتیم. محاسبه عدد میانگین ارزش سفارشها بدون دسترسی داشتن به دادههای داخلی به‌سادگی امکان‌پذیر نیست؛ اما تلاش کردیم با روش‌های متعدد این مساله را حل کنیم. در گزارش سال 1398 دیجیکالا، میانگین ارزش سفارشها از سال 1393 تا 1398 ذکر شده است. اما برای تخمین درآمد عملیاتی دیجیکالا به عدد میانگین ارزش سفارشها در سال‌های 1398 تا 1401 نیاز داشتیم. بنابراین تلاش کردیم با استفاده از دادههای قبلی منتشرشده، میانگین ارزش سفارشها در سال‌های بعد را نیز تخمین بزنیم. برای این کار از دو روش مختلف برای تخمین استفاده و خروجی آنها را با یکدیگر مقایسه کردیم. روش اول استفاده از شاخص قیمت مصرف‌کننده CPI و روش دوم استفاده از دادههای میانگین مبلغ تراکنش‌های خرید اینترنتی بود که توسط بانک مرکزی و شاپرک به طور سالانه منتشر می‌شوند.
در روش اول با در نظر گرفتن سال 1393 به عنوان سال پایه و استفاده از عدد CPI میانگین ارزش سفارشها را در سال‌های بعد تخمین زدیم. در روش دوم نیز با در نظر گرفتن سال 1398 به عنوان سال پایه و با استفاده از دادههای منتشرشده توسط شاپرک، میانگین ارزش سفارشهای دیجیکالا را محاسبه کردیم. در نهایت با توجه به نزدیکی عدد به‌دست‌آمده از دو روش، عدد به‌دست‌آمده از روش اول را به عنوان میانگین ارزش سفارشها در سال 1401 در نظر گرفتیم و از این اطلاعات برای تخمین درآمد عملیاتی دیجیکالا در سال 1401 استفاده کردیم. تخمین ما این است که میانگین ارزش سفارشها در سال 1401 برابر با یک‌میلیون و 360هزار تومان است.
بررسی اثرات محیط‌زیستی
کسب‌وکارهای تجارت الکترونیک در کنار تمامی مزایا مانند ساده کردن فرآیند خرید و بهبود تجربه مشتری، باعث افزایش مصرف و نیز تغییر در شیوه خرید و حمل‌ونقل هم می‌شوند. این تغییرات بعضا باعث ایجاد آلایندگی‌های محیط‌زیستی مازاد نیز می‌شوند. بنابراین لازم است اثرات محیط‌زیستی این کسب‌وکارها را نیز در نظر بگیریم. در بخش انتهایی گزارش، اثرات محیط‌زیستی دیجیکالا را اندازه گرفتیم. اثرات محیط‌زیستی دیجیکالا را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد که شامل بخش تامین کالا‌‌‌ها، آلایندگی‌های ناشی از زیرساخت دیجیکالا مانند سرورها، رفت و آمدهای پرسنل، بسته‌بندی و... می‌شود. در این بخش تنها اثرات ناشی از «بخش تحویل سفارشها» را محاسبه کردیم. در هر مرحله از فرآیند فروش دیجیکالا، آلاینده‌های مختلفی تولید می‌شوند. در این گزارش تنها آلایندگی ناشی از تحویل سفارشها را در نظر گرفتیم.
اثرات محیط‌زیستی بخش تحویل سفارشها که بر اثر حرکت وسیله‌های نقلیه است نیز شامل گازهای گلخانهای (دی‌اکسیدکربن و اکسیدهای نیتروژن) و همچنین آلاینده‌های غیرگلخانه‌ای مانند مونواکسید کربن و... است. لازم به ذکر است که در شهری مانند تهران عوامل اصلی آلودگی هوا، آلاینده‌های غیرگلخانه‌ای مانند CO SOX و NOx بوده و این موارد در کوتاه‌مدت خطرناک‌تر از گازهای گلخانهای هستند. محاسبه تمام این آلایندگی‌ها به ترکیب ناوگان حمل‌ونقل، عمر ناوگان، رفتار ترافیکی و... نیاز دارد که در دسترس ما نبود. بنابراین در این بررسی به محاسبه میزان انتشار گازهای گلخانهای بسنده کردیم. اما امید داریم که دیجیکالا و سایر شرکت‌ها نیز به صورت داوطلبانه اثرات محیط‌زیستی خود را اندازه بگیرند و منتشر کنند.
با توجه به دادههای به‌دست‌آمده تخمین ما این است که میزان گازهای گلخانهای منتشرشده توسط بخش تحویل سفارشهای دیجیکالا در سال 1401 برابر با حدود 50هزار تن است که تقریبا معادل کربن جذب‌شده توسط 2میلیون و 400هزار اصله درخت است.
متن کامل گزارش از لینک زیر قابل دسترسی است:
https://drive.google.com/file/d/1ZRUeSzPIVAMjNyRySJRCXmopGhouBrDC/
